بررسی تطبیقی درون‌مایۀ نفرین در دوبیتی‌های محلّی خراسان و مازندران

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات شمال کشور (گیلکی، مازنی، طبری و غیره))

مهدی ماحوزی ¹ , محمود طاووسی ² , ویدا ساروی ³

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن
3 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن

تاریخ دریافت : 1395/11/02 تاریخ پذیرش : 1396/04/26 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: مازندرانی, درون مایه, نفرین, دوبیتی های محلی, خراسانی,

چکیده مقاله :

بررسی کنش گفتاری نفرین در گفت و گوهای مختلف نشان می‌دهد که افراد اغلب در هنگام خشم و یا عجز و ناتوانی لب به نفرین می‌گشایند. در میان قالب‌های شعری عامه، دوبیتی، صمیمی ترین و نزدیک ترین قالب شعری است که هم سراینده و هم مخاطب به آسانی با آن ارتباط برقرار می‌کند. پژوهشگران در این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی، انواع نفرین ها و اهدافی را که از آن متصوّر بوده است، در بیش از 3000 دوبیتی محلّی مازندرانی و خراسانی بررسی کرده اند. براساس یافته های تحقیق می‌توان گفت که در دوبیتی های محلّی، نفرین به معشوق از بسامد بالایی برخوردار است. دلیلش نیز بی وفایی و شکست عاطفی و عشقی بوده است. بعد از نفرین به معشوق، نفرین به رقیب عشقی، نفرین به بخت و اقبال خویش، نفرین به مادرِ یار، نفرین به قوم و خویش یار و نفرین به زن، از بیشترین بسامد برخودار بوده است.

چکیده انگلیسی:

Thematic is the main spirit humanity thought that it exhibit to different methods in himself. curse is natural reaction downtrodden disable humans. On the opposite power, that impossible fighting together and against with those is inconceivable. Investigation dialogic action curse represent on different dialogic that the most individuals open to lip to curse in time anger or infirm and weak. The among in models common poetry couplets is the nearest and most heartfelt model poetry that communicate easily poet and listener. Studied with method the descriptive analytical curse types and had been imaginable purposes of in more than three thousands common couplets Mazandarani and Khorasani. According to the findings of this study that in the common couplets, curse to girl have uppermost high frequency. The reason of this also have been unfaithfulness and empathetic defeated and lovely. After curse to girl have uppermost high frequency curse to lovely competitor, curse to fortune luck himself, curse to mother girl, curse to girl family and curse to woman. In really be able to total this curses, in false constitution that become cause to exist gap classism. Comparably with fellowship, lovers failure and disability and disappointment humanity on opposite power superhuman have origin natural or human.

منابع و مأخذ:

کتاب نامه

1-اخوان ثالث، مهدی، (1371)، صدای حیرت بیدار، تهران: نشر زمستان.

2-بختیاری، علی اکبر، (1378)،سیرجان در آیینۀ زمان، کرمان: مرکز کرمان شناسی.

3-بهار، محمد تقی، (1371)، بهار و ادب فارسی،2ج،تهران:نشر کتاب های جیبی.

4-پهلوان،کیوان، (1382)،فرهنگ مردم آلاشت و سواد کوه،تهران:نشر آرون

5-تاج الدین،محمد، (1391)،ترانه های ترنۀ مازندران،چ هفتم،ساری:نشر شلفین.

6-دهخدا،علی اکبر، (1337)،لغت نامه،تهران:نشر سیروس.

7-ذوالفقاری،حسن، (1394)،زبان و ادبیات عامّه ایران،تهران:نشر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).

8-________، (1395)،باورهای عامیانۀ مردم ایران،با همکاری علی اکبر شیری،تهران:نشر چشمه .

9--جوادی، حسن(1384)، تاریخ طنز در ادب فارسی، چاپ اول، تهران، نشر: کاروان.

10-راغب اصفهانی،ح، (1412ق)،المفردات فی غریب القرآن (مفردات الفاظ قرآن)،بیروت/دمشق:نشر دارالعلم.

11-سرّامی،قدمعلی، (1383)،از رنگ گل تا رنج خار،چ چهارم،تهران:نشر علمی و فرهنگی.

12-شکوری زاده،ابراهیم، (1369)،ترانه های روستایی خراسان،مشهد :نشر نیما.

13-صمدی،حسین، (1370)، مجموعه مقالات،3ج. بابل:نشر نقش جهان.

14-ضیغمی،محمد جواد، (1368)، هزاوه، تهران: موسسه علمی اندیشه جوان.

15-علی بن حسام، ع، معروف به متقی هندی، (1409)،کنزالمعال 3ج، بیروت: مؤسسه الرساله.

16-عمادی اسدلله و عالمی، محمد ابراهیم، (1390)، نغمه های سرزمین بارانی،ساری:نشر شفلین.

17-قهرمان، محمد(1383)، فریادهای تربتی، مشهد: نشر ماه جان.

18-گیتی نژاد، مهدی، (1392)، ترانه های قدیمی مازندران، ساری: نشر شفلین.

19-لطفی نوایی، محمد، (1391)، ترانه سرودهای تبری، ساری: نشر شفلین.

20-مشهور، پروین دخت، (1385)، از رودکی تا اخوان(هفده مقاله در ادب و عرفان)، چاپ اول،مشهد:نشر آهنگ قلم.

21-مولانا بروجردی، غلام رضا، (1353)، تاریخ بروجرد، تهران: نشر کتابخانه صدر.

22-مهجوریان نماری، علی اکبر، (1374)، باورها و بازی های مردم آمل،ساری: فرهنگ خانه مازندران.

23-میهن دوست، محسن، (2535)، کله فریاد یا ترانه هایی از خراسان، تهران: نشر وزارت فرهنگ و هنر، مرکز مردم شناسی ایران.

24-ناصح، محمد مهدی، (1373)، شعر دلبر، مشهد: نشر محقق.

25-__________، (1377)، شعر نگار، مشهد: نشر محقق.

26-نجف زاده بارفروش، محمد باقر، (1375)، نغمه های مازندرانی، تهران: نشرحوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.

27-نراقی، محمد، (1377)، جامع السادات، مترجم مجتبوی، الف، تهران: انتشارات حکمت

28-هزار جریبی، محمد علی، (1389)، نغمه های تبری گلستان،ترجمه وویرایش کریم الله قائمی، گرگان: نشر پیک ریحان.

29-همایونی ،صادق، (1379)،ترانه های محلی فارس،شیراز: نشر بنیاد فارسی شناسی.

30-یوسفی، فرید، (1380)، فرهنگ و آداب و رسوم سوادکوه،ساری:نشر روجین مهر.

31-یوسفی زیرابی، فریده، (1394)، زن در فرهنگ مردم عامه مردم مازندران، ساری: نشر شفلین.

32-یونسی رستمی، علیرضا، (1388)، اعتقادات، باورها و پندار های مردم، ساری: نشر افست زارع.

پایان نامه ها

1-براریان مرزونی، طاهره، (1394)، بررسی دعا و مناجات در مثنوی مولانا(دفتر اول تا ششم)با نگاهی فرمالیستی(فرم و ساختار)، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل.

2-کمر پشتی، عارف، (1393)، تحلیل دوبیتی ها و منظومه های عامیانۀ مازندرانی شهرستان سواد کوه براساس نظریه های فرمالیسم و ساختار گرایی ،رسالۀ دکتری،چاپ شده در دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز.

مقالات  

1-پیش قدم، رضا و وحید نیا، فاطمه، (1393)، نگاهی جامعه شناختی به کنش گفتار نفرین: مقایسه زبانهای فارسی و انگلیسی،فصل نامۀ مطالعات زبان و ترجمه(دانشکده ادبیات و علوم انسانی)شماره 2، ( 68 – 46).

2-ثابت، عبدالرحیم، (1385)، اصطلاحات و تعارف های رایج در میان زنان شیرازی، فرهنگ مردم، سال پنجم، شمارۀ 17، (صص 56 - 40).

3-خادمیان، طلیعه و سلیمانی فاخر، محسن، (1395)،نفرین و نفرت در ترانه های عامه پسند ایرانی،دوفصل نامۀ مطالعات جامعه شناسی سال 23، شمارۀ 1(صص 192 - 165 ).

4-عسکر نژاد، منیر، (1348)، تحلیل نمادهای ماه در باورهای عامیانۀ ملل مختلف. دانشکده ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان)، شماره 41،(صص 324-309).

5- محسنی، مرتضی وکمر پشتی، عارف، (1393)، تحلیل محتوایی دوبیتی های عامیانه شهرستان سواد کوه، فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، سال 3، شماره 5، (158 – 133).