مطالعه ات‌اکولوژیکی درختچه دارویی و با ارزش قره‌قات Ribes biebersteinii در ارسباران، مطالعه موردی: شمال غرب ایران، حوضه مردانقم چای، جنگل ارسباران

محورهای موضوعی : گیاهان دارویی ، فلور، تنوع زیستی

عرفان ذولفقاری ¹ (استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر.)
محمدرضا مروی مهاجر ² (استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران)
قوام الدین زاهدی ³ (استاد گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران)

تاریخ دریافت : 1394/12/05 تاریخ پذیرش : 1396/01/31 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: فاکتورهای اکولوژیکی, مطالعات فلورستیکی, روش آنالیز تطبیقی متعارفی,

چکیده مقاله :

گیاهان دارویی به‌عنوان محصولات غیرچوبی جنگل‌ها، در هر منطقه ای به‌عنوان ذخایر با ارزش اکوسیستم مربوط به خود هستند که در محل دیگری امکان تولید متابولیت‌های ثانویه وجود ندارد. درختچه گالش انگور صخره ای Ribes biebersteinii، از گونه‌های با ارزش و کمیاب جنگل‌های ارسباران است که به‌دلیل خواص دارویی ارزشمند، مورد توجه مردم بومی و همچنین عطاری‌های شهرستان‌های اطراف می‌باشد. لذا این تحقیق در جنگل ارسباران، حوضه آبخیز مردانقم چای جهت دست‌یابی به فاکتورهای اکولوژیکی مؤثر در استقرار و پراکنش درختچه دارویی گالش انگور صخره زی(Ribes biebersteinii) ، صورت گرفت. برای نیل به این هدف، اقدام به برداشت تعدادی قطعه نمونه برای ثبت پوشش گیاهی در اشکوب‌های مختلف و فاکتورهای محیطی گردید. در این مطالعه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، از افق معدنی، زیر لایه هوموسی، نمونه‌های خاک برداشت شدند. داده‌های فلورستیکی و محیطی جمع آوری شده با روش آنالیز تطبیقی متعارفی (Canoncial Correspondence Analysis, CCA)، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج همبستگی بین فاکتورهای رویشگاهی و میزان تغییرات فاکتورهای محیطی نشان داد که درصد تاج پوشش گالش انگور صخره زی با درصد شن موجود در خاک زیر سطحی منطقه رابطه همبستگی مثبت و بالایی دارند. ترجیح پذیری این گونه‌ها نسبت به خاک‌های لومی و خاک‌های با زهکشی مناسب را نیز می‌توان مشاهده کرد. ولی با فاکتورهایی چون اسیدیته و درصد رس خاک زیرسطحی پلات‌ها همبستگی منفی را نشان می‌دهد. کشت و توسعه گونه‌های گیاهی دارویی بومی در منطقه، به‌عنوان محصولات غیرچوبی جنگل، از راهکارهای مورد توجه در کاهش فشار مردم محلی و جنگل‌نشینان به اکوسیستم‌های جنگلی خواهد بود.

چکیده انگلیسی:

Medicinal plants as a none-woody forest products in each region, are valuable resources of related ecosystems that we can,t extraction its activate substance in other places. Oriental Currant shrub, ( Ribes biebersteinii ), is a valuable and infrequent shrub of Arasbaran and due to its interesting medicinal cares,has been received attention by rural people and around counties Spicer markets. Therefore the present study was prepared with the objective to investigation of effective ecological factors in distribution and settlement of Oriental Currant as a medicinal shrub in Arasbaran forest, Mardanaghom-chay watershed. For achieve to this aim, vegetation coverage in different strata with environmental characteristics was recorded in plots. For chemical & physical characteristics of soil, soil samples were taken from under organic layer from 10-20 centimeter depth. Floristic and environmental data was analyzed with Ordinations approach CCA (Canoncial Correspondence Analysis). Correlation analysis results showed that under studying specie, has positive and strong correlation with Sand rate in sub-soil and region. Preference to Loamy with suitable drainage soil can be seen, but showed negative correlation with sub-soil acidity and clay percent. Cultivation & Developing of native medicinal plant species in the region, as none-woody forest products, will be notifiable solutions to reduce rural people and foresters unsuitable pressure on forest ecosystem.

منابع و مأخذ:

References

1. Adibi F. and Ejtehadi H) 2009. (Population Ecology of Ribes khorasanicum an Endemic Plant Species to North of Khorasan, Iran.    Iran journal of biology. 2009 (3) :748-759. In persian


2. Atri;M (1997). Phytosociology .Research institute of forest and rangelands publication,Volume 134. In Persian.

2. Omidbeigi, R (2005). Production and processing of medicinal plants. Ghodse razavi publication .Volume 1.p:347. In persian.


3. Zolfaghari.E, Adeli,A , Mozaffarian,V, Babaei,S (2008) Ecological study of medicinal plants of Arasbaran forests along with the study of indigenous knowledge of local people in this regard, case study, Mozambique watershed. A thesis submitted for the Phd degree at natural resources, Islamic azad university, science and research branch, Tehran.


4.  Zarrinkafsh, M (2008)Assessment of suitability and land suitability, an introduction to Agroecology and Agroforestry. Tehran university publication. In Persian.


5. Asri;Y (1994).Phytosociology .Research institute of forest and rangelands publication, Volume 134. In Persian.

7. Mesadghi,m (2001) Vegetation , description and analysis.jihad daneshgahi mashahad publication. In Persian


8. Mozaffarian.v,( 2012). Identification of medical and aromatic plants of iran. Farhang moaser publishers.in Persian.


9. Mozaffarian.v( 2010).Trees and Shrubs of Iran. Farhang Moaser publishers.in Persian.


10. Ministry of agriculture-jihad, Forests, Range and Watershed Management Organization, East Azerbaijan Province Department of Natural Resources and Watershed (2006). Multipurpose Forestry Plan ,Arasbaran forest Mardanaghom watershed, Basic studies, volume 8, Rangeland studies. Sustainability Engineers for Nature and Resources.in persian.


11. D.Pfister R., PSloan J., 1974, Grossularicea-Currant Family, Ribes l.,current, gooseberry, Woody Plant Seed Manual, Pp; 961-968


12. Khalil, N., 1987, Chlorose calcaire du Abies nordmanniana. Etude entre 1 intensite des symptoms chloritiques et les proprietes du sol. These Nancy.