شناسایی لند فرم ژئومورفولوژیک – سنگ چینه‌ای گنبدهای نمکی هرمز بر پایه تفسیر تصاویر ماهواره‌ای +ETM

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

علی مهرابی ¹ ( استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران )
محسن پورخسروانی ² ( استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران )

تاریخ دریافت : 1396/07/23 تاریخ پذیرش : 1397/07/26 تاریخ انتشار : 1397/12/29

کلید واژه: تحلیل مؤلفه‌های اصلی, ژئومورفولوژی, زاگرس, پردازش تصویر, گنبدهای نمکی,

چکیده مقاله :

گنبدهای نمکی از لند فرم‌های جالب ژئومورفولوژی و در واقع ساختارهای گنبدی شکل زیرسطحی متشکل از نمک و سایر رسوب های تبخیری می‌باشند که بر روی زمین ظاهر شده‌اند. در مناطق جنوبی ایران گنبدهای نمکی تحت عنوان واحد سنگ‌چینه‌ای هرمز، رخنمون فراوانی دارد. هدف از این پژوهش، با توجه به گزارش‌های متفاوتی از تعداد گنبدهای نمکی رخنمون یافته در پهنه زاگرس، شناسایی دقیق این لند فرم ژئومورفولوژیکی و نهایتاً تهیه نقشه پراکنش آن‌ها بر پایه تفسیر تصاویر ماهواره‌ای ETM+می‌باشد. برای این منظور بر روی تصاویر ماهواره‌ای منطقه با استفاده از نرم‌افزارهای دورسنجی، پردازش‌های مناسب جهت بارزسازی توده‌های نمکی سازند هرمز انجام گرفت و در نهایت با توجه به نتایج به دست آمده از تحلیل‌های نظیر تقسیم باندی، تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA)، استفاده از ترکیب کاذب رنگی به‌صورت (PC1, PC2, PC3) و رده‌بندی بیشترین شباهت (MLC) پهنه‌های نمکی منطقه بارز سازی شد. بر این اساس تعداد 123 گنبد نمکی در منطقه شناسایی و صحت کار نیز با انجام بازدیدهای صحرایی تأیید شد.

چکیده انگلیسی:

گنبدهای نمکی از لند فرم‌های جالب ژئومورفولوژی و در واقع ساختارهای گنبدی شکل زیرسطحی متشکل از نمک و سایر رسوب‏های تبخیری می‌باشند که بر روی زمین ظاهر شده‌اند. در مناطق جنوبی ایران گنبدهای نمکی تحت عنوان واحد سنگ‌چینه‌ای هرمز، رخنمون فراوانی دارد. هدف از این پژوهش، با توجه به گزارش‌های متفاوتی از تعداد گنبدهای نمکی رخنمون یافته در پهنه زاگرس، شناسایی دقیق این لند فرم ژئومورفولوژیکی و نهایتاً تهیه نقشه پراکنش آن‌ها بر پایه تفسیر تصاویر ماهواره‌ای ETM+می‌باشد. برای این منظور بر روی تصاویر ماهواره‌ای منطقه با استفاده از نرم‌افزارهای دورسنجی، پردازش‌های مناسب جهت بارزسازی توده‌های نمکی سازند هرمز انجام گرفت و در نهایت با توجه به نتایج به دست آمده از تحلیل‌های نظیر تقسیم باندی، تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA)، استفاده از ترکیب کاذب رنگی به‌صورت (PC1, PC2, PC3) و رده‌بندی بیشترین شباهت (MLC) پهنه‌های نمکی منطقه بارز سازی شد. بر این اساس تعداد 123 گنبد نمکی در منطقه شناسایی و صحت کار نیز با انجام بازدیدهای صحرایی تأیید شد.

منابع و مأخذ:

1- احمدزاده هروی، محمد. علی هوشمندزاده و محمدحسین نبوی. (1369): مفاهیم جدیدی از چینه‌شناسی سازند هرمز و مسئله دیاپیریزم در گنبدهای نمکی جنوب ایران، مجموعه مقالات سمپوزیوم دیاپیریسم با نگرش ویژه به ایران، وزارت معادن و فلزات، جلد اول. تهران.

2- پورکاسب، هوشنگ. کاظم دمیری و کاظم رنگزن و سعیده سعیدی. (1391): بارز سازی واحدهای سنگ‌شناختی گنبد نمکی جهانی (فیروزآباد)، با استفاده از تحلیل مؤلفه‌های اصلی، مجله زمین‌شناسی اقتصادی، شماره اول، جلد 5. تهران.

3- عظیمی نجارکلاهی، احمد. علی‌اکبر جمالی و سیدزین العابدین حسینی. (1396): مقایسه‌ی دقت طبقه‌بندی سری زمانی تصاویر لندست در پایش تغییرات کاربری اراضی، فصلنامه سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، سال هشتم، شماره دوم. بوشهر.

4- گیوئی اشرف، زهرا. محمدعلی حکیم زاده و محمد زارع و زهره ابراهیمی و کاظم دشتکیان. (1393): پایش شوری خاک با استفاده از داده‌های سنجندة ASTER برای ارزیابی بیابان‌زایی در دشت مروست، استان یزد، مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران، دوره 67، شماره چهارم. تهران.

5- مطیعی، همایون. (1372): چینه‌شناسی زاگرس، طرح تدوین کتاب زمین‌شناسی ایران. جلد اول. تهران، انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور.

6- هاتفی اردکانی، امیرحسین. مصطفی کریمی و محمدرضا اختصاصی و عباس پایدار. (1395): ارزیابی روش‌های مدل‌سازی و طبقه‌بندی نظارت شده در تهیه نقشه شوری خاک با استفاده از تصاویر ETM و ASTER، نشریه پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، شماره پنجم، جلد 23. گرگان.

7- Almaleki, K.A. Bantan, R.A. Hasham, I.H. Oumar, A. Moustafa, A. (2017): Improving Geological Mapping of The Farasan Islands Using Remote Sensing and Ground-Truth Data, Journal of Maps, 13:2, 900-908.

8- Arian, M. (2012): Clustering of Diapered Provinces in The Central Iran Basin, Carbonates Evaporites. 27:9–18.

9- Ben-Dor, E. (2002); Quantitative Remote Sensing of Soil Properties. Advanced in Agronomy, 75:173-243.

10- Dehann R. Taylor G.R. (2003); Imaged-Derived Spectral end Members As Indicators of Salinization, Int. J. Remote Sensing, Vol. 24, no. 4, 20, 775-794

11- Geots, A, F. Vane, G. Soloman, J.E. Rock, B.N. (1985): Imaging Spectrometry for Earth Remote Sensing. Science, 228, 1147.

12- Geots, A.F.H. Herring, M. (1989): The High Resolution Imaging Spectrometer (HIRIS) for EOS.IEEE Trans. Geo. Rem. 27,136-144.

13- Gupta, R. P. (2003): Remote Sensing Geology, Second Edition, Springer Verlag, 655.

14- Hunt, G. R. Salisbury, J.W. & Lenah Off, C. J. (1972): Visible and Near-Infrared Spectra of Minerals and Rocks. V. Halides, Phosphates, Arsenates, Vanadate’s and Borates. Modern Geology, 3, 121−132.

15- Jahani, S. Callot, J. P. Lamotte, D. Letouzey J. Leturmy, P. (2007): The Salt Diapers of The Eastern Fars Province (Zagros, Iran): A Brief Outline of Their Past and Present. Springer, 287-306.

16- Khaier, F. (2003): Soil Salinity Detection Using Satellite Remote Sensing, Geo Information Science and Earth Observation. International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation, p: 1- 70.

17- Khodabakhsh Nezhad, A. Arian, M. (2016): Salt Tectonics in The Southern Iran. International Journal of Geosciences, 7, 367-377.

18- Kruse, F. A. Raines, G. I. and Watson, K. (1985): Analytical Techniques for Extracting Geologic Information from Multichannel Airborne Spectroradiometer and Airborne Imaging Spectrometer Data. In Proceedings of The 4th Thematic Conference on Remote Sensing of the Environment, Remote Sensing for Exploration Geology, Sanfransisco, California, 1-4 April, pp. 309-324.

19- Lopes, F.C. Pereira, A. J. Mantas, V.M. (2012): Mapping of Salt Structures and Related Fault Lineaments Based on Remote Sensing and Gravimetric Data: The Case of The Monte Real salt wall onshore west-central Portugal, AAPG Bulletin, v. 96, no. 4, pp. 615–634.

20- Richards, J. A. (1999): Remote Sensing Digital Image Analysis, Springer-Verlag, Berlin, p. 240

21- Tavernier, J.B. (1642): Le Six Voyages De Jean Baptiste Tavernier en Turquie, en Perse, Et Aux Indes. Pt. 1, livre 5. Paris. (N. V.)

22- Vincent, R. K. (1997): Fundamentals of Geological and Environmental Remote Sensing, Prentice Hall, 366 Pp.