ارائه مدلی برای تبیین عوامل مؤثر در بازآفرینی بافت قدیم شهری (مطالعه موردی: شهر دزفول)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

ناهید کشاورز ¹ , حمیدرضا جودکی ² , علی نوری کرمانی ³

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری،گروه جغرافیا،دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران
2 - استادیارگروه جغرافیا،دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، واحداسلامشهر، دانشگاه آزاداسلامی، اسلامشهر، ایران
3 - استادیارگروه جغرافیا،دانشکده ادبیات وعلوم نسانی،واحدتهران مرکزی،دانشگاه آزاداسلامی، تهران ، ایران

تاریخ دریافت : 1399/01/20 تاریخ پذیرش : 1399/04/04 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: بافت قدیم, شهر دزفول, ناپایداری, بازآفرینی,

چکیده مقاله :

بافتهای فرسوده و قدیمی شهری و رفع ناپایداری آنها، یکی از مباحث نظام برنامه‌ریزی شهری است که نهادهای ذیربط را به تکاپوی ساماندهی و بازآفرینی بافت‌های مذکور سوق داده است. هدف این پژوهش شناسایی و ارزیابی شاخص‌ها و عوامل مؤثر بر بازآفرینی شهری و ارائه مدلی یکپارچه و جامع برای تبیین این عوامل است که بافت قدیم شهر دزفول مورد مطالعه گرفته است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی می‌باشد. جامعه آماری تحقیق، طبق سرشماری سال 1395 مرکز آمار ایران، دارای جمعیت 29277 نفر است. با استفاده از فرمول کوکران 384 نمونه تعیین گردید و به صورت تصادفی طبقه‌ای انتخاب شده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه می‌باشد البته از روش‌های مصاحبه و مشاهده نیز در راستای تکمیل پرسشنامه‌ها استفاده گردیده است. تحلیل‌های آماری در نرم‌افزارهای Spss و Amos نشان می‌دهد چهار عامل اجتماعی، اقتصادی و... اثر معنی‌داری بر بازآفرینی بافت قدیم شهر دزفول است که عامل اجتماعی با بار عاملی 86/0 بیشترین اهمیت را در بین سایر عوامل دارد.

چکیده انگلیسی:

The regeneration of old and deteriorated urban fabrics and its instability are key issues within the urban planning system, prompting relevant institutions to reorganize and revitalize these areas. This study aims to identify and assess the indicators and factors that affect urban regeneration while providing an integrated model to elucidate these factors. Employing a descriptive-analytical and survey research method, this study focuses on the residents of the outdated Dezful structure, having a population of 29,277 according to the 2015 census. Cochran's formula determined a sample size of 384 individuals, who were randomly selected to complete the questionnaire. The data collection tool includes questionnaires, alongside interview and observation methods to ensure completeness. Statistical analyses using the SPSS and AMOS software reveal that social and economic factors significantly influence the reconstruction of the outdated fabric of Dezful, with the social factor being the most crucial, having a factor load of 0.86.

منابع و مأخذ:

آیینی، د. سادات اردستانی، ز. 1388. هرم بازآفرینی و مشارکت مردم، معیار ارزیابی برنامه‌های توسعه درون زای شهری (نمونه موردی: رویکرد قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن به بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری)، هویت شهر، سال سوم، شماره پنجم، پاییز و زمستان، صص 58- 47 .

2- اسمعیل پور، ن. رحیمیان، م. قربانی، س. 1391. بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر بسیج اجتماعی؛ مطالعه موردی محله کشتارگاه در شهر یزد، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، سال چهارم، شماره 15، صص 140 -123 .

3- ایزدی، پ.‌هادیانی، ز. حاجی نژاد، ع. قادری، ج. 1396. بازآفرینی شهری با تأکید بر شناسایی و تحلیل خوشه‌های خلاق فرهنگی (مطالعه موردی: بافت تاریخی- فرهنگی شیراز)، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 18، صص 40 - 21 .

4- بحرینی، ح. ایزدی، م. مفیدی، م. 1392. رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار)، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 9، صص 30 – 17 .

5- پوراحمد، ا. کشاورز، م. علی اکبری، ا.‌هادوی، ف. 1396. بازآفرینی پایدار بافت‌های ناکارآمد شهری (مطالعه موردی: منطقه 10 شهر تهران)، فصلنامه آمایش محیط، شماره 37، صص 194- 167.

6- رضویان، م. شهبازی، ط. 1390. بازار مسکن و مشکلات آن در بافت قدیم دزفول، فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، سال سوم، شماره 9، صص 59 - 37 .

7- صحی زاده، م. ایزدی، م. 1383. حفاظت و توسعه: دو رویکرد مکمل یا مغایر؟، فصلنامه آبادی، دوره ١٤، شماره43، صفحات ٢١- ١٢ .

8- صفایی پور، م. زارعی، ج. 1396. برنامه ریزی محله محور و بازآفرینی پایدار بافت‌های شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی (نمونه موردی: محله جولان شهر همدان)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره 7، شماره 23، صص 150- 135.

9- غلامی، ی. شاطریان، م. بسحاق، م. جهانی، م. 1396. سنجش و ارزیابی اجرای طرح پیاده محوری در بافت مرکزی شهر دزفول از نظر ساکنان و کسبه، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای برنامه ریزی شهری، دوره 5، شماره 1، صص 20 - 1 .

10- فرجی ملائی، ا. 1389. انواع روش‌های مداخله در بهسازی و نوسازی شهری، ماهنامه اطلاع‌رسانی، آموزشی و پژوهشی، شماره 54، صص 27- 13.

11- لطفی، س. 1390 بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تأملی بر بن مایه‌های فرهنگی و کُنش بازآفرینی، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، شماره 4، صص 60- 47 .

12- معاونت پژوهشی دانشگاه شهید چمران اهواز (1387)، طرح جامع گردشگری استان خوزستان، بررسی وضع موجود، جلد اول، بخش اول، میراث فرهنگی و گردشگری استان خوزستان، اهواز.

13- نصیری هند خاله، ا. سالاری نیا، م. 1396. تحلیل عوامل مؤثر در بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی: محله 20 منطقه 17 شهر تهران، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال 14، شماره 55، صص 148- 135 .

14- نوریان، ف. فلاح زاده، س. 1394. بازآفرینی بافت قدیم شهر آمل مبتنی بر استراتژی توسعه گردشگری و برنامه ریزی راهبردی سناریویی، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی دوره 20، شماره ۳، صص 58 -43.

15-قاسمی، ‌ی، . فیروزجاه، پ، . کشاورز، م . 1397. شاخص‌های استراتژی توسعه شهری و پهنه‌های فرسوده شهرهای میانی استان مازندران . فصلنامه علمی – پژوهشی آمایش محیط، 40(11) : 231

16- بیک بابایی، ب، . صفوری، س، . نوروزی، پ .1401. ارزیابی سناریوهای بازآفرینی شهری در بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی منطقه هشت تبریز . فصلنامه علمی – پژوهشی آمایش محیط، 59: 201

17-حیدری، ف، . کیانی، ا . 1395. ارزیابی عوامل تأثیرگذار در روند فرسودگی بافت‌های قدیم شهری در راستای نوسازی و بهسازی مطالعه موردی شهر داراب . فصلنامه علمی – پژوهشی آمایش محیط، 34(11):40

 

• Alpopi, C., & Manole, C. 2013. Integrated urban regeneration, solution for cities revitalize, Procedia Economics and Finance, 6, pp. 178–185.


• C., & Dixon. K. 2011. Urban Regeneration & Social Sustainability: Best Practice from European Cities.


• Couch, C; Fraser, C & Percy, S. 2003. Urban Regeneration in Europe, Blackwell Publishing, Oxford.


• Ertan, T & Egercioglu, Y. 2016. Historic city center urban regeneration: case of Malaga and Kemeralti, Izmir, Procedia- social and behavioral sciences, Vol. 223, pp. 601- 607.


• Gullino, Silvia. 2009. Urban regeneration and democratization of information access, Journal of environmental management, Vol 90, pp 2012 - 2019.


• C. M. 2012. Renewing the urban regeneration approach in Hong Kong, Discovery-ss student E-journal, College of Liberal Arts and Social Sciences, Hong Kong.


• La Rosa, D & Privitera, R. 2017. Assessing spatial benefits of urban regeneration programs in a highly vulnerable urban context: A case study in Catania, Italy, Landscape and Urban planning, Vol. 157, pp 180 - 192.


• Laprise, M; Lufkin, S & Rey, E .2015. An indicator system for the assessment of sustainability integrated into the project dynamics of regeneration of disused urban areas, Building and Environment, Vol 86, pp 29–38.


• Leary, M.E., McCarthy, John. 2013. Companion to Urban Regeneration. NewYork: Routledge.


• Li, Ling., Hong, Guangbin., Choi. Karo. 2016. Evaluating the performance of public involvement for sustainable urban regeneration, Procedia engineering, Vol 145, pp 1493-1500.


• Roberts, P., Sykes, H. 2000. Urban Regeneration. Handbook, Londan: Sage Publications.


• Sasaki, M. 2010. Urban regeneration Through cultural creativity and social inclusion: rethinking creative city theory through a Japanese case study, cities, 27, pp. 35-43 .


• Seeo, J. , 2002. Re- urbanization in Regenerated Areas of Manchester and Glasgow: New Residents and the Problems of Sustainability, Elsevier, Vol. 19, No. 2, PP. 113-121.


• Tallon, Andrew. 2010. Urban Regeneration in the UK. NewYork: Routledge.


• Trotter, R. , 2001, Heritage tourism. In N. Douglas, N.Douglas & R. Derrett (Eds.), Special interest tourism:Context and cases. Milton, Qld: John Wiley & Sons.


• Wiccan, B. 2000. The Politics of urban Regeneration New York: routledge.


• Yu J. H. & Lee S. K. 2012. A Conflict-Risk Assessment Model for Urban Regeneration Projects Using Fuzzy-FMEA, KSCE Journal of Civil Engineering, 16(7), 1093-1103.