الگوهای جوی تداوم بارش های غرب ایران
محورهای موضوعی : اقلیم شناسی
شیدا منصوری
1
(کارشناسی ارشد آب و هواشناسی سینوپتیک، گروه جغرافیا دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
رضا دوستان
2
(استادیار آب و هواشناسی، گروه جغرافیا دانشگاه دوستان فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
کلید واژه: خوشه بندی, غرب ایران, تحلیل مولفه اصلی, تداوم بارش, الگوهای همدیدی,
چکیده مقاله :
الگوهای جوی تداوم بارش های غرب ایرانبر مبنای 268 تداوم دو روزه و 162 تداوم سه روزه و بیشتر باروش تحلیل مولفه اصلی و خوشه بندیباداده ارتفاع ژئوپتانسیل متر تراز 500 هکتوپاسکال از مرکز ملی پیش بینی محیطی و تحقیقات جویدر دوره 1961-2010 تعیین گردید.چنانکهدر تداوم دوروزه بارش، حرکت نصف النهاری بادهای غربی در خاورمیانه جدای از آرایش مداری بادهای غربی درعرض میانی غالب است.،اما آرایش نصف النهاری یکدست بادهای غربی از عرض بالا تا دریای سرخ، وقوع سردچال آناتولی و عمیق تر شدن فرود شرق مدیترانه در سطوح میانی جو، همراه با ترکیب دو پرفشار سیبری و جنوب اروپا تا شمال آفریقا در دو طرف کم فشارهای مدیترانه شرقی و سودان در سطح زمین، شکل گیری سیکلون های قوی تر و تداوم بیشتر بارش های غرب ایرانرا موجب میگردند.چنانکه در الگوهای جوی،جریانات مرطوب با جهت جنوب و جنوب غربی با موقعیت واچرخند غالب در عمان و چرخند های مدیترانه شرقیو غرب ایران، با گذر از جلگه عراق و خوزستان بر ارتفاعات بلند زاگرس صعود و بیشترین ریزش ها مداوم را در غرب ایران به همراه دارند.
الگوهای جوی تداوم بارش های غرب ایرانبر مبنای 268 تداوم دو روزه و 162 تداوم سه روزه و بیشتر باروش تحلیل مولفه اصلی و خوشه بندیباداده ارتفاع ژئوپتانسیل متر تراز 500 هکتوپاسکال از مرکز ملی پیش بینی محیطی و تحقیقات جویدر دوره 1961-2010 تعیین گردید.چنانکهدر تداوم دوروزه بارش، حرکت نصف النهاری بادهای غربی در خاورمیانه جدای از آرایش مداری بادهای غربی درعرض میانی غالب است.،اما آرایش نصف النهاری یکدست بادهای غربی از عرض بالا تا دریای سرخ، وقوع سردچال آناتولی و عمیق تر شدن فرود شرق مدیترانه در سطوح میانی جو، همراه با ترکیب دو پرفشار سیبری و جنوب اروپا تا شمال آفریقا در دو طرف کم فشارهای مدیترانه شرقی و سودان در سطح زمین، شکل گیری سیکلون های قوی تر و تداوم بیشتر بارش های غرب ایرانرا موجب میگردند.چنانکه در الگوهای جوی،جریانات مرطوب با جهت جنوب و جنوب غربی با موقعیت واچرخند غالب در عمان و چرخند های مدیترانه شرقیو غرب ایران، با گذر از جلگه عراق و خوزستان بر ارتفاعات بلند زاگرس صعود و بیشترین ریزش ها مداوم را در غرب ایران به همراه دارند.
منابع
1- اشجعی ،محمد.( 1379):بررسی و ارائه مدل های همدیدی بارش های سنگین در شمال غرب ایران.استاد راهنما:محمد خیر اندیش، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی، گروه هواشناسی.
2- امینی، میترا. حسن لشگری و مصطفی کرمپور و زهرا حجتی. (1392): تحلیل سینوپتیک سامانه های همراه با بارش سنگین و سیل زا در حوضه رودخانه کشکان برای دوره آماری(1384-1350). جغرافیا و برنامه ریزی، سال هفدهم، شماره 43، تبریز.
3- امیدوار، کمال.فرشاد صفرپور ومهدی محمودآبادیو سعیدالفتی.(1389): تحلیل همدیدی اثرهای سردچال در وقوع بارش های شدید در نواحی مرکزی و جنوب غرب ایران. مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا، سال چهاردهم، شماره4، تهران.
4- امیدوار، کمال. مسلم ترکی. (1391): شناسایی الگوهای ریزش بارش های سنگین در استان چهارمحال و بختیاری، مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا، سال شانزدهم، شماره4، تهران.
5- براتی، غلامرضا وجواد بداق جمالیو ناصرملکی.(1391): نقش واچرخندها در رخداد بارش های سنگین دهه ی اخیر غرب ایران. پژوهش های جغرافیای طبیعی، سال چهل و چهارم، شماره2، تهران.
6- جلالی، مسعود وعلی شاهبایی ووهاب کمریان.(1396): شناسایی الکوهای همدیدی بارش های شدید تابستانه در سواحل جنوبی دریای خزر. مجله جغرافیا و برنامه ریزی، سال بیست و یکم، شماره 59، تبریز.
7- جانباز قبادی، غلامرضا. عباس مفیدی وآذر زرین.(1389): تعیین الگوهای همدیدی بارش های زمستانه سواحل خزر. مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال بیست و دوم، شماره 2(پیاپی 42)، اصفهان.
8-درگاهیان، فاطمه. بهلول علیجانی و حسین محمدی.(1393):بررسی سینوپتیکی الگوهای فشار مرتبط با بلاکینگ های موثر بر رخداد بارش های مداوم(5 روز و بیشتر) و سنگین در ایران: در فصل سرد 2012-1953. مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، سال سوم، شماره 10، مشهد.
9- درگاهیان،فاطمه و بهلول علیجانی.(1396): بررسی سینوپتیکی و دینامیکی بارش برف بهمن 92 در ایران با تاکید بر نقش پدیده بلاکینگ. مخاطرات محیط طبیعی، سال ششم، شماره 12، زاهدان.
10- دوستان، رضا و محمد میردریکوندی.(1392):تحلیل همدیدی بارندگی های سنگین و فراگیر غرب ایران.دومین کنفرانس بین المللی مخاطرات محیطی،دانشگاه خوارزمی ،تهران.
11- رحیمی، داریوش. جواد خوشحالو تیمور علیزاده.(1389): تحلیل آماری-هم دیدی بارش های سنگین مناطق خشک ایران(مطالعه موردی: استان کرمان). جغرافیا و توسعه ناحیه ای، سال هشتم، شماره 14، مشهد.
12- عزیزی، قاسم. معصومهنیریو شیما رستمی جلیلیان.(1388): تحلیل سینوپتیکی بارش های سنگین در غرب کشور(مطالعه موردی:بارش 7-14 مارس 2005، 16-24 اسفند 1385). جغرافیای طبیعی، سال اول، شماره 4،لارستان.
13- علیجانی، ب. (1396): آب و هوای ایران، انتشارات پیام نور، چاپ 14.
14- علیجانی، بهلول. محمود خسرویو مرتضی اسمعیل نژاد،. (1389): تحلیل همدیدی بارش سنگین ششم ژاویه 2008 در جنوب شرقی ایران. پژوهش های اقلیم شناسی، سال اول، شماره 3-4، مشهد.
15- غیور، حسنعلی. امیرحسین حلبیان و بیژن صابریو فرشته حسینعلی پور جزی. (1391): بررسی رابطه بارش های سنگین با الگوهای گردشی جو بالا (مطالعه موردی: استان خراسان جنوبی). مخاطرات محیط طبیعی، سال اول، شماره2، زاهدان.
16- فرج زاده اصل، منوچهر.حسن لشکری و اسدالله خورانی. (1386): تحلیل موقعیت رودباد در رابطه با سامانه های بارشی غرب کشور(استان های ایلام و کرمانشاه).مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره 11، شماره53، تهران.
17- فرج زاده، منوچهر و سعید رجایی نجف آبادی.(1392): تحلیل شرایط سینوپتیک رخداد سیل در بارش های سنگین(شهرستان کوهرنگ). جغرافیا و برنامه ریزی، سال هفدهم، شماره45، تبریز.
18- قادری، حیدر و بهلول علیجانی. (1389): تحلیل سینوپتیکی بارش های شدید لارستان. فصل نامه جغرافیای طبیعی، سال سوم، شماره 8، لارستان.
19- قویدل رحیمی، یوسف. محمود احمدی و داریوش حاتمی زرنه و محمد رضایی.(1393): شناسایی الگوهای سینوپتیک بارش سنگین مولد سیلاب مخرب در شهرستان جیرفت. جغرافیا، سال دوازدهم، شماره41، تهران.
20- قائدی، سهراب. سعید موحدی و سیدابوالفضل مسعودیان. (1391): رابطه فرود دریای سرخ با بارش های سنگین ایران. جغرافیا و پایداری محیط، سال دوم، شماره2، کرمانشاه.
21- قویدل رحیمی یوسف و داریوش حاتمی. (1395): تحلیلی از اوضاع جوی بارش سنگین منجر به مخاطره سیل 8 اسفند 1388 ایوان غرب. فضای جغرافیایی، سال شانزدهم، شماره 55، اهر.
22- کرمپور،مصطفی. جعفر معصوم پور سماکوش و مرتضی میری و یداله یوسفی.( 1392): بررسی الگوهای همدیدی بارش های سیل آسا در استان لرستان. فضای جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره43، اهر.
23- لشکری ،حسن. (1384):تحلیل همدیدی دو نمونه از الگوهای بارش های زمستانه جنوب شرق ایران.مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا،سال نهم، شماره 1، تهران.
24- لشکری، حسن و مهدی خزایی. (1393): تحلیل سینوپتیکی بارش های سنگین استان سیستان و بلوچستان. اطلاعات جغرلفیایی(سپهر)، سال بیست و سوم،شماره 90-1، تهران.
25- محمدی، بختیار و سید ابوالفضل مسعودیان.(1389): تحلیل همدید بارش های سنگین ایران مطالعه موردی(آبان ماه 1373). جغرافیا و توسعه، سال هشتم، شماره19، زاهدان.
26- مسعودیان، سید ابوالفضل و فاطمه جعفری شندی.(1393): بررسی رابطه سامانه های همدیدی مؤثر در بارش های سنگین پهنه کم بارش شمالی ایران. جغرافیا و برنامه ریزی، سال هجدهم، شماره 50، تبریز.
27- مسعودیان، سید ابوالفضل و سکینه کارساز.(1393): تحلیل همدید الگوهای ضخامت بارش های سنگین ناحیه ی زاگرس جنوبی. جغرافیا و توسعه، شماره37، زاهدان.
_||_
Penarrocha, D., Estrela, M.J. and Millan,M. (2002).Classification of daily rainfall patterns in a Mediterranean area with extreme intensity levels: the Valencia region. Int.J. climatol.22(6), pp.677-695.
30-Houssos, E. E., Lolis, C.J., Bartzokas, A. (2008). Atmospheric circulation patternsassociated with extreme precipitation amounts in Greece, Adv.Geosci, 17, PP. 5 -11.
31- Quadrelli, R.Lazzeri, M, Cacciamani, C. and Tibaldi, S. (2001).Observed winter Alpineprecipitation variability and links with large-scale circulation patterns, climate Research, 17(3), PP.275-284.
