سطوح برخورداری از خدمات بهداشت و درمان در شهرستان‌های استان خوزستان با بهره‌گیری از تکنیک فرایند سلسله مراتبی فازی(Fuzzy AHP)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

سعید امان پور ¹ , سحر حسن پور ²

1 - (دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران)
2 - (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، اهواز، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/02/08 تاریخ پذیرش : 1395/01/17 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: استان خوزستان, سطح برخورداری, خدمات سلامت, تکنیک فرایند سلسله مراتبی فازی,

چکیده مقاله :

امروزه خدمات بهداشت و درمان به عنوان یکی از عوامل مؤثر در توسعه یافتگی جوامع شناخته شده است. اگر خدمات حیاتی سلامت به طور هماهنگ توزیع نشده باشند، مطلوبیت چندانی برای همۀ ساکنان ایجاد نمی کنند و این امر ضعفی است که روند نیل به توسعۀ پایدار را با مشکل مواجه می سازد. در استان خوزستان نیز مشاهده شده است که خدمات بهداشت و درمان تمایل به تمرکز در شهر اهواز را داشته اند و برخی شهرستان های این استان از داشتن حداقل خدمات سلامت محروم بوده اند. به خاطر همین، این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل شاخص های خدمات سلامت در استان خوزستان انجام شده است. راهبرد پژوهش، کاربردی و شیوۀ انجام آن توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانه ای استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش ضریب پراکندگی (CV)، آزمون T و مدل فرایند سلسله مراتبی فازی (Fuzzy AHP) بهره گیری شد. این روش ها وضعیت سلامت استان خوزستان را به وسیلۀ 20 شاخص منتخب بررسی کردند. برای انجام بهتر محاسبات از نرم افزارهای excel و spss استفاده شد. مدل فرایند سلسله مراتبی یکی از مدل های تصمیم گیری چندشاخصه (MCDM) است که کارایی آن در شرایط عدم اطمینان تأیید شده است. محاسبات این مدل نشان داد که شهرستان اهواز با اخذ امتیاز 302/2، برخوردارترین شهرستان استان خوزستان است. در رتبه های دوم و سوم، به ترتیب شهرستان های آبادان (474/0) و دزفول (326/0) قرار دارند و سایر شهرستان های استان خوزستان در وضعیت بسیار محروم جای دارند. محاسبات حداقل وزن استاندارد نشان داد که به جزء شهرستان اهواز، سایر شهرستان های استان در ارائۀ خدمات سلامت به ساکنان خود عملکرد موفقی نداشته اند. محاسبات ضریب پراکندگی نشان داد که توزیع خدمات در استان خوزستان تمایل زیادی به تمرکز داشته است. آزمون T نیز نشان داد که چه در سطح شهرها و چه در سطح روستاها، توزیع هماهنگ خدمات سلامت وجود ندارد. از محاسبات چنین نتیجه گیری شد که در استان خوزستان در رابطه با توزیع خدمات سلامت، ضعف ساختاری و عملکردی وجود دارد و نظام توزیع خدمات سلامت، تابع اصول توسعۀ پایدار نیست.

چکیده انگلیسی:

Today, health care as one of the factors contributing to the development of the society is known. If the vital health services are not distributed equally, the utility would not be created for all residents and this is a weakness that makes it difficult for the process of achieving sustainable development. In Khuzestan province this has also been observed that health services have tended to concentrate in the city of Ahwaz, and some municipalities of the province have been neglected with regards of health services distribution. Therefore, this study aimed to examine and analyze the indexes of health services in Khuzestan province. Strategy Research, functional and descriptive and analytical methods have been used  to gather the required information, the library method was used as well. To analyze the data, the coefficient of dispersion (CV), T- test and model Fuzzy Analytic Hierarchy Process (Fuzzy AHP) were used. The methods of the health status of Khuzestan province by 20 indicators was examined. To do better calculations excel and spss software were used. Hierarchical process model, a model of Multi Attribute Decision Making (MCDM0 was used in which the performance has been confirmed in uncertainty. The model calculations showed that the city of Ahvaz getting 2/302 Score, was the most enjoyed city in Khuzestan province. In ratings the second and the third it was found that , Respectively Abadan (0/474) and Dezful (0/326), along with other  cities in this province are in a state of denial instead. The standard minimum weight calculations showed that the city of Ahvaz and other cities of the province to provide health services to their inhabitants have not been successful. Dispersion calculations showed that the distribution of services in Khuzestan province is willing to be focused. T- test showed that both in towns and in the villages, there is no distribution of health service coordination. It was concluded that in relation to the distribution of health services in Khuzestan province, there are structural and functional weaknesses and distribution of health services are not subject to the principles of sustainable development.  

منابع و مأخذ:

 

1. آذر،ع.،عندلیب اردکانی،د.،شاه­طهماسبی،ا.1389.ارزیابی کارایی استان­ها در بخش بهداشت و درمان روستایی در برنامۀ سوم و سال­های ابتدای برنامۀ چهارم توسعه.مجلۀ مدیریت سلامت،13(39):78-65.


2. پورطاهری،م.1392.کاربرد روش  های تصمیم­گیری چند شاخصه در جغرافیا.چاپ دوم.انتشارات سمت.223 صفحه.


3. تقدیسی،ا.،پیری،س.،بهاری،ع.1391.تحلیل فضایی و سطح­بندی شاخص های توسعۀ خدمات بهداشتی- درمانی با استفاده از تحلیل عاملی و تکنیک خوشه­ای (مطالعۀ موردی: شهرستان­های استان گیلان). فصلنامۀ آمایش محیط،5(18):176-145.


4. جی­بون،ک.،مدرس،ع.1388.شهر و محیط زیست.منوچهر طبیبیان،چاپ سوم.انتشارات دانشگاه تهران.225 صفحه.


5. حکمت­نیا،ح.،موسوی،م.1392.کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای.چاپ سوم.انتشارات آزاد پیما.390 صفحه.


6. حموزاده،پ.،مردای هوسین،ن.،صادقی­فر،ج.،توفیقی،ش.1392.سطح­بندی شهرستان­های استان آذربایجان غربی در بهره­مندی از شاخص های ساختاری بهداشت و درمان.مجلۀ علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین،17(67):49-42.


7. حیدری­چپانه،ر.،علیزاده زنوری،ش.،قلیکی میلان،ب.،ایمانی تبار،ح.1394.تحلیلی بر نابرابری­های اجتماعی- اقتصادی مبتنی بر مدل­های VIKOR و SAW در استان آذربایجان شرقی مطالعۀ موردی: خدمات بهداشتی درمانی.مجلۀ پژوهش و برنامه­ریزی شهری،6(21):34-19.


8. زیاری،ک.،صفایی­رینه،م.،آروین،م.1395.ارزیابی توزیع فضایی خدمات بهداشتی- درمانی و ارائۀ الگوی توزیع بهینۀ مورد شناسی: استان خوزستان. فصلنامۀ جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای،6(19):90-71.


9. سالنامۀ آماری استان خوزستان.1390.مرکز آمار ایران.


10. سرائی،م.،کمائی­زاده،ی.1392.تعیین درجۀ توسعه­یافتگی شهرستان­های استان یزد از لحاظ دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی با استفاده از مدل موریس.فصلنامۀ آمایش محیط،6(22):80-63.


11. کریزک،ک.،پاور،ج.1392.آئین شهرسازی پایدار.مصطفی بهزادفر و کیومرث حبیبی.چاپ دوم.انتشارات مهر ایمان.152 صفحه.


12. محمدی،ج.،حسینی­خواه،ح.،محمدی­دوست،س.1395.سنجش میزان رضایت از کیفیت زندگی در نواحی شهری با استفاده از تکنیک روش تشابه به گزینۀ ایده­آل فازی (مطالعۀ موردی: شهر دوگنبدان).فصلنامۀ آمایش محیط،9(35):22-1.


13. مرادی،ی.،احمدی،ر.1395.بررسی سلسله­مراتب توسعه­یافتگی در شهرستان­های استان خوزستان با تأکید بر نظریۀ توسعۀ پایدار. فصلنامۀ مطالعات مدیریت شهری،8(27):109-92.


14. ملکی،س.،احمدی،ر.1395.تأثیر عامل فاصله از مرکز بر میزان توسعه­یافتگی  شهرستان­های استان خوزستان.فصلنامۀ آمایش محیط،9(32):22-1.


15. موسوی،م.،سیدین،ح.،آرینخصال،آ.،صادقیفر،ج.،آرمون،ج.،صفری،ی.،جویانی،ی.1392. سطح­بندی شهرستان­های استان کرمانشاه در بهره­مندی از شاخص های ساختاری سلامت با استفاده از الگوی اسکالوگرام.مجلۀ ارتقای سلامت،2(2):15-7.
    
    
    1. Castelli,A.,Jacobs,R.,Goddard,M.,C.Smith,P.2013.Health, policy and geography: Insights from a multi-level modelling approach.Journal of Social Science & Medicine,92:61-73.
    
    
    2. El-Jardali,F.,Bou-Karroum,L.,Ataya,N.,El-Ghali,H.,Hammoud,R.2014.A retrospective health policy analysis of the development and implementation of the voluntary health insurance system in Lebanon: Learning from failure.Journal of Social Science & Medicine,123:45-54.
    
    
    3. Gibbons,Ch.,Bali,R.,Wickramasinghe,N.2013.Perspectivesof Knowledge  Management in Urban Health.One Edition.Springer Press.253P.
    
    
    4. Gidey,G.,Taju,S.,Hagos,A.2005.Introduction to Public Health.One Edition.Mekelle University Press.173P.
    
    
    5. Grad,F.2002.The Preamble of the Constitution of the World Health.Journal of Bulletin of the World Health Organization,80(12):981-984.
    
    
    6. Health and Sustainable Development.2002.World Health Organization(WHO).
    
    
    7. Khalifa,M.,Khalid,P.2015.Developing Strategic Health Care Key Performance Indicators: A Case Study on a Tertiary Care Hospital.Journal of Procedia Computer Science,63:459-466.
    
    
    8. Kontodimopoulos,N.,Nanos,P.,Niakas,D.2006.Balancing efficiency of health services and equity of access in remote areas in Greece.Journal of Faculty of Social Sciences,76:49-57.
    
    
    9. The Role of Health in Economic Development.2011.Research Analyst.DSAED Press.
    
    
    10. Vertakova,J.,Vlasova,O.2014.Problems and Trends of Russian Health Care Development­. Journal of Procedia Economics and Finance, 4(16):34–39