تحلیل الگوی فضایی عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی انتخابات در ایران

محورهای موضوعی : آمایش محیط

مهدی محمدزاده راوندی ¹ ( دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران )
حجت مهکویی ² ( گروه جغرافیای سیاسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران )
محسن نیازی ³ ( گروه جامعه شناسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران )

تاریخ دریافت : 1399/03/04 تاریخ پذیرش : 1399/06/18 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: رفتار سیاسی, انتخابات, مشارکت سیاسی, الگوی فضایی مشارکت, رای‌دهی,

چکیده مقاله :

مشارکت شهروندان، مشروعیت نظام سیاسی را به‌همراه دارد و انتخابات، مهمترین ابزار تحقق مشارکت سیاسی و بروز و ظهور مردم سالاری است. مشارکت سیاسی با مهمترین مباحث مربوط به علم سیاست و جامعه‌شناسی، نظیر احزاب، گروه‌های فشار، رابطه مردم و حکومت، جامعه مدنی، ویژگی‌های جمعیت شناختی و نظایر آن پیوند عمیق و ناگسستنی دارد. با عنایت به متون و مقالات متعدد و بهره‌گیری از روش‌های مختلف پژوهشی در زمینه مشارکت سیاسی- انتخاباتی و علل و انگیزه‌های آن، تاکنون نگاه فراترکیبی نسبت به این مسأله صورت نگرفته است. در این پژوهش با رویکرد فراترکیب و با نگاهی جامع و کلی شاخص‌ها و مؤلفه‌های اصلی مؤثر برمشارکت در انتخابات استخراج گردیده است. این پژوهش به این سؤال پاسخ می‌دهد که عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی در ایران کدامند؟ مطابق نتایج، از228 مقاله مورد بررسی، 126عامل مؤثر در مشارکت به‌دست آمد که در10 مؤلفه کلی دسته‌بندی گردیده‌اند.

چکیده انگلیسی:

The legitimacy of political systems relies heavily on citizen participation, with elections serving as a crucial means of achieving political involvement and promoting democracy. Political participation is deeply intertwined with key issues in political science and sociology, including parties, pressure groups, the relationship between citizens and government, civil society, demographic characteristics, and more. Despite the abundance of texts and articles on political-electoral participation and its underlying causes and motivations, no comprehensive view has yet been taken on this topic. This research employs a mixed approach to provide a broad and inclusive perspective, identifying the key indicators and components that impact participation in elections. Specifically, the study seeks to investigate the factors which affect political participation in Iran. After reviewing 228 articles, 126 effective factors were identified, which were classified into 10 general categories.

منابع و مأخذ:

• آقاسی، م.، 1396، . تحلیلی بر رفتار انتخاباتی مردم ایران، روزنامه اعتماد، شماره 3820، 9 خرداد، ص 8.


• سلامی، س، صائبی، غ، 1394، بررسی رفتار انتخاباتی زنان در ایران(مطالعه موردی: رفتار انتخاباتی زنان شهر رشت در انتخابات ریاست جمهوری ایران دوره‌های دهم و یازدهم سال‌های 1388 و 1392، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی درایران، دوره4، شماره3.


• اسماعیلی، ع، 1390، نقش عوامل اجتماعی برمشارکت سیاسی در شهرستان گنبدکاووس، فصلنامه مطالعات سیاسی، پیاپی13.


• امام جمعه زاده، س.ج.، و همکاران، 1393، . بررسی نقش ابعاد ساختاری و ارتباطی سرمایه اجتماعی در تبیین مشارکت سیاسی مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه اصفهان، فصلنامه راهبرد، سال بیست و سوم، پیاپی70.


• امام جمعه زاده، س.ج.، و همکاران، 1391، . بررسی رابطه احساس محرومیت نسبی و مشارکت سیاسی در میان دانشجویان دانشگاه اصفهان، مجله دانش سیاسی، سال 8، شماره 1(15).


• امام جمعه زاده، س.ج.، و همکاران، 1391، . بررسی رابطه میان سرمایه اجتماعی و مشارکت سیاسی در بین دانشجویان دانشگاه اصفهان، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال7، شماره4(28).


• باقری بنجار، ع.، رحیمی، م.، 1391، . بررسی رابطه میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت اجتماعی فرهنگی و سیاسی آنان(شهروندان مناطق 3 و 12 شهرتهران)، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری، (5).


• باقریان جلودار، م، خوش‌فر، غ.، 1396، . بررسی رابطه بین ابعاد دینداری و مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه مازندران، فصلنامه علوم اجتماعی(76).


• پیشگاهی فرد، ز.، 1379، . پویش انتخابات پارلمانی در حوزه اردکان میبد، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، صص 185-175.


• پیشگاهی فرد، ز.، 1380، . سیمای جغرافیای انتخابات پارلمانی استان همدان، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ، صص 558-545.


• پیشگاهی فرد، ز.، 1382، . مشارکت احزاب در توسعه سیاسی و رفتار انتخاباتی در شهرستان اصفهان، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، (44).


• پناهی، م.، عالی زاد، ا.، 1384، . تأثیر وسایل ارتباط جمعی بر مشارکت سیاسی شهروندان تهرانی، فصلنامه علوم اجتماعی، 28(29).


• تاجدوزیان، ح.، پیشگاهی فرد، ز.، 1390، . منشاء رفتارهای انتخاباتی ایرانیان، فصلنامه جغرافیا، 5، (16)، صص101-85.


• خانیکی، ه.، رهبر، م.، 1394، . نقش ارتباطات میان فردی در مشارکت سیاسی مطالعه موردی: انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی در شهرتهران، مجله مطالعات اجتماعی ایران، 2(30).


• خواجه سروری، غ.، نوربخش، س.م.، 1397، . نحوه تأثیر رسانه‌های جمعی در مشارکت سیاسی شهروندان تهرانی، جستارهای معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال نهم، 2، صص 81-55.


• دارابی، ع.، 1388، . بنیان‌های نظری رفتارانتخاباتی شهروندان در جمهوری‌اسلامی ایران، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، سال16، 1، 37-9.


• رهبر، ع.، ذوالفقاری، ع.، 1396، . تبیین رابطه اعتماد و مشارکت سیاسی و نگرش نسبت به دموکراسی با تأکید بر امنیت، فصلنامه امنیت پژوهی، 57.


• رضایی، ح.، 1392، نظریه‌های مشارکت سیاسی با رویکرد انتخابات، فصلنامه مطالعات انتخابات، سال دوم، شماره 5و 6، صص 7-41.


• رضایی، م.، و همکاران، 1396، . بررسی رابطه میزان اعتماد اجتماعی و مشارکت سیاسی از نظر دانشجویان دانشگاه مازندران، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، 39.


• زارع، ب.، روهنده، م.، 1394، . بررسی عوامل اجتماعی مؤثر برمشارکت اجتماعی سیاسی(مطالعه‌ای در باب شهروندان بالای 18 سال شهر کرج)، مجله مطالعات اجتماعی ایران، سال نهم، 2(30).


• سیدامامی، ک.، 1386، . مشارکت سیاسی دانشجویان، ارزیابی برخی از پیش بینی کننده‌های مشارکت سیاسی، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دوم، 2(6).


• سیدامامی، ک.، عبدالمطلب، ع.، 1388، . عوامل مؤثر برمشارکت شهروندان در انتخابات ریاست جمهوری ومجلس مطالعه موردی شهرتهران، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، 4، صص146-109.


• سروش، م.، حسینی، م.، 1392، . نوجوانان، جوانان و مشارکت سیاسی، بررسی مقایسه‌ای نقش عوامل جامعه پذیری در مشارکت سیاسی جوانان و نوجوانان شیراز، نشریه علوم اجتماعی، سال دهم، 2.


• شربتی، اکبر، 1395، میزان مشارکت شهروندان در امور شهری(مطالعه موردی: شهر گنبد)، فصلنامه آمایش محیط، شماره 41.


• شهرام نیا، ا.، و همکاران، 1396، . سنجش تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر مشارکت سیاسی: مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه مازندران، فصلنامه جامعه شناسی کاربردی، سال 28، شماره1.


• شهرام نیا، ا.، و همکاران، 1393، . بررسی رابطه میان مشارکت سیاسی و رفاه اقتصادی(مطالعه موردی: دانشجویان، کارمندان و استادان دانشگاه اصفهان)، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، (19).


• شمس پویا، محمدکاظم، توکلیی نیا، جمیله، 1394، تحلیل سرمایه اجتماعی با تأکید برمشارکت شهروندی و پاسخگویی مدیران شهری(مورد شهری: اسلامشهر)، فصلنامه آمایش محیط، شماره 30.


• -شمسینی غ.، حسن، ر.، اوقانی، ش.، 1394، . بررسی مشارکت سیاسی و رفتار رای دهی شهر تهران با تأکید بر نقش رسانه ملی(مطالعه موردی یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران)، نشریه مطالعات منافع ملی، پیاپی(پاییز)1.


• شیشه گرها، م.، ذوالقدر، م.، 1395، . خاستگاه قومیتی داوطلبان و تأثیر آن بر رفتار رای دهندگان در دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی(مطالعه موردی شهر قزوین)، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، سال هشتم، 30، صص 97-79.


• شیرودی، م.، شیرودی، م.، 1396، . تأثیرات جامعه شناختی هیات‌های مذهبی بر مؤلفه‌های مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، مجله پژوهش‌های سیاست اسلامی، (11).


• عبدالمطلب، ع.، 1396، . تأثیر مؤلفه‌های مذهبی بر رفتار رای دهی و مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی، فصلنامه علوم سیاسی، سال بیستم، 1(77).


• عبدالهی نژاد، ع.، و همکاران، 1395، . رسانه‌های اجتماعی و مشارکت سیاسی در انتخابات(رابطه استفاده از فیس بوک، تلگرام و اینستاگرام و مشارکت سیاسی دانشجویان در انتخابات هشتم اسفند 1394، نشریه مطالعات رسانه‌های نوین، 5.


• عنایتی شبکلائی، ع.، 1392، . بررسی نظری وعملکردی عوامل سیاسی و رسانه‌ای مؤثر برمشارکت سیاسی مردم در انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری، فصلنامه مطالعات انتخابات، سال دوم، شماره 5و6، صص99-120.


• غفاری هشجین، ز.، 1389، . عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی دانشجویان علوم سیاسی و فنی دانشگاه تهران، مجله دانش سیاسی، سال ششم، 2(12).


• فرهادی، م.، 1372، . فرهنگ یاریگری در ایران، تهران، مرکز نشر دانشگاه، فصلنامه علوم سیاسی، سال اول، 1.


• فیروزجائیان، ع.، جهانگیری، ج.، 1387، . تحلیل جامعه شناختی مشارکت سیاسی دانشجویان، نمونه موردی: دانشجویان دانشگاه تهران، نشریه علوم اجتماعی، سال5، 1.


• کاویانی راد، م.، قره بیگی، م.، 1396، . جغرافیای انتخابات، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چ اول.


• کتابی، م.، قاسمی، و.، 1381، . نظریه مبادله و مشارکت سیاسی زنان در مراکز شهری استان اصفهان، فصلنامه علوم اجتماعی، 19.


• گلی، ع.، مهکویی، ح.، 1393، . الگوی فضایی مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری، مطالعه موردی دوره یازدهم ریاست جمهوری، فصلنامه ژئوپلتیک، سال دهم، 2، صص 213-189.


• معتضدراد، آ.، سپهوند، ا.، 1392، . بررسی جامعه شناختی عوامل مؤثر برمیزان مشارکت سیاسی(مطالعه موردی دبیران متوسطه شهرخرم آباد، فصلنامه مطالعات سیاسی، 19.


• محبی، س.، و همکاران، 1395، . بررسی عوامل اجتماعی مؤثربر مشارکت سیاسی شهروندان درمناطق حاشیه نشین شهرها(مورد مطالعه: مناطق حاشیه نشین شهرکرمانشاه)، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 34.


• مسعودنیا، ح.، و همکاران، 1391، . بررسی تأثیر عوامل انگیزشی بر مشارکت سیاسی در بین دانشجویان دانشگاه بین‌المللی قزوین، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال 2، 2(3).


• مسعودنیا، ح.، و همکاران، 1391، . بررسی عوامل اجتماعی روان شناختی مؤثر بر مشارکت سیاسی استادان دانشگاه مورد مطالعه، دانشگاه اصفهان، فصلنامه جامعه شناسی کاربردی، سال 23، 4 .


• مسعودنیا، ح.، و همکاران، 1393، . بررسی تأثیر اعتماد اجتماعی برشیوه‌های مختلف مشارکت سیاسی، نشریه مسائل اجتماعی ایران، سال پنجم، 2.


• نرگسیان، ع.، امینی کسبی، ح.، 1394، . تأثیرشخصیت برندسیاسی بر مشارکت سیاسی(مطالعه موردی: شهروندان منطقه پنج شهر تهران)، فصلنامه تحقیقات بازاریابی نوین، سال پنجم، 2(17).


• نریمان، س.، عزیزی، ر.، 1395، . مدل چندلایه تحلیل انتخابات یازدهم ریاست جمهوری، دوفصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش سیاست نظری، 19، صص 65-9


• نصیری، س.، و همکاران، 1395، . ارتباط خاستگاه اجتماعی و میزان مشارکت سیاسی در شهروندان تهرانی مطالعات موردی انتخابات ریاست جمهوری1392 ایران، فصلنامه مطالعات سیاسی، 33.


• نیک‌پورقنواتی، ل.، و همکاران، 1391، عوامل‌اجتماعی اقتصادی مرتبط با مشارکت سیاسی، فصلنامه جامعه‌شناسی زنان، سال 3، 1.


• نیک پور، ع.، و همکاران، 1395، . تحلیل فضایی الگوی مشارکت سیاسی شهروندان در چهارمین دوره انتخابات شورای اسلامی شهر آمل1392، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، سال چهارم، 3.


• هرسیج، ح.، محموداوغلی، ر.، 1391، . بررسی رابطه مشارکت سیاسی واحساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان اصفهانی، پژوهشهای راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 2.


• هاشمی، س.ض.، و همکاران، 1388، . بررسی عوامل اجتماعی و روانی مؤثر برمشارکت سیاسی مردم شهرتهران، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال پنجم، 1(17).


• یغفوری، حسین، طهماسبی، قباد و حاتمی، داود، 1395، میزان مشارکت شهروندان در امور شهری و عوامل مؤثر بر آن( مطالعه موردی: دره‌شهر)، فصلنامه آمایش محیط، شماره


• Verba, S. and Nie, N. (1972). Participation in America: Political Democracy and Social Equality. New York: Harper and Row.


• Jahnston, R , (1990), Developments in Electoral Geography Hardcover Electoral Geography and Political Geography, Newuork,Rutledge.


• Balinski,M and Laraki,R.(2015) Election by Majirity Gudgement Experimental Evidence, in Dolez, Bernard, Grofman, Bernard.


• Sandelowski, M.; Barroso, J. (2007). Handbook for Synthessizing Qualitative Research. New York: Springer.


• Zimmer L.( 2006) "Qualitative meta‐synthesis: A question of dialoguing with texts" Journal of Advanced Nursing, 53(3).