مدل‌سازی آثار مالیات‌های غیرمستقیم بر رفاه دهک‌های درآمدی در ایران با کاربرد تعادل عمومی قابل محاسبه (CGE)

محورهای موضوعی : اقتصاد کار و جمعیت

اکبر خدابخشی ¹ , سعیده روستایی ²

1 - استادیار، گروه اقتصاد، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
2 - دانش آموخته اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

تاریخ دریافت : 1401/04/23 تاریخ پذیرش : 1401/09/07 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: رفاه, اقتصاد ایران, I31, طبقه‌بندی JEL: H20, دهک‌های درآمدی, مدل تعادل عمومی قابل محاسبه, C68‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬. واژگان کلیدی: مالیات‌های غیرمستقیم,

چکیده مقاله :

هدف این مقاله بررسی آثار رفاهی وضع مالیات غیرمستقیم بر دهک‌های مختلف درآمدی در ایران است. بدین‌منظور، از الگوی اقتصادسنجی تعادل عمومی قابل محاسبه با روش ماتریس حسابداری اجتماعی در دو سناریو برای دوره زمانی1380 - 1390 استفاده شد. نتایج سناریوی اول نشان داد مالیات غیرمستقیم باعث کاهش رفاه خانوارهای با درآمد پایین می‌شود؛ اما، در سناریوی دوم باعث افزایش رفاه خانوارهای فقیر و کاهش رفاه خانوارهای ثروتمند می‌شود. همچنین، تولید ناخالص داخلی در سناریوی اول نسبت به سناریوی دوم از مقدار بیشتری برخوردار بوده است. براساس نتایج، سیاست‌گذاری مالیاتی با استفاده از یک سیستم مالیاتی یکپارچه که بتواند کارایی و عدالت اقتصادی را تامین نماید، پیشنهاد می‌شود.

چکیده انگلیسی:

After oil revenues, taxes are the second and most important source of government expenditure in Iran's economy. On the other hand, considering the importance of social justice as one of the main goals of the government, the effects of imposing taxes on households are also very important. Therefore, this research, using a calculable general equilibrium model, seeks to investigate the welfare effects of imposing indirect taxes on different income deciles in Iran. For this purpose, two scenarios have been applied and the reactions of households with different income deciles to these scenarios have been investigated. In the first scenario, a uniform tax was imposed on all goods and services at a rate of five percent and in the second scenario, a tax on food at a zero rate, a tax on some luxury goods at a rate of 14 pecent and a tax on other goods at the same rate of 5 percent. EV index was also used to measure welfare. The results of the model show that the imposition of indirect taxes in the first scenario worsens the welfare of low-income households, while the second scenario improves the welfare of poor households and worsens the welfare of rich households. However, in the first scenario, the GDP was higher than in the second scenario. Therefore, it is recommended to choose a tax policy using an integrated tax system, we will see efficiency and economic justice.

منابع و مأخذ:

منابع

• اشرفی، یکتا، سلیمی­فر، مصطفی، عادلی، محمدحسین، توکلیان، حسین (1397). بررسی اثر مخارج دولت بر رفاه در ایران: کاربرد الگوهای تعادل عمومی پویای تصادفی، فصلنامه پژوهش­ها و سیاست‌های اقتصادی، 26 (58): 33-82.


• ایزدخواستی، حجت (1396). تحلیل آثار اصلاح سیاست مالیاتی بر متغیرهای کلان اقتصادی در ایران: رویکرد خرید پیشاپیش نقد CIA، فصلنامه تحقیقات مدل­سازی اقتصادی، (28): 191-226.


• ایزدی، حمیدرضا (1397). نقش تمایل ترجیحات دولت در یک مدل سیاست مالی بهینه در حضور ناهمگنی عوامل در چارچوب تعادل عمومی تصادفی پویا. فصلنامه علمی مدل‌سازی اقتصادی، 12 (44): 73-96.


• برقی‌اسکویی، محمدمهدی (1387). آثار آزادسازی تجاری بر انتشار گازهای گلخانه‏ای (دی ‏اکسید ‏کربن) در منحنی زیست‌محیطی کوزنتز، مجله تحقیقات اقتصادی، (82): 1-21.


• راغفر، حسین، موسوی، میرحسین، الهه­افروز، کلاردهی، فولادی، معصومه (1395). بررسی آثار سیاست‌های مالیاتی بر رفاه مصرف­کننده در قالب الگوی تعادل عمومی نسل­های هم‌پوش OLG، پژوهش‌نامه مالیات، 24 (31): 31 - 58.


• صامتی، مجید، امیری، هادی، ایزدی، سعیده (1392). تأثیر نرخ­های ­بهینه­ مالیات غیرمستقیم بر رفاه اجتماعی در ایران، (فصلنامه پژوهش­های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار، 15 (4): 51 - 73.


• فرحناک، فردین، مداح، مجید، شاکری، عباس (1397). آثار تغییر در نرخ مؤثر مالیات بر بودجه عمومی، تولید ملی و رفاه با استفاده از مدل تعادل عمومی، فصلنامه نظریه­های کاربردی اقتصاد، 5 (6): 81-102.


• قربانی، محمد، دانیال، فاطمی، مهدی (1394). بررسی­ تأثیر مالیات­های ­مستقیم­ و غیرمستقیم بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب. ماهنامه کار و جامعه، (186).


• کریمی، محمدشریف، دورباش، معصومه (1397). بررسی تأثیر مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم بر توزیع درآمد با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم‌یافته، فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، 6 (22): 47-68.


• مجتهد، احمد، احمدیان، اعظم (1386). اثر درآمدهای مالیاتی بر رفاه اجتماعی ایران، پژوهش‌نامه اقتصادی، 7 (1): 45 - 71.


• مکیان، سیدنظام‌الدین، توکلیان، حسین، نجفی‌فراشاه، سیدمحمدصالح (1398). بررسی اثر شوک مالیات‌های مستقیم بر تولید ناخالص داخلی و تورم در ایران در چارچوب یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی، فصلنامه اقتصاد مالی، 13 (49): 1-46.


• Alves, J., Alfonso, A. (2019). Tax structure for consumption and income inequality: An empirical assessment. Journal of the Spanish Economic Ascociation, 10: 337-364.


• Decaluwe, B., Lemelin, A., Robichaud, V, & Maisonnave, H. (2013). The PEP standard single-country static CGE model (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd).


• Economides, G., Park, H., Philippopoulos, A., & Sakkas, S. (2020). On the mix of government expenditures and tax revenues. Macroeconomic Dynamics, 1-48.


• Fujimori, S., Masui, T. & Matsuoka, Y. (2012). AIM/CGE [basic] manual. Center for Social and Environmental Systems Research, NIES: Tsukuba, Japan.


• Ghiaei, H., Auclair, G., Fredric Noah, J. (2019). Macroeconomic and Welfare effect of tax reforms in emerging economies: A case study of morocco. Journal of Policy Modeling, 41: 666-699.


• Gillig, D. & McCarl, B. (2002). Notes on formulating and solving computable general equilibrium models within GAMS. İnternet yoluyla alınan dosya: http://agecon Tamu. edu/people/faculty/mccarl-bruce/685/957. pdf.


• Letizia Bertotti, M. & Modanese, G. (2014). Micro to macro models for income distribution in the absence and in the presence of tax evasion. Applied Mathematics and Computation, 836-846.


• Martorano, B.(2018). Taxation and inequality in developing countries: Lessons from the recent experience of Latin America. Journal of International Development, (30): 256-273.


• Roine, J., Vlachos, J., Waldenström, D. (2009). The long-run determinants of inequality: What can we learn from top income data. Journal of Public Economic, 93 (7-8): 974-988.


• Saez, E., and Stantcheva, S. (2013). Generalized Social Marginal Welfare Weights for Optimal Tax Theory; UC Berkeley and NBER, AEA meetings.


• Sánchez, C. (2004). Rising inequality and falling poverty in Costa Rica’s agriculture during trade reform: A macro-micro general equilibrium analysis. Rising inequality and falling poverty in Costa Rica's agriculture during trade reform: A macro-micro general equilibrium analysis:189_226.


• Savage, M. (2017). Integrated modelling of the impact of direct and indirect taxes using complementary datasets. The Economic and Social Review, 48 (2): 171-205.


• Schneider, M. T. & Winkler, R. (2010). Growth and welfare under endogenous lifetime. CER-ETH Economics Working. Paper Series, 110-137.


• Vatavu, S, Lobont, Oana-R, Stefea, P, Brindescue-Olaru, D. (2019). How taxes relate to potential welfare gain and appreciable economic growth. Sustainability, 11: 1-16.


• Wang, H. (2011). Optimal indirect taxation under imperfect competition, Peking University, China center for economic research, Bimba (CCER).


• Zouhair, A. & Imen, M. (2012). Economic growth and income inequality: Mpiricalvidence from North African Countries. Asian Economic and Financial Review, 2 (1): 142-154.