جغرافیای تاریخی شمال آذربایجان و قفقاز بر پایۀ منابع عصر صفوی( 851-907ق/1455-1501م.)
محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ
شهرام پناهی خیاوی
1
(عضو هیات علمی ,واحد شهربابک ، دانشگاه آزاد اسلامی ، شهربابک ، ایران)
کلید واژه: جغرافیای تاریخی, آذربایجان, قفقاز, فرهنگ عامه, مشایخ صفوی.,
چکیده مقاله :
وقایع‌نگاران عصر صفوی در خلال نیمۀ دوم قرن نهم الی دهم هجری /پانزدهم تا شانزدهم میلادی، اقدامات نظامی مشایخ متأخر خاندان صفوی در نواحی آذربایجانِ ِشمالی و برخی مناطق قفقاز را به ثبت رسانده‌اند. به اتکاء همین اطلاعات، نمونه‌هایی هر‌چند‌مجمل از مسائل مرتبط با مردم‌شناسی و جغرافیای تاریخی نواحیِ یاد شده به دست می‌آید. با این وصف، سؤال هرچند سادۀ پژوهش حاضر، عبارتست از اینکه: اظهارات مورخان صفوی، چه مباحثی را در حوزه جغرافیایِ سیاسی و انسانی شمالِ آذربایجان و قفقاز معلوم می‌دارد؟ پرسش یاد‌‌شده ما را به این فرضیه رهنمون می سازد که: عامل جغرافیایی، نقشی تاثیر‌گذار بر حوادث تاریخی آن دوران داشته و به‌تبع اقدام‌ها و چالش‌های پیش‌روی مشایخ صفوی، مسالکِ مورد نظر آنان در آذربایجان و قفقاز، محل کنجکاوی و مداقۀ تیزبینانه مورخان قرار‌گرفته است. امّا، یافتۀ اصلی تحقیق، بیانگر دو نکتۀ اساسی است: اولاً؛ اطلاعات ارائه‌شده با ویژگی‌های کنونی شمالِ آذربایجان و قفقاز همخوانی قابل‌قبولی دارد. ثانیاً؛ از نقطه‌نظر مورخان مذکور، توزیعِ جغرافیایی مناطق صرفاً به‌دلیل معرفی نقش‌های مواصلاتی آن حائز اهمیت بوده و لذا، این دانستنی‌ها تنها بخش کوچکی از مجهولات ما نسبت به آن دوران را پاسخ می‌دهد.
During the second half of 9th to 10th hijra centuries/fifteen to sixteen centuries A.D, Safavid era annalists recorded the military actions of Late Sheikh in Safavid dynasty in the northern parts of Azerbaijan and some parts of the Caucasus. However, based on the information, summary examples of issues related to the anthropology and historical geography of the areas discussed are obtained. Nevertheless, the simple question of the present study is: Based on remarks made by the historians, what are the issues in the field of political and human geography in the north of Azerbaijan and the Caucasus? The above question will guide us to this hypothesis: the geographical factor has an influential role on the historical events of that period, and consequently the actions and challenges of progress, appropriate creeds of Safavid sheikhs in Azerbaijan and the Caucasus is the place of curiosity. So, the main findings of the research show two fundamental points: First, the provided information is in agreement with the current features of North Azerbaijan and the Caucasus. Secondly, from the point of view of Safavid historians, the geographical distribution of the mentioned areas has been important merely due to the introduction of its communication and so, this information only respond to a small portion of our unknowns in that period.
_||_
