مرجئه و قیام های ضد اموی در سرزمین های شرق خلافت

محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ

شعبانعلی بیدکی ¹ (دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، واحد تهران مرکزی ،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران)
محمد سپهری ² (استاد گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران)
محمود سید ³ (استادیار گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/06/10 تاریخ پذیرش : 1401/06/27 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: ایمان, خلافت, امویان, خوارج, مرجئه,

چکیده مقاله :

فرقه مرجئه یکی از فِرَق اسلامی است که نخستین بار با عدم داوری درباره صحابه پیامبر(ص) پا به عرصه وجود گذاشت. هرچند در ابتدا خط مشی این فرقه دوری از قضاوت درباره افراد و به تبع آن پرهیز از مجادلات سیاسی بود، اما با گسترش تعالیم ارجاء در میان مسلمانان و اقبال فراوان به آن، فرقه مذکور نیز وارد درگیریهای سیاسی شد. خلفای اموی از دیدگاه تسامح جویانه مرجئه که در صدد برقراری آرامش در میان مسلمانان بود، به خوبی بهره برده بردند. زیرا نظریه ‌پردازان این فرقه آشتی و کنار آمدن با بنی امیّه را درست می‌دانستند. از آن رو که خلفای اموی مسلمان هستند و ارتکاب به کبیره آنان را از دایره‌ی مسلمانی خارج نمی‌کند و قیام بر ضدّ آنان جایز نیست. به‌‌رغم اینکه در بسیاری از موارد این فرقه به عنوان حامی و پشتیبان عقیدتی دولت امویان عمل می‌‌کرد، اما در برخی از مواقع مرجئی مذهبان با اتکا به تعالیم این فرقه در مقابل حکومت اموی ایستاده‌‌اند. سوال پژوهش حاضر آن است که مرجئه در سرزمین های شرق خلافت چه مواجهه ای با امویان داشتند؟ فرض مطرح شده آن است که گروه های از مرجئه سیاست های عرب گرایانه و تبعیض های ناروای آنان را بر نتابیده و به مقابله با آن پرداختند. پژوهش حاضر با تکیه به منابع تاریخی و با روش توصیفی و تحلیلی سامان یافته است.

چکیده انگلیسی:

The Marjeeh Sect is one of the Islamic sects that first came into being by not judging the Companions of the Prophet (PBUH). Although at the beginning the policy of this sect was to avoid judgment about people and as a result to avoid political controversies, but with the spread of Arjaa's teachings among Muslims and the great popularity of it, the said sect also entered into political conflicts. The Umayyad caliphs made good use of Marjee's tolerant view, which sought to establish peace among Muslims. Because the theoreticians of this sect considered it right to reconcile and get along with the Umayyads. Since the Umayyad caliphs are Muslims, committing a crime does not remove them from the circle of Muslims, and uprising against them is not permissible. Although in many cases this sect acted as a supporter and ideological supporter of the Umayyad government, in some cases religious leaders have stood in front of the Umayyad government relying on the teachings of this sect. The question of the present research is, what was the encounter with the Umayyads in the eastern lands of the Caliphate? It is assumed that the groups of the reference did not reflect their Arabist policies and unfair discriminations and started to fight against it. The current research is organized by relying on historical sources and descriptive and analytical methods.