ارزیابی تغییرات کاربری اراضی و پراکنش افقی مناطق شهری با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای (مطالعه موردی شهر ماهشهر در مقطع زمانی 1395- 1335)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

مریم ایلانلو ¹ , عبدالرضا دانش ²

1 - گروه جغرافیا، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران
2 - گروه جغرافیا، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران

تاریخ دریافت : 1396/11/30 تاریخ پذیرش : 1397/02/20 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: تصاویر ماهواره ای, ماهشهر, تعییر کاربری اراضی, فازی آرتمپ,

چکیده مقاله :

در سال‌های اخیر، اراضی بسیاری از شهرهای ایران مخصوصاً اراضی حاشیه‌ای شهرها تحت تأثیر روند شهرنشینی و نیاز شهروندان به مسکن جدید، تغییر کاربری داده و به اراضی ساخته شده تبدیل شده‌اند. با توجه به اینکه در طی سال‌های اخیر شهر ماهشهر با پدیده مهاجرت مواجه بوده، تغییر و تحولات قابل توجهی را در کاربری اراضی شهری این شهر شاهد هستیم. تحقیق حاضر در پی ارزیابی تغییرات اراضی شهر ماهشهر در طی سال‌های 1335- 1395 می‌باشد. از این رو برای پی بردن به نوع و میزان تغییرات رخ داده در منطقه مورد مطالعه تصاویر سنجنده لندست TM, ETM, OLI / TIRS و همچنین تحولات جمعیتی این شهر بین سال‌های 1335 تا 1395 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. پس از عملیات بارزسازی، برای کشف و ارزیابی تغییرات از روش‌های فازی مبتنی بر شدت انطباق(Fuzzy Artmap ) استفاده شده است. نتایج به‌دست آمده از این تحقیق نشان داد که، در طی سال‌های 1355 تا 1365 که بیشترین مهاجر پذیری را شهر داشته، مساحت فضای سبز و مساحت مراتع تغییرات چندانی نداشته است؛ اما مطابق با رشد فضای شهری در طی سال‌های 1365 تا 1375 مساحت فضای سبز و مراتع به شدت کاهش یافته است. بنابراین با رشد جمعیت با تأخیر زمانی فضای سبز و مراتع کاهش یافته است. البته از سال‌های 1375 تا 1395 با وجود رشد جمعیت و رشد شهر، فضای سبز نیز افزایش یافته است.

چکیده انگلیسی:

Over the past few years, lands of many cities in Iran, especially marginal lands, have been repurposed due to the urbanization trend and need of citizens for new housing, turning this city parts into lands for construction. Given the facing of Mahshahr city with the phenomenon of immigration in the past years, significant changes have been observed in urban land use of this area. The research aimed to evaluate land changes in Mahshahr city during 1966-2011. To learn about the type and amount of changes, the Landsat images of TM, ETM, OLI/TIRS and the demographic changes of this city in the period of 1956-2011 were assessed. After image enhancement, fuzzy methods based on compliance intensity (Fuzzy Artmap) and comparison after classification (Crosstab) were used to detect and evaluate the changes. According to the results of the study, no significant changes have been observed in the area of green spaces and pastures of Mahshahr during 1976-1986; when the most immigrations to this city occurred. However, given the growth of urban space during 1986-1996, the area of green spaces and pastures significantly decreased. Therefore, the green spaces and pastures of this city reduced due to population growth with a delay. Nevertheless, there has been an increase in the green space area of the city during 1996-2006 despite the population and urban area growth.

منابع و مأخذ:

 

1. ابراهیم­زاده، ع، رفیعی، ق (1387)، مکان­یابی بهینه­ی جهات گسترش شهری با بهره­گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی مرودشت، جغرافیا و توسعه، 7( 15): 35-70.


2. ابراهیم‌زاده، ع، قادرمزی، جمیل، (1396)، ارزیابی کمی و کیفی کاربرای اراضی شهری با تأکید بر پایداری کاربری مسکونی نمونه موردی: شهردهگلان در استان کردستان، مجله آمایش محیط، 10(38):‌ 25-2.


3. احدنژاد روشتی، م، زلفی، ع، شکری پور دیزج، ح، (1390)، ارزیابی گسترش فیزیکی شهرها با استفاده از تصاویر ماهواره­ای چند زمانه و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعه موردی شهر اردبیل 1363-1400)، فصل نامه آمایش محیط، 2(15): 107-124.


4. پوراحمد، ا، سی فالدینی، ف، پرنون، ز، (1390)، مهاجرت و تغییر کاربری اراضی در شهر اسلامشهر، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 2(5): 151-131.


5. تلخابی، ح، ضیاییان، پ، سلیمانی، م، زنگانه، ا، (1395)، بررسی دوند تغییرات پوشش اراضی شهر اراک دوره زمانی 2011-1973، جغرافیا و آمایش شهری،6 (19): 43-54.


6. جلالیان، ح. ضیائیان، پ. دارویی، پ، کریمی، خ، (1392)، تحلیل خزش شهری و تحولات کاربری اراضی (مطالعات تطبیقی شهرهای ارومیه و اصفهان). فصل نامه برنامه‌ریزی کالبدی- فضایی. 2(4): 98-73.


7. شیعه، ا، (1382)، مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری، انتشارات دانشگاه علم و صنعت تهران


8. میرکتولی، ج،حسینی، ع، رضایی نیا، ح، نشاط، ع، (1391)، آشکار سازی تغییرات پوششی و کاربری اراضی با رویکرد به مجموعه‌های فازی، مطالعه موردی، شهر گرگان، پژوهش‌های جغرافیا انسانی، 44(79):54-33.


9. محمدی‌دوست، س، خانی‌زاده، م.ع، (1397)، ارزیابی کاربری اراضی شهری زرقان با رویکرد کیفیت محیط، مجله آمایش محیط، 11(43): 46-21.


10. نظریان، ا، ( 1385 )، پویایی نظام شهری ایران، انتشارات مبتکران، تهران .


11. نیکخو، ن، ایلدرمی، ع، نوری، ح، (1394)، تحولات کاربری اراضی شهر ملایر با بهر‌ه‌گیری از سنجش از دور، مجله آمایش محیط، 8(30):‌ 86-63.
    
    
    1. Beaubien.j., (1994) Landsat TM Satellite Images of Forests: from enhancement to classification, Canadian journal of Remote Sensing. 20(11): 17-26.
    
    
    2. Bhatta, B, (2010), Analysis of Urban Growth and Sprawl from Remote Sensing; DataSpringer; London; p 191
    
    
    3. Bhatta, B., Saraswati, S. and Bandyopadhyay, D., (2010), Quantifying the Degree-of-freedom, Degree-of-sprawl, and Degree-of-goodness of Urban Growth from Remote Sensing Data, Applied Geography, 30(1): 96-111.
    
    
    4. El-Kawy, A. O. R., Rød, J. K., Ismail, H. A. and Suliman, A.S., (2011), Land Use and Land Cover Change Detection in the Western Nile Delta of Egypt Using Remote Sensing Data, Applied Geography, 31(2); 483-494.
    
    
    5. Fang, S., George, Z., Gertnera, G.Z., Sun, Z., Andersonc, A.A., 2005. The impact of interactions in spatial simulation of the dynamics of urban sprawl. Landscape and Urban Planning 11(73): 294–306.
    
    
    6. Foran, M. (2009), Expansive Discourses Urban Sprawl in Calgary, published by au press, Athabasca University, street Edmonton, ABTj.388
    
    
    7. Kai X, Chunfang.K., Jiangfeng.L., LiqinZhang, C.W, (2011), Suitability evaluation of urban construction land based on geo-environmental factors of Hangzhou, China, Computers & Geosciences,12(37): 992–1002.
    
    
    8. Parka, S., Jeonb, S., Kimc, SH, Choia, CH. (2011), Prediction and comparison of urban growth by land suitability index mapping using GIS and RS in South Korea, Landscape and Urban Pla
    
    
    9. Peng, J., Wang, Y.L., Zhang, Y., Wu, J.S., Li, W.F., You Li, Y., 2010. Evaluating theeffectiveness of landscape metrics in quantifying spatial patterns. Ecological Indicators 10 (2), 217–223.
    
    
    10. Pham, H.M., Yamaguchi, Y., Bui, T.Q., 2011. A case study on the relation between city planning and urban growth using remote sensing and spatial metrics. Landscape and Urban Planning 100 (3), 223–230
    
    
    11. Pengjun, Z, (2010), Sustainable urban expansion and transportation in a growing megacity: Consequences of urban sprawl for mobility on the urban fringe of Beijing, Habitat International, 34(2), 123-145.
    
    
    12. Soyoung, P, Seongwoo, J, Shinyup, K, Chuluong, C, (2011), Prediction and co
    
    

 

 

1. mparison of urban growth by land suitability index mapping using GIS and RS in South Korea, Elsevier, Contents lists available at ScienceDirect Landscape and Urban.


2. Youssef, A, Biswajeet, P, (2011), Integrated evaluation of urban development suitability based on remote sensing and GIS techniques: contribution from the analytic hierarchy process, Arab J Geosci, 12(4):463–473.