ارتباط بین مفاهیم سرمایه ی اجتماعی و کیفیت ذهنی و عینی محیط شهری (نمونه موردی محله پنبه ریسه قزوین)
محورهای موضوعی : آمایش محیطحسن سجادزاده 1 , محمدرضا یزدان پناه شاه آبادی 2
1 - (دکتری شهرسازی، عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان، دانشکده هنر و معماری)
2 - (پژوهشگر دوره دکتری، رشته طراحی شهری، دانشگاه بو علی سینا همدان، دانشکده هنر و معماری)
کلید واژه: تحلیل مسیر, کیفیت محیط شهری, کیفیت ذهنی و عینی محیط شهری, سرمایه ی اجتماعی,
چکیده مقاله :
نگرش اجتماعی به مسائل شهری پارادایمی است که از دهه 60 میلادی جایگاه خود را در ادبیات نظری و سپس در طرح های شهری پیدا کرده است. در واقع ارتقاء کیفیت های محیطی نه تنها به مهم ترین هدف در طرح های شهری شده است بلکه پایش و اندازه گیری آن نیز یکی از شاخص ها و ابزارهای مهم در زمینه پایش اهداف برنامه ریزی و طراحی شهری است. به طور کلی در ادبیات نظری مربوط به بررسی کیفیت های محیطی دو رویکرد عمده وجود دارد. یکی به بررسی ابعاد عینی و مصداقی در زمینه کیفیت محیط می پردازد و دیگری به کیفیت اظهار شده توسط شهروندان توجه می کند که با عنوان کیفیت ذهنی محیط شناخته می شود. به طور قطع می توان اظهار داشت بین این دو مفهوم ارتباط مستقیمی وجود دارد. ولی این رابطه همیشه به صورت رابطه ی خطی نیست. هدف اصلی این پژوهش بررسی علل اصلی این موضوع است. بر این اساس، فرضیه این پژوهش به صورت زیر تعریف شد: میزان سرمایه ی اجتماعی شهروندان در مقایسه با شرایط عینی محیط، تأثیر بیش تری بر میزان رضایت از محیط شهری دارد. در واقع سرمایه ی اجتماعی بالاتر سبب ایجاد رضایت مندی کلی از زندگی و به طور خاص از محیط شهری خواهد شد. به منظور بررسی فرضیه فوق محله پنبه ریسه قزوین به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا جهت سنجش شرایط عینی و میزان رضایت مندی ذهنی (کیفیت ذهنی) از محیط شهری و سرمایه ی اجتماعی شاخص هایی تبیین شد. سپس بر اساس این شاخص ها پرسش نامه ای تدوین و در یک نمونه با حجم 311 نفر از ساکنان محله توزیع شد. سپس از طریق روش تحلیل مسیر که اساس آن بر محاسبه ی ضرایب رگرسیونی استاندارد شده می باشد، به بررسی میزان تأثیر سرمایه ی اجتماعی و کیفیت عینی محیط شهری بر میزان کیفیت ذهنی محیط پرداخته شد. نتایج حاکی از آن است ضریب تأثیر سرمایه ی اجتماعی بر کیفیت ذهنی محیط شهری برابر 0.457 می باشد. این درحالی است که ضریب تأثیر کیفیت عینی بر کیفیت ذهنی برابر 0.381 است. این موضوع فرضیه پژوهش را تأیید می کند. بر این اساس با ارتقاء 1 واحدی در میزان سرمایه ی اجتماعی می توان انتظار داشت میزان کیفیت ذهنی 0.457 واحد بیش تر و با افزایش 1 واحدی در کیفیت عینی کیفیت ذهنی 0.381 واحد بیش تر شود. در نتیجه این پژوهش اهمیت توجه به ارتقاء سرمایه ی اجتماعی و توجه به این ابعاد را در برنامه ریزی و طراحی شهری نشان می دهد. در واقع ایجاد امکان تعاملات اجتماعی از طرق مختلف باید یکی از اهداف اصلی در طرح های توسعه ی شهری قرار گیرد.
