جستاری در ضرب المثلهای رایج در فرهنگ شفاهی گویش شیرازی

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))

حامد عزیزی نیا ¹ (دانشجوی دکتری آموزش زبان انگلیسی، گروه زبان انگلیسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سراب، سراب، ایران.)
بیوک بهنام ² (دانشیار گروه زبان انگلیسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران.)

تاریخ دریافت : 1395/02/02 تاریخ پذیرش : 1395/05/20 تاریخ انتشار : 1395/10/01

کلید واژه: کنایه, طنز, گویش شیرازی, ضرب‌المثل, ادبیات شفاهی,

چکیده مقاله :

در ضرب المثل ها نکات بی شماری نهفته است که از ورای آنها می توان به برخی ویژگی های قومی هر دیار دست یافت. بسیاری از ضرب المثل های ایرانی مکتوب نشده و به صورت شفاهی سینه به سینه منتقل می شوند. در این مقاله سعی شده شماری از این دست ضرب المثل ها، متعلق به حوزۀ اجتماعی شیراز قدیم، جمع آوری و مفهوم شناسی شوند. روش تحقیق به دو شیوۀ میدانی و کتابخانه ای بوده است. ابتدا برپایۀ مصاحبۀ حضوری از تعدادی کهنسالان ساکن بافت قدیم، تعداد 37 ضرب المثل پربسامد جمع گردید و بعد از آن، آوانگاری و مفهوم یابی شده، نحوۀ کاربرد آن درمیان مردم تبیین گردید. در این ضرب المثل ها، در سطح زیبایی شناسی دو نکته درخور توجه است: یکی طنزآمیز بودن اغلب این مثل ها و دیگر کنایی بودن شمار درخور توجهی از آنها.

چکیده انگلیسی:

In proverbs, there are countless phenomena, through which many ethnic characteristics of each community and extensive knowledge of anthropology and demography of those people can be gained. What is emphasized in this paper is the introduction of popular proverbs in oral culture of Shirazi dialect which have not been written anywhere and orally transmitted from generation to generation. Here, it is attempted to collect the specific proverbs of this dialect as much as possible as well as their Farsi concepts. Research Methodology is covered in two ways, case studies and library studies. In this way, based on the presence of the interview from old individuals of Shiraz of various famous sites in the city. The gathered proverbs consisted of 37 sayings of them all. The authors of the paper try to change them from oral to written ones. It can be said to be sure that knowledge of dialects identifies the hidden aspects of the Iranian culture and language, particularly those are in danger of decline.

منابع و مأخذ:

 

کتاب­نامه

1. براون، ادوارد، )بی­تا (، یکسالدرمیانایرانیان، ترجمۀ ذبیح­اله منصوری، بی­جا، کانون معرفت

2. بلادی، ناهید، ) 1388­(، متل­هاومثل­هایشیرازی، شیراز: ره­آورد هنر

3. بهروزی، علی­نقی، ) 1348 (، واژه­هاومثل­هایشیرازیوکازرونی، بی­جا: انتشارات ادارۀ کل فرهنگ و هنر فارس

4. دهخدا، علی­اکبر، (1376) ، گزیدهوشرحامثالوحکم، فرج­الله شریفی گلپایگانی، تهران :هیرمند. مقدمه

5. داورپناه، جمیله و ترکمان، غلام­حسین، (1389)، مجموعهاصطلاحاتوضرب­المثل­هایشیرازی، شیراز:ایلاف.

6. ذوالفقاری، حسن، (1386) ، بررسی ساختار ارسال مثل،پژوهشهایادبی،(15) 15،  بهار86 ، ازص31 تا62  

7. رستم­پور، سالومه، (1380)، «لغات و اصطلاحات عامیانۀ شیرازی در آثار سیمین دانشور»، کتاب ماه ادبیات­و­فلسفه، (3)­43، ازص37 تا39

8. سلطانی عاطفه و پروان حمیده­، (1394)، «کتاب‌شناسی توصیفی آثار پژوهشی لهجۀ شیرازی»، فصلنامهادبیات ­و­زبان­هایمحلیایرانزمین، ش2 ، ص65 تا104.

9. فاموری، مهدی، (1392) ، «چند نکته در گویش شیرازی امروز»، فصلنامهادبیات­ و ­زبان­هایمحلیایران­ زمین، ش4 ، ص89 تا112 .

10. ماهیار نوابی، یحیی، (1344)، «لهجه شیرازی تا قرن نهم هجری»، نشریه­ی دانشگاه تبریز، ش73، ص77تا90.

11. موحد، مجید؛ عسکری چاوردی، محمدجواد و یادعلی، زهرا، (1391)، «تحلیلی جامعه شناختی از ضرب­المثل­های زنانه در شهرستان لامرد استان فارس»، زندرفرهنگوهنر، دورۀ 4، شمارۀ 2، تابستان  1391، ص 101تا 120

12. ندیم، مصطفی، (1388) ، برخیکارکردهایاجتماعیضربالمثلهایشیرازی، شیراز: ملک سلیمان.

13. وطواط، رشیدالدین، (1376)، لطائف الامثال و طرائف الاقوال، مقدمه، تصحیح ­و ­تعلیقات: حبیبه دانش‌آموز، تهران: میراث مکتوب.

14. همایی، ماهدخت‌بانو، (1374)، یادداشت­های استاد علامه جلال‌الدین همایی دربارۀ معانی‌و بیان، قم: نشر هماذر.

15. Mieder, W. (2004). Proverbs: A Handbook. London: Greenwood Press.

 

. براون، ادوارد، )بی­تا (، یکسالدرمیانایرانیان، ترجمۀ ذبیح­اله منصوری، بی­جا، کانون معرفت

2. بلادی، ناهید، ) 1388­(، متل­هاومثل­هایشیرازی، شیراز: ره­آورد هنر

3. بهروزی، علی­نقی، ) 1348 (، واژه­هاومثل­هایشیرازیوکازرونی، بی­جا: انتشارات ادارۀ کل فرهنگ و هنر فارس

4. دهخدا، علی­اکبر، (1376) ، گزیدهوشرحامثالوحکم، فرج­الله شریفی گلپایگانی، تهران :هیرمند. مقدمه

5. داورپناه، جمیله و ترکمان، غلام­حسین، (1389)، مجموعهاصطلاحاتوضرب­المثل­هایشیرازی، شیراز:ایلاف.

6. ذوالفقاری، حسن، (1386) ، بررسی ساختار ارسال مثل،پژوهشهایادبی،(15) 15،  بهار86 ، ازص31 تا62  

7. رستم­پور، سالومه، (1380)، «لغات و اصطلاحات عامیانۀ شیرازی در آثار سیمین دانشور»، کتاب ماه ادبیات­و­فلسفه، (3)­43، ازص37 تا39

8. سلطانی عاطفه و پروان حمیده­، (1394)، «کتاب‌شناسی توصیفی آثار پژوهشی لهجۀ شیرازی»، فصلنامهادبیات ­و­زبان­هایمحلیایرانزمین، ش2 ، ص65 تا104.

9. فاموری، مهدی، (1392) ، «چند نکته در گویش شیرازی امروز»، فصلنامهادبیات­ و ­زبان­هایمحلیایران­ زمین، ش4 ، ص89 تا112 .

10. ماهیار نوابی، یحیی، (1344)، «لهجه شیرازی تا قرن نهم هجری»، نشریه­ی دانشگاه تبریز، ش73، ص77تا90.

11. موحد، مجید؛ عسکری چاوردی، محمدجواد و یادعلی، زهرا، (1391)، «تحلیلی جامعه شناختی از ضرب­المثل­های زنانه در شهرستان لامرد استان فارس»، زندرفرهنگوهنر، دورۀ 4، شمارۀ 2، تابستان  1391، ص 101تا 120

12. ندیم، مصطفی، (1388) ، برخیکارکردهایاجتماعیضربالمثلهایشیرازی، شیراز: ملک سلیمان.

13. وطواط، رشیدالدین، (1376)، لطائف الامثال و طرائف الاقوال، مقدمه، تصحیح ­و ­تعلیقات: حبیبه دانش‌آموز، تهران: میراث مکتوب.

14. همایی، ماهدخت‌بانو، (1374)، یادداشت­های استاد علامه جلال‌الدین همایی دربارۀ معانی‌و بیان، قم: نشر هماذر.

15. Mieder, W. (2004). Proverbs: A Handbook. London: Greenwood Press.