توصیف و تحلیل فرایندهای واجی گویش دزفولی بر پایۀ چارچوب نظریۀ بهینگی
محورهای موضوعی : سایر زبان ها، گویش ها و ادبیات حاضر در ایران
محمد پاک نژاد
1
(دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی، گروه زبان شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، ایران)
الخاص ویسی
2
(استادیار گروه زبان شناسی و زبان‌های خارجی ، دانشگاه پیام نور ، ایران)
کلید واژه: نظریۀ بهینگی, گویش دزفولی, محدودیت‌های پایایی, محدودیت‌های نشان‌داری,
چکیده مقاله :
هدف از نگارش این مقاله، توصیف و تحلیل چند فرایند واجی پربسامد در گویش دزفولی و مقایسۀ آن‌ها با فارسی معیار در چارچوب نظریۀ بهینگی است که در واج‌شناسی نظریه‌ای نوبنیان و یکی از رویکردهای محدودیت- بنیاد است. تحقیق حاضر به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام‌گرفته و در گردآوری نمونه‌ها و داده‌ها از روش میدانی استفاده‌شده است. بدین منظور، پانزده ساعت از مکالمۀ عادی گویشورانِ شرکت‌کننده با میانگین سنی سی تا پنجاه‌وپنج سال، ضبط و سپس داده‌ها آوانویسی و دسته‌بندی‌شده است. از فعال‌ترین فرایندهای موجود در این گویش، فرایند هماهنگی واکه‌ای، ناهمگونی و حذف، مورد مطالعه قرارگرفته است. در چارچوب اصول واج‌شناسی بهینگی، در قالب تعارض‌ها، محدودیت‌های نشان‌داری، به کشف روابط موجود بین آن‌ها پرداخته و به ترتیب در بهینه شدن و تعیین سلسله‌مراتب محدودیت‌های موجود در این گویش مشخص‌شده است. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که، حداکثر محدودیت‌های نشان‌داری به‌صورت بهینه در گویش دزفولی دیده می‌شود و در مقایسه با فارسی معیار، محدودیت‌های پایایی در سلسه‌مراتب محدودیت‌ها بر بقیۀ نمونه‌ها تسلط دارند. در این گویش فرایندهای حذف و همگونی دارای بیشترین بسامد است.
The purpose of this paper is the description and analysis of the most frequent phonological processes in Dezfuli dialect as well as their use within the Optimality approach which is the new theory in phonology and it is also constraint–based approach, since the research in the framework of optimality is analyzed, the present study was conducted with a choice of analytical method and to collect samples and data from field work and then collected the recorded fifteen hours conversations of normal speech of informants and participants have the average age between thirty to fifty–five years. In addition, one of the writers is a native speaker of this dialect. The present study utilizes discrete mechanisms respectively. After collecting this data, voice transcription and classification has been done. The most active processes in this dialect, the vowel conversion process, vowel harmony, eliminating assimilation are studied. According to the study, the maximum markedness optimal constraints in Dezfuli dialect are dominant. Compared to the standard Persian, faithfulness constraints dominated in the hierarchy restrictions on the rest of the samples. As well as the processes of elimination and assimilation are the most active than other processes in this dialect
کتاب‌نامۀ فارسی:
1 . آرلاتو، آنتونی ،(1373). درآمدی برزبان‌شناسی تاریخی، ترجمه یحیی مدرسی، پژوهشگاه علوم انسانی، تهران.
2 . انصاری، مهدی ،(1384). فرهنگ لغات دزفولی، انتشارات دارالمؤمنین.
3 . بدخشان، ابراهیم و زمانی، محمد ،(1392)، «تحلیل و توصیف فرایند حذف در زبان کردی (گویش کلهری)»، پژوهش‌های زبانشناسی، سال پنجم، شمارۀ اول، ص 30-19
4 . بی جن خان، محمود ،(1392). واج‌شناسی نظریه بهینگی، تهران: سمت.
5 . پاک‌نژاد، محمد ،(1387). مقایسه فرآیندهای آوایی در گویش دزفولی با زبان فارسی معیار، رساله فوق‌لیسانس، دانشگاه تاکستان، قزوین.
6 . ثمره، یدالله ،(1378). آواشناسی زبان فارسی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
7 . جم، بشیر ،(1388). نظریه بهینگی و کاربرد آن در تبیین فرآیندهای واجی زبان فارسی، رساله دکتری زبانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
8 . جم، بشیر و زلقی، احمد ،(1392).«بررسی تبدیل واکۀ /u/به /i/ در گویش لری سیلاخوری در چارچوب نظریه بهینگی» پژوهش‌های زبانی، سال 4، شماره 2 ص 21-40
9 . جم، بشیر و تیموری، م ،(1393). «بررسی تبدیل واکۀ /a/به واکۀ [a:] یا [o] در گویش فردوسی در چارچوب نظریه بهینگی» زبانشناسی و گویش خراسان، شماره 10 بهار و تابستان
10 . حق‌شناس، علی‌محمد ،(1369). آواشناسی، تهران، انتشارات آگاه.
11 . دبیر مقدم، محمد ،(1378). زبانشناسی نظری، تهران، انتشارات سخن.
12 . سامارین ویلیام، (1362). زبانشناسی عملی، ترجمه لطیف عطاری، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی
13 . صفری، ابراهیم، (1393)،«توصیف و تحلیل فرایندهای واجی گویش گالشی: رویکرد بهینگی»«فصلنامه جستارهای زبانی انتشار آنلاین
14 . ضیاء حسینی، سید محمد، (1368). واج‌شناسی، انتشارات دانشگاه آزاد واحد تهران.
15 . علی نژاد، بتول و هادیان، بهرام، (1392)، «مقایسه فرآیندهای واجی لهجه اصفهانی و زبان فارسی در چارچوب نظریه بهینگی » فصلنامه جستارهای زبانی شماره 3
کتاب‌نامۀ لاتین:
1. Archangeli, D. & D.T. Langendon, (1997), Optimality Theory: An overview, Massachusetts: Black well Publishers.
2. Carr, Philip (1993), Phonology, MacMillan Press, LTD.
3. Catford, J.C. (1998), A Practical Introduction To Phonetics: Oxford University Press.
4. Chomsky N. & Halle, M. (1968), The Sound Pattern of English. New York: Harper & Row
5. Crystal, David, (1991), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 3rded. Oxford: Blackwell Publishers.
6. Durand, j. (1990), Generative and Non-linear phonology, London Longman
7. Goldsmith, J. (1974), Autosegmental and Metrical Phonology. Oxford: Blackwell.
8. Kager, R. (1999), Optimality Theory. Cambridge: Cambridge University Press.
9. Karer, R. (1999), Optimality Theory. New York: Cambridge University Press.
10. Kenstowicz, M. (1994), Phonology in Generative Grammar, Cambridge Mass: Black well Publishing
11. McCarthy, J. (2002), A thematic guide to Optimality Theory. Cambridge: Cambridge University Press.
12. McCarthy, J. (2008), Doing Optimality Theory: applying theory to data. New York: Blackwell Publishing.
13.Prince, A. & Smolensky, P. (1993), Optimality Theory: Constraint Interaction in Generative Grammar. New York: MIT Press.
14.Yule, George. (1947), Study of Language, Cambridge University Press.
_||_1 . آرلاتو، آنتونی ،(1373). درآمدی برزبان‌شناسی تاریخی، ترجمه یحیی مدرسی، پژوهشگاه علوم انسانی، تهران.
2 . انصاری، مهدی ،(1384). فرهنگ لغات دزفولی، انتشارات دارالمؤمنین.
3 . بدخشان، ابراهیم و زمانی، محمد ،(1392)، «تحلیل و توصیف فرایند حذف در زبان کردی (گویش کلهری)»، پژوهش‌های زبانشناسی، سال پنجم، شمارۀ اول، ص 30-19
4 . بی جن خان، محمود ،(1392). واج‌شناسی نظریه بهینگی، تهران: سمت.
5 . پاک‌نژاد، محمد ،(1387). مقایسه فرآیندهای آوایی در گویش دزفولی با زبان فارسی معیار، رساله فوق‌لیسانس، دانشگاه تاکستان، قزوین.
6 . ثمره، یدالله ،(1378). آواشناسی زبان فارسی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
7 . جم، بشیر ،(1388). نظریه بهینگی و کاربرد آن در تبیین فرآیندهای واجی زبان فارسی، رساله دکتری زبانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
8 . جم، بشیر و زلقی، احمد ،(1392).«بررسی تبدیل واکۀ /u/به /i/ در گویش لری سیلاخوری در چارچوب نظریه بهینگی» پژوهش‌های زبانی، سال 4، شماره 2 ص 21-40
9 . جم، بشیر و تیموری، م ،(1393). «بررسی تبدیل واکۀ /a/به واکۀ [a:] یا [o] در گویش فردوسی در چارچوب نظریه بهینگی» زبانشناسی و گویش خراسان، شماره 10 بهار و تابستان
10 . حق‌شناس، علی‌محمد ،(1369). آواشناسی، تهران، انتشارات آگاه.
11 . دبیر مقدم، محمد ،(1378). زبانشناسی نظری، تهران، انتشارات سخن.
12 . سامارین ویلیام، (1362). زبانشناسی عملی، ترجمه لطیف عطاری، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی
13 . صفری، ابراهیم، (1393)،«توصیف و تحلیل فرایندهای واجی گویش گالشی: رویکرد بهینگی»«فصلنامه جستارهای زبانی انتشار آنلاین
14 . ضیاء حسینی، سید محمد، (1368). واج‌شناسی، انتشارات دانشگاه آزاد واحد تهران.
15 . علی نژاد، بتول و هادیان، بهرام، (1392)، «مقایسه فرآیندهای واجی لهجه اصفهانی و زبان فارسی در چارچوب نظریه بهینگی » فصلنامه جستارهای زبانی شماره 3
کتاب‌نامۀ لاتین:
1. Archangeli, D. & D.T. Langendon, (1997), Optimality Theory: An overview, Massachusetts: Black well Publishers.
2. Carr, Philip (1993), Phonology, MacMillan Press, LTD.
3. Catford, J.C. (1998), A Practical Introduction To Phonetics: Oxford University Press.
4. Chomsky N. & Halle, M. (1968), The Sound Pattern of English. New York: Harper & Row
5. Crystal, David, (1991), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 3rded. Oxford: Blackwell Publishers.
6. Durand, j. (1990), Generative and Non-linear phonology, London Longman
7. Goldsmith, J. (1974), Autosegmental and Metrical Phonology. Oxford: Blackwell.
8. Kager, R. (1999), Optimality Theory. Cambridge: Cambridge University Press.
9. Karer, R. (1999), Optimality Theory. New York: Cambridge University Press.
10. Kenstowicz, M. (1994), Phonology in Generative Grammar, Cambridge Mass: Black well Publishing
11. McCarthy, J. (2002), A thematic guide to Optimality Theory. Cambridge: Cambridge University Press.
12. McCarthy, J. (2008), Doing Optimality Theory: applying theory to data. New York: Blackwell Publishing.
13.Prince, A. & Smolensky, P. (1993), Optimality Theory: Constraint Interaction in Generative Grammar. New York: MIT Press.
14.Yule, George. (1947), Study of Language, Cambridge University Press.
.
