تأثیر تکتونیک بر مورفومتری و جورشدگی رسوبات بستر رودخانه قشلاق

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

هادی نیری ¹ , خبات امانی ² , اختر امانی ³

1 - استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
2 - کارشناس ارشد ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد مخاطرات محیطی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

تاریخ دریافت : 1394/09/11 تاریخ پذیرش : 1395/09/16 تاریخ انتشار : 1395/06/31

کلید واژه: اندازه ذره, رسوب, تکتونیک, قشلاق, رودخانه,

چکیده مقاله :

فعالیت های زمین ساختی در خرد شدن سنگ ها مؤثر بوده و غالباً باعث تغییر در مورفومتری و جورشدگی رسوبات رودخانه ها می شوند. هدف پژوهش حاضر مطالعه و بررسی تأثیر تکتونیک و گسل های فعال بر بافت و جورشدگی بار رسوبی رودخانه قشلاق در حدفاصل سدهای قشلاق و ژاوه با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی است. جهت نیل به اهداف موردنظرابتدا مطالعات میدانیصورت گرفته و از ابزارهایی مانند نقشه های توپوگرافی 1:25000، نقشه زمین‌شناسی 1:100000 و گزارش های موجوداستفاده شد. روش کار بدین‌صورت بود کهدر محدوده تقاطع گسل ها و رودخانه نمونه های رسوب برداشت شد. پس از خشک شدن، در دستگاه شیکردر هفت مقیاس غربال گردیده وشاخص های موقعیت و پراکندگی مربوط به هرکدام از نمونه ها محاسبه شد. نتایج نشان می دهد که گسل ها سبب افزایش شیب بستر و افزایش نیرو و سرعت آب‌شدهکه نتیجه آن حمل انتخابی ذرات رسوب و کاهش شدید جورشدگی است.

چکیده انگلیسی:

Tectonic activity in crushed stone is effective and often lead to changes in morphometry and river deposits are sorted. The aim of this study is to evaluate the effect on active tectonics and faults and sorted sediment barriers between theGheshlaghdam and Zhavh dam using descriptive and analytical. In order to achieve the objectives of the first field studies and tools such as topographic maps of 1: 25,000 geological map of 1: 100,000 and reports were available. Methods In this way, at the intersection of faults and river sediment samples were collected. After drying sample, the shaker set in seven scale and position and dispersion measures were calculated for each sample. The results show that an increase in the slope of the ground faults and increase power and speed of the water as a result of the selective transport of sediment particles and a sharpdecline is sorted.

منابع و مأخذ:

1. اسماعیلی، رضا، متولی، صدرالدین، حسین زاده، محمدمهدی (1391): بررسی آثار مورفوتکتونیک در نیمرخ طولی رودخانه واز؛ البرز شمالی، استان مازندران، پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، شماره 3، زمستان 1391، صص 101-114.


2. امانی، خبات (1394): هیدرودینامیک رودخانه قشلاق باهدف تعیین حریم توسعه کاربری­ها در محدوده شهر سنندج، یمانی، مجتبی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.


3. رهنمایی، محمدتقی (1376): مدیریتزیست‌محیطیمنابعآبیرودخانه‏یقشلاقکردستان،جلد 2، تهران.


4. روستایی، شهرام، نیری، هادی (1391): ارزیابی فعالیت­های تکتونیکی با استفاده از نیمرخ طولی در حوضه آبریز رودخانه مهاباد، جغرافیا و برنامه‌ریزی، دوره 16، شماره 36، صص 145-164.


5. زمانزاده، سیدمحمد، مقیمی، ابراهیم، احمدی، امیر (1393): بررسی تأثیر زمین‌ساخت فعال بر جورشدگی و میانگین اندازه ذرات رسوبات رودخانه­های مئاندری. مطالعه موردی: رودخانه کارون، شمال شوشتر، پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، سال سوم، شماره 2، صص 117-129.


6. صادقی، سید حمیدرضا، ذاکری، محمدعلی (1392): توزیع اندازه ذرات رسوب معلق در فواصل زمانی معین در رودخانه کجور، نشریه حفاظت منابع آب‌وخاک، سال سوم، شماره دوم.


7. نیری، هادی (1389):تحلیلمورفولوژیکیمجرایرودخانهمهابادوتأثیراحداثسدبرآن، تحقیقاتکاربردیعلومجغرافیایی 37، 155-177.


8. مقصودی، مهران، نویدفر، اصغر، قنبری، محمد، رضایی، علی (1394): تحلیل کمی تأثیر لیتولوژی و تکتونیک بر نیمرخ طولی رودخانه مطالعه موردی: رودخانه اوجان چای، پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، سال چهارم، شماره 1، صص 104-117


9. مصفایی، جمال، اختصاصی، محمدرضا، دستورانی، محمدتقی (1394): بررسی روند تغییرات مورفومتری رسوبات به سمت پائین دست تحت تأثیر عوامل هیدرولوژیک و سنگ­شناسی در حوضه ورتوان قزوین، نشریه علوم مهندسی آبخیزداری ایران، سال نهم، شماره 30


10. معتمد، احمد (1365): رسوب‌شناسی، روش­های مطالعه،جلد 1، انتشارات دانشگاه تهران


11. موسوی حرمی، رضا (1389): رسوب‌شناسی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.


12. یمانی، مجتبی، علمیزاده، هیوا (1393): تأثیر نوزمین‌ساخت در مورفولوژی شبکه زهکشی حوضه آبخیز نچی با استفاده از شاخص­های ژئومورفیک و مورفومتریک، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی، سال 29، شماره اول، شماره پیاپی 112.

1. Allen, P. A., Armitage, J. J., Whittaker, A. C., Michael, N. A., Roda-Boluda, D., & D’Arcy, M. (2015). Fragmentation model of the grain size mix of sediment supplied to basins. The Journal of Geology, 123(5), 405-427.‏


2. Franklin T. Heitmuller,Paul F. Hudson, (2009),Downstream trends in sediment size and composition of channel bed, bar and bank deposits related to hydrologic andlithologic controls in the Llano River watershed, central Texas, USA, Geomorphology 112(2009), pp. 246 - 260


3. Jain, V., &Sinha, R. (2004). Fluvial dynamics of an anabranching river system in Himalayan foreland basin, Baghmati river, north Bihar plains, India.Geomorphology, 60(1), 147-170.‏


4. Latrubesse,E.,AlceuRancy.A(2000):Neotectonic influence on tropical rivers of southwestern Amazon during the late quaternary:the Moa and Ipixuna river basins, Brazil,Quaternary International, Volume 72, Issue 1, pp67-72.


5. Pierson, T.C., Major, J.J., (2014). Hydrogeomorphic effects of explosive volcanic eruptions ondrainage basins. Ann. Rev. Earth Planet. Sci. 42, 469–507.


6. Milliman, J.D., Syvitski, J.P.M., (1992).Geomorphic tectonic control of sediment discharge to the ocean—the importance of small mountainous rivers. Journal of Geology 100, 525-544.


7. Randle, T.J., Bountry, J.A., Ritchie, A.C., Wille, K.B., (2015). Large-scale dam removal on theElwha River, Washington, USA: erosion of reservoir sediment. Geomorphology 246,
   709–728.


8. Syvitski, J.P., Morehead, M.D., (1999).Estimating river-sediment discharge to the ocean: application to the Eel margin, northern California. Marine Geology 154, 13-28


9. Surian, Nikolas, (2002), Downstream variation in grain size along an Alpin river: Analaysis of controls and processes, Geomorpholygy,pp137-149.


10. Tajbakhsh,m.,(2009),Tectono-Geomorphic and Climatic Controlson Erosion in Lesser Himalaya (Sikkim and Garhval),PhD Thesis, University of Delhi.


11. Vojtko, R., Petro, L., Benova, A., Bona, J. and Hok, J., (2012), Neotectonic Evolution of NorthenLaborec Drainage Basin (Northen Part of Slovakia), Geomorphology, Vol.138, PP. 276-294.


12. K. J. Lim, M.sagong, B. A. Engel, Zh. Tang, J. Choi, Ki. S. Kim (2005), GIS-based sediment assessment tool. Catena, 64.


13. Keller, E.A.(1986). Investigation of active tectonics: use of surficial Earth processes, in:Wallace,R.E.(Ed.),Active Tectonics,Studies in Geophysics,National Academy Press, Washington, DC136-147.


14. Warrick, J. A., Bountry, J. A., East, A. E., Magirl, C. S., Randle, T. J., Gelfenbaum, G,&Duda, J. J. (2015). Large-scale dam removal on the Elwha River, Washington, USA: source-to-sink sediment budget and synthesis.Geomorphology, 246, 729-750.‏


15. Wilcox, A.C., O'Connor, J.E., Major, J.J.,(2014). Rapid reservoir erosion, hyperconcentratedflow, and downstream deposition triggered by breaching of 38 m tall ConditDam,White Salmon River, Washington. J. Geophys. Res. Earth Surf. 119.