ارزیابی پتانسیل محلات شهری جهت توسعه درونی با استفاده ازمدل فازی (نمونه موردی: شهر بناب)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

منیژه لاله پور ¹ , مرضیه اسمعیل پور ² , هوشنگ سرور ³

1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مراغه
2 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مراغه
3 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مراغه

تاریخ دریافت : 1400/11/14 تاریخ پذیرش : 1401/01/19 تاریخ انتشار : 1403/06/20

کلید واژه: توسعه فیزیکی, پراکنده رویی, توسعه درونی, مدل منطق فازی, بناب,

چکیده مقاله :

در پی رشد سریع جمعیّت و ظهور تحولات جدید شهرنشینی در جهان، شاهد گسترش الگوهای توسعهی شهری همانند گسترش افقی و پراکنده‌رویی هستیم که باعث شکل‌گیری حومه‌ها، تخریب اراضی کشاورزی و باغی و به فراموشی سپرده شدن بافتهای میانی و تهی‌شدن آن‌ها از درون شده است. این امر لزوم به کارگیری ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های درونی و میانی شهر را ضروری مینماید. از این رو هدف این پژوهش، شناسایی و بررسی ظرفیت‌ها و پتانسیلهای توسعه درونی در شهر بناب می‌باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن توصیفی - تحلیلی است و شیوه جمع‌آوری اطلاعات مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای (اسنادی) و میدانی می‌باشد. در این پژوهش، با 11 معیار تأثیرگذار شامل اراضی بایر، تراکم خالص جمعیّت، تراکم ناخالص جمعیّت، تراکم ساختمانی، سطح اشغال کاربری‌ها، مصالح ساختمانی، کیفیت بنا، بافت فرسوده، اندازه قطعات و دانه‌بندی، تعداد طبقات و شیب جهت توسعه درونزای محلات شهر بناب مورد بررسی قرار گرفت. پس از تولید لایه‌های GIS مرتبط با شاخص‌ها و معیارها و فازی سازی آن‌ها، با هم‌پوشانی لایه‌ها بهترین محله‌ها از شهر جهت توسعه درونی انتخاب شدند. سپس با بهره‌گیری از نظرات کارشناسان و با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) این معیارها وزن‌دهی شدند و در مرحله بعد با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS نقشه توسعه درونی منطقه مورد مطالعه تولید و میزان قابلیت محلات جهت توسعه مشخص گردید. در پایان دو نقشه نهایی برای پتانسیل توسعه درونی به دست آمد و مقایسه شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که محلات 11 و 13 در اولویت اول توسعه و محلات 4،5،6 در اولویت دوم توسعه قرار دارند. محلات 7،8،10 کمترین ظرفیت توسعه را دارند.

چکیده انگلیسی:

 

Following the rapid growth of the population and the emergence of new urbanization developments in the world, the present researchers are witnessing the indiscriminate expansion of cities and the increasing dispersion of cities, which has led to the destruction of agricultural lands and gardens, and to the forgetting of the middle tissues and their emptying from the inside. Iranian cities have not been exempted from this; A problem that makes it more necessary to use the inner and middle capacities and potentials of cities. Therefore, the purpose of this research is to identify and investigate the capacities and potentials of internal development in Bonab. The type of applied research and its investigation method is descriptive-analytical and the method of collecting information is based on library (document) and field studies. In this research, with 11 influential criteria, including barren land, net population density, gross population density, building density, occupancy level, building materials, building quality, worn texture, size of parts and grading, number of floors and slope for the endogenous development of Bonab neighborhoods was investigated. After producing the GIS layers related to indicators and criteria and their fuzziness, by overlapping the layers, the best neighborhoods of the city were selected for internal development. Then, by taking advantage of experts’ opinions and using the Analytical Hierarchy Process (AHP), these criteria were weighted, and in the next step, using ArcGIS software, the internal development map of the studied area was determined and the ability of the localities for development was determined. The research results show that neighborhoods 11 and 13 are in the first priority for development and neighborhoods 4, 5, and 6 are in the second priority for development. Neighborhoods 7, 8, 10 have the lowest development capacity.

 

منابع و مأخذ:


1- احدنژاد، م.، احمدی، ل.، شامی، ا.، حیدری، ت. 1392. بررسی روند توسعه درون شهری با تأکید بر تغییرات تراکم و کاربری اراضی در بافت فرسوده قسمت شمالی در شهر زنجان(1375-1388)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 8: 118-100.
2- بنی‌هاشمی، ا.، سرور، ر.، زیاری.،‌ی .1392. توسعه میان افزا در بافت‌های فرسوده شهری (مورد مطالعه: محله خانی‌آباد تهران)، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 40: 54-41.
3- پوراحمد، ا.، آروین، م.، زنگنه شهرکی، س. 1395. ارزیابی زمین¬های بایر به منظور توسعه میان افزا در شهر اهواز. مجله آمایش جغرافیایی فضا. 26: 182-164.
4- حمزه‌پور، ر.، پوراحمد.، زیاری، ک . 1395. شناسایی و بررسی پتانسیل‌ها و قابلیت‌های موجود زمین با تأکید بر توسعه میان‌افزا (مطالعه موردی: محلات شهر سردشت). فصلنامه مطالعات مدیریت شهری. 24: 98-80.
5- خمر، غ.، بلوچ، ن. 1400. ارزیابی و تحلیل پهنه‌های بلافصل شهر نیک شهر به منظور تعیین جهات مناسب توسعه فیزیکی. فصلنامه آمایش محیط. 55: 189-169.
6- داداش‌پور، ه.، تقوایی، ع ا.، قانع، ن. 1393. بررسی ظرفیت توسعه میان‌افزا در فضاهای موقوفه شهری (نمونه موردی: ناحیه 3 منطقه 2). فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی. 15: 78-63.
7- رحیمی، ا. 1397. توسعه میان‌افزای شهری، رویکرد نوین در حفظ زمین شهری در تبریز، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، 63: 97-77.
8- زبردست، ا .1380. کاربرد فرآیند سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه ای. نشریه هنرهای زیبا. 10: 21-13.
9- زیاری، ک.، ابراهیمی، م.، آروین، م.، علوی، ع. 1395. ظرفیت‌سنجی کالبدی بافت مرکزی شهرها به منظور توسعه میان‌افزا (مطالعه موردی: شهر میناب). نشریه مطالعات نواحی شهری، 8: 78-63.
10- سرور، ه.، سرور، ر.، توحیدی، م. 1395. بررسی الگوی بهینه توسعه فیزیکی شهر بانه براساس شاخص¬های توسعه میان¬افزا، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی. 20: 82-65.
11- مهندسین مشاور بانیان. 1385. طرح جامع شهر بناب، جلد دوم.
12- مهندسین مشاور شارستان. 1396. طرح جامع شهر بناب، مطالعات مرحله اول.
13- محمّدی، ج .،محمّدی، ع .1394. بررسی توسعه کالبدی شهر زنجان با تأکید بر شاخص¬های توسعه درون¬زا. مجله آمایش جغرافیایی فضا. 23: 24-12.
14- مرادی سروستانی، ا.، گلشن، م ر .، شریفی، م .، پرنگ، م. 1397. بررسی وضعیت ساختمان‌های موجود در زمین‌های شیب دار (مطالعه موردی شهر اردکان استان فارس). سومین کنفرانس بین المللی عمران. معماری و طراحی شهری: 14-1.
15- مرادی، م.، پریزادی، ط.، مرادی.، م. 1396. بررسی الزامات توسعه شهر از درون در شهر بروجرد. مجله معماری و شهرسازی آرمان¬شهر. 23: 332-319.
16- مداحی، ر.، جمالی ع ا .1399. ارزیابی گسترش کمی شهر و مدل سازی توسعه فیزیکی در نوار ساحلی شهر بندر عباس. فصلنامه آمایش محیط. شماره 49: 56-45
17- Aly, S. S., Attwa, Y. A. 2013. Infill development as an approach for promoting compactness of urban form. Sustainable Development and Planning 2020, 173: 455-466.
18- Ahvenniemi, H., Pennanen, K., Knuuti, A., Arvola, A., Viitanen, K. 2018. Impact of infill development on prices of existing apartments in Finnish urban neighbourhoods. International Journal of Strategic Property Management, 22 (3): 157-167.
19- Abedini, A., Khalili, A. 2019. Determining the capacity infill development in growing metropolitans: A case study of Urmia city. Journal of Urban Management, 8 (2): 316-327.
20- Ahmad, N., Zhu, Y., Shafait, Z., Sahibzada, U. F., Waheed, A. 2019. Critical barriers to brownfield redevelopment in developing countries: The case of Pakistan. Journal of cleaner production, 221 (1): 1193-1209.
21- Aly, S. S., Attwa, Y. A. 2013. Infill development as an approach for promoting compactness of urban form. Sustainable Development and Planning 2020, 173: 455-466.
22- Avadia, R. M., Patel, A. C. (2018). About Urban Sprawl: A Case Study of Ahmedabad City.International Research Journal of Engineering and Technology (IRJET), 5(1): 808-811.
23- Goosen, J., Fitchett, A. 2019. Success Factors for Urban Brownfield Developments in Johannesburg, South Africa, journal of Urban Forum, 1: 1-19.
24- Karimi, M., Banihashemi, A. H. 2014. On characterization of elementary trapping sets of variable-regular LDPC codes. IEEE Transactions on Information Theory, 60 (9): 5188-5203.
25- Momeni, F., Keyhanfar, M. 2017. Sustainable Urban Regeneration with a Physical Infill Development Approach: a Case Study on Isfahan Central Region. Journal of History Culture and Art Research, 5 (4): 355-372.
26- New Port City Council. 2009. Design Guide for Infill and Backland Development, Publication of Planning Regeneration & StrategicHousing.
27- Razavian, M., Samadi, R. 2016. Infill development: An approach to the optimal and intelligent development of cities—case study: Zone 8 of Tabriz. Journal of Geography & Natural Disasters, 6 (3): 2167-0587.
28- Sheidabaghdadabad, Hamidreza; Pooyan Shahabian .2015. Assessment of the capacity of infill development in rural-urban deteriorated fabric (Case study: Naeemabad, Yazd), Report and Opinion, 7 (7): 32-42.
29- Williams, C. 2014. Integrating Infill Planning in California’s General Plans: A Policy Roadmap Based on Best-Practice Communities, at the University of California, Berkeley School of Law.