بررسی و توصیف فعل در گویش لمزانی

محورهای موضوعی : سایر زبان ها، گویش ها و ادبیات حاضر در ایران

محمد صالح ارزن کار ¹ (کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان.)

تاریخ دریافت : 1396/07/18 تاریخ پذیرش : 1396/12/22 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه: صرف, ساخت فعل, گویش لِمَزانی, بن فعل, وندهای فعلی,

چکیده مقاله :

گویش لمزانی در فاصلۀ بین گویش پس‌کرانه‌ای استان هرمزگان؛ یعنی خانوادۀ گویش‌های لارستانی و گویش کرانه‌های خلیج فارس؛ یعنی گویش بندری واقع شده است. گویش این شهر و بخش مهران از خانوادۀ گویش‌های لارستانی است که به علت بکر‌ماندن منطقه، بسیاری از ویژگی‌های فارسی کهن در آن پویا و زنده است. یکی از جنبه‌های حائز اهمیت این پژوهش آن است که گویش لمزانی از یک سو به گویش‌های جنوب فارس؛ یعنی دری لارستانی تعلّق دارد و از سویی دیگر، مردم این منطقه به عنوان آخرین گویشوران لارستانی با بندری‌زبان‌ها در ارتباط و تعامل مستقیم هستند و از این رهگذر، توصیف مشخصه‌های دستوری و صرفی این گویش می‌‌تواند در شناخت بهتر گویش‌های کرانه‌ای و پس‌کرانه‌ای هرمزگان سهمی بسزا داشته باشد. مواد زبانی و داده‌های گویشی این پژوهش، طی ده سال تهیه شده است و برای تلفظ صحیح و رفع خطاهای آوایی، از افراد کهن‌سال و میان‌سال کمک گرفته شده است و در نهایت، پژوهشگر با استفاده از شمّ زبانی خود به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته است. برآیند نهایی تحقیق نشان می‌‌دهد که تداول برخی ساخت‌های کهن فعلی، ویژگی ارگاتیو، نقش برجسته و تمایزی تکیه در تصریف افعال، وجود نداشتن ساخت آینده، استفاده از بن گذشته در ساخت حال مستمر و استعمال وندهای کهن فارسی، از مشخصه‌های این گویش است.

چکیده انگلیسی:

Lemazani dialect is a mid-dialect between the one which is spoken in Hormozgan Province and it belongs to the Lârestâni dialect and it is related to the other one which is spoken in Persian Gulf and it belongs to the Bandari dialect .The dialect of this city and Rural District of  Mehran belongs to the Lârestâni dialect, and as it is an intact area, many ancient Persian features is dynamic and active in this dialect. One of the most important aspects of research is not only the Lemazani dialect belongs to the ones in the Southern Persian Gulf (Dari Lârestâni) but also the people of this area as the last speakers of Lârestâni dialect are in the direct communication with Bandari speakers. Therefore, the description of grammatical and morphological features of this dialect leads to better understand the dialects of port cities and Hormozgan Province. This research has long used field research to gather data over 10 years. In order to better assess and improve the accuracy of the research, the researcher has used elderly inhabitants, and a number of speaker who were familiar with this dialect to check possible mistake. Finally, the researcher used his linguistic knowledge to analyze data. The final outcome of this study indicates that the usage of some ancient structure, ergative features, distinguished role of stress on inflection of verbs, lack of future tense, using past participle to make continuous tense and also using affixes of ancient Persian are the characteristics of this dialect.

منابع و مأخذ:

منابع

1.کتاب‌ها

- ابوالقاسمی، محسن،(1391)، دستور تاریخی مختصر فارسی، تهران: سمت.

-  ابوالقاسمی، محسن،(1385) ، ماده‌های فعل‌های فارسی دری،چاپ دوم، تهران: ققنوس.

-  انوری، حسن و حسن احمدی گیوی،(1389) ، دستور زبان فارسی 2، ویرایش سوم، تهران: فاطمی.

- باطنی،محمد رضا(1356) نگاهی تازه به دستور زبان،چاپ دوازدهم، تهران: آگاه.

- بالود، محمد،(1384)، فرهنگ عامه در منطقه بستک، چاپ اول، تهران: همسایه

- خانلری، پرویز،‌(1388)، دستور تاریخی زبان فارسی، چاپ هفتم، تهران : توس.

- خانلری، پرویز،(1391)، دستور زبان فارسی، چاپ بیست وسوم، تهران: توس.

- خنجی، لطفعلی، (1388)، نگرشی تفصیلی بر زبان لارستانی و گویش خنجی، چاپ اول، شیراز : ایلاف.

- خیام پور، عبدالرسول، (1389)، دستور زبان فارسی، چاپ یانزدهم، تبریز : ستوده.

 - دبیر مقدم، محمد،(1392)، رده شناسی زبان‌های ایرانی، چاپ اول، تهران: سمت.

 - رحیمیان، جلال، (1389)، توصیف گویش شیرازی، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.

 - سامعی، حسین، (1393)، فعل ، دانشنامۀ زبان وادبیات فارسی،ج5، نشر فرهنگستان.

 - فرشیدورد، خسرو، (1392)، دستور مفصل امروز، چاپ چهارم، تهران : سخن.

- کلباسی، ایران، (1389)، فرهنگ توصیفی گونه‌های زبانی ایرانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

- لازار،ژیلبر،(1384)،دستور زبان فارسی معاصر، ترجمۀ مهستی بحرینی، به کوشش هرمز میلانیان، تهران:  هرمس.

- مشکور، محمد جواد، (1350)، دستورنامه در صرف و نحو زبان فارسی، تهران: شرق.

2. پایان‌نامه‌ها

-  نیرومند، سامیه،(1390)،« پژوهشی در دستور زبان گویش بستکی»، پایان نامۀکارشناسی ارشد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه هرمزگان .

3. مجلات

- کلباسی، ایران، (1367)، «دستگاه فعل در گویش لاری»، مجلۀ­ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، ش1، صص 145-170.