ریشه شناسی واژه هایی از گویش جیرفتی
محورهای موضوعی : سایر زبان ها، گویش ها و ادبیات حاضر در ایران
معصومه سمیعی زاده
1
(دانشجوی دکترای فرهنگ و زبانهای باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)
کلید واژه: گویش, گویش جیرفتی, زبان های ایرانی, ریشه شناسی,
چکیده مقاله :
جیرفتی یکی از گویش های ایرانی نو است که در شهرستان جیرفتِ استان کرمان رواج دارد. ویژگی های آوایی و ساخت دستوری این گویش نشان می دهد که به شاخۀ زبان های ایرانی جنوب غربی تعلق دارد. در این مقاله، منتخبی از واژگان گویش جیرفتی ریشه شناسی شده اند. در مورد هر واژه، با ذکر گونۀ فرضی ایرانی باستان و برابر آن واژه در زبان های دورۀ میانه و دیگر گویش های استان کرمان به ریشه شناسی آن پرداخته شده است. تحولات آوایی و ساخت اشتقاقی مربوط به هر واژه توضیح داده شده است. بررسی ریشه شناسی واژگان این گویش نشان می دهد که گویش های ایرانی دارای اشتراکات و شباهت های زیادی هستند که از زبان ایرانی باستان منشعب شده اند. در بعضی واژه های این گویش صامت ها، پیشوندها و پسوندهای ایرانی باستان که در فارسی میانه و سپس در فارسی نو تحول پیدا کرده اند به همان صورت باقی مانده اند. واژه ها بر اساس الفبای انگلیسی و تلفظ رایج آنها در گویش جیرفتی مرتب شده اند.
Jirofti is one of the new dialects of Iran that is spoken in city of Jiroft in Kerman province. Phonetic characteristics and grammatical structure of this dialect show that it belongs to Southwest's branch of Iranian languages. The purpose of this paper is to provide the etymology of some Jirofti words. Under each item, with the hypothetical species of ancient Iranian and its equivalent in the middle languages and other dialects of Kerman province, the etymology of the word is described. Then, phonetic changes and morphological structure of each item has been explained. Etymological studying of this dialect shows that Iranian dialects have many similarities which have been derived from the ancient Persian language. In some words of this dialect consonants, prefixes and suffixes of ancient Iranian have changed in the Middle Persian and then in new Persian have remained the same. Words have been arranged based on English alphabet and their common pronunciation in Jirofti dialect.
کتابنامه
1 . ابوالقاسمی، محسن،( 1387)، دستور تاریخی زبان فارسی، چاپ هفتم ،تهران. سمت.
2 . اشمیت، رودیگر، (1390)، راهنمای زبانهای ایرانی،جلد اول ، ترجمة آرمان بختیاری و دیگران، چاپ سوم، تهران.ققنوس.
3 . انجمشعاع، محمد، (1381)، رایجترین اصطلاحات و گویشهای کرمان،چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
4 . بابک، علی، (1375)، بررسی زبانشناختی گویش زرند، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
5 . برومندسعید، جواد، (1370)، واژهنامۀ گویش بردسیر، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
6 . بویس، مری، (1386)، فهرست واژگان ادبیات مانوی در متنهای پارسی میانه و پارتی،چاپ اول، تهران، بندهش.
7 . حسندوست، محمد، (1393)، فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، چاپ اول، تهران.نشر آثار.
8 . صفا، عزیزالله، (1390)، تاریخ جیرفت و کهنوج، چاپ دوم، کرمان، مرکز کرمان شناسی.
9 . فرشیدورد، خسرو، (1386)، فرهنگ پیشوندها و پسوندهای فارسی، چاپ اول، تهران، زوّار.
10 . فرهادیراد، یوسف، (1381)، بررسی ریشهشناسانۀ واژگان گویش بافت، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
11 . مؤید محسنی، مهری، (1381)، گویش مردم سیرجان،چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
12 . مکنزی، دیوید نیل، (1390)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمة مهشید میرفخرایی، چاپ پنجم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
13 . منصوری، یدالله، (1384)، بررسی ریشهشناختی فعلهای زبان پهلوی،چاپ اول، تهران، نشر آثار.
14 . مولایی، چنگیز، (1387)، راهنمای زبان فارسی باستان، چاپ دوم، تهران، مهرنامگ.
15 . نقوی، اکبر، (1386)، فرهنگ گویش گوغر بافت، چاپ دوم، کرمانف مرکز کرمانشناسی.
16 . نیک نفس دهقانی، اسلام، (1377)، بررسی گویش جیرفت و کهنوج، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
17 . یزدانفر، وحید، (1389)، گویش و رسوم مردم منوجان، چاپ اول، تهران، دایرﺓ المعارف ایرانشناسی.
18 . Cheunge, J, (2007), Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leidenen.
19 . Gharib, B, (1995),Sogdian Dictionary, first rddition,Tehran, farhngan.
20 . Kent, R.G, (1953), Old Persian, second eddition, New Hawen.
21 Nyberg, S, (2003), A Manual of Pahlavi II, second eddition , Wiesbaden
22 . مهرابی، ادیک، «واژة کار در زبان ارمنی و پیوند آن با دوخت، ریسمان، بافته و غضروف»، www.Bonyad-Neyshaboor.ir
کتابنامه
1 . ابوالقاسمی، محسن،( 1387)، دستور تاریخی زبان فارسی، چاپ هفتم ،تهران. سمت.
2 . اشمیت، رودیگر، (1390)، راهنمای زبانهای ایرانی،جلد اول ، ترجمة آرمان بختیاری و دیگران، چاپ سوم، تهران.ققنوس.
3 . انجمشعاع، محمد، (1381)، رایجترین اصطلاحات و گویشهای کرمان،چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
4 . بابک، علی، (1375)، بررسی زبانشناختی گویش زرند، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
5 . برومندسعید، جواد، (1370)، واژهنامۀ گویش بردسیر، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
6 . بویس، مری، (1386)، فهرست واژگان ادبیات مانوی در متنهای پارسی میانه و پارتی،چاپ اول، تهران، بندهش.
7 . حسندوست، محمد، (1393)، فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، چاپ اول، تهران.نشر آثار.
8 . صفا، عزیزالله، (1390)، تاریخ جیرفت و کهنوج، چاپ دوم، کرمان، مرکز کرمان شناسی.
9 . فرشیدورد، خسرو، (1386)، فرهنگ پیشوندها و پسوندهای فارسی، چاپ اول، تهران، زوّار.
10 . فرهادیراد، یوسف، (1381)، بررسی ریشهشناسانۀ واژگان گویش بافت، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
11 . مؤید محسنی، مهری، (1381)، گویش مردم سیرجان،چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
12 . مکنزی، دیوید نیل، (1390)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمة مهشید میرفخرایی، چاپ پنجم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
13 . منصوری، یدالله، (1384)، بررسی ریشهشناختی فعلهای زبان پهلوی،چاپ اول، تهران، نشر آثار.
14 . مولایی، چنگیز، (1387)، راهنمای زبان فارسی باستان، چاپ دوم، تهران، مهرنامگ.
15 . نقوی، اکبر، (1386)، فرهنگ گویش گوغر بافت، چاپ دوم، کرمانف مرکز کرمانشناسی.
16 . نیک نفس دهقانی، اسلام، (1377)، بررسی گویش جیرفت و کهنوج، چاپ اول، کرمان، مرکز کرمانشناسی.
17 . یزدانفر، وحید، (1389)، گویش و رسوم مردم منوجان، چاپ اول، تهران، دایرﺓ المعارف ایرانشناسی.
18 . Cheunge, J, (2007), Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leidenen.
19 . Gharib, B, (1995),Sogdian Dictionary, first rddition,Tehran, farhngan.
20 . Kent, R.G, (1953), Old Persian, second eddition, New Hawen.
21 Nyberg, S, (2003), A Manual of Pahlavi II, second eddition , Wiesbaden
22 . مهرابی، ادیک، «واژة کار در زبان ارمنی و پیوند آن با دوخت، ریسمان، بافته و غضروف»، www.Bonyad-Neyshaboor.ir
