امکان‌سنجی مناطق مناسب برای کشت زیتون در شهرستان لار با استفاده از روش‌های فازی، AHPو ANP

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

مرضیه مکرم ¹ , سعید نگهبان ² , موسی عباسی ³

1 - استادیار ژئومورفولوژی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز،ایران
2 - استادیاربخش جغرافیا،دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز،ایران
3 - کارشناس ارشد سنجش از دورو سیستم اطلاعات جغرافیایی،دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران،ایران

تاریخ دریافت : 1397/03/01 تاریخ پذیرش : 1397/10/13 تاریخ انتشار : 1397/12/29

کلید واژه: GIS, روش فازی, مدل تحلیل سلسله مراتبی, فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP),

چکیده مقاله :

هدف از مطالعات امکان‌سنجی تعیین میزان امکان‌پذیری و اجرایی بودن یک پروژه و ثمربخشی آن است. در این فرآیند با توجه به پتانسیل‌های هر منطقه و وضعیت موجود آن می‌توان وضعیت آن منطقه برای فعالیت مورد نظر را بررسی کرد. این پژوهش سعی دارد که به تعیینمناطق مناسب برای کشت زیتون با استفاده از روش مدل‌هایتصمیم‌گیری چند معیاره (AHPوANP) در شهرستان لار، جنوب استان فارس می‌باشد. به‌منظور تعیین مناطق مناسب برای کشت زیتون منطقه مورد مطالعه پارامترهایی از قبیل حداقل دما، جهت، ارتفاع، GDD، بارندگی، رطوبت نسبی، تشعشعات خورشید، میانگین دما و شیب مورد بررسی قرار گرفت. به‌منظور تهیه نقشه پهنه‌بندی برای هر یک از فاکتورهای مؤثردرکشت زیتوناز روش میانگین عکس فاصله (IDW) استفاده شد. سپس با استفاده از توابع عضویت، نقشهفازی هر یک از پارامترهای مؤثر در تعیین مناطق مستعد برای کشت زیتون تهیه شد. در ادامه با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و روش فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) وزن هر یک از لایه‌ها مشخص و در نهایت در محیط GIS نقشه تناسب اراضی برای کشت زیتون تهیه گردید. مقایسه نتایج دو روش نشان داد که روش ANP به علت مقایسه داخلی معیارها، دارای دقت بیشتری نسبت به روش AHPمی‌باشد.

چکیده انگلیسی:

هدف از مطالعات امکان‌سنجی تعیین میزان امکان‌پذیری و اجرایی بودن یک پروژه و ثمربخشی آن است. در این فرآیند با توجه به پتانسیل‌های هر منطقه و وضعیت موجود آن می‌توان وضعیت آن منطقه برای فعالیت مورد نظر را بررسی کرد. این پژوهش سعی دارد که به تعیینمناطق مناسب برای کشت زیتون با استفاده از روش مدل‌هایتصمیم‌گیری چند معیاره (AHPوANP) در شهرستان لار، جنوب استان فارس می‌باشد. به‌منظور تعیین مناطق مناسب برای کشت زیتون منطقه مورد مطالعه پارامترهایی از قبیل حداقل دما، جهت، ارتفاع، GDD، بارندگی، رطوبت نسبی، تشعشعات خورشید، میانگین دما و شیب مورد بررسی قرار گرفت. به‌منظور تهیه نقشه پهنه‌بندی برای هر یک از فاکتورهای مؤثردرکشت زیتوناز روش میانگین عکس فاصله (IDW) استفاده شد. سپس با استفاده از توابع عضویت، نقشهفازی هر یک از پارامترهای مؤثر در تعیین مناطق مستعد برای کشت زیتون تهیه شد. در ادامه با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و روش فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) وزن هر یک از لایه‌ها مشخص و در نهایت در محیط GIS نقشه تناسب اراضی برای کشت زیتون تهیه گردید. مقایسه نتایج دو روش نشان داد که روش ANP به علت مقایسه داخلی معیارها، دارای دقت بیشتری نسبت به روش AHPمی‌باشد.

منابع و مأخذ:

1- ادهمی مجرد، محمدحسین. (1373): بررسی اقلیم متناسب با رویشگاه زیتون، سازمان کشاورزی گرگان و گنبد، انتشارات فجر رایانه.

2- حجازی زاده زهرا، سلیقه محمد، بلیانی یدا...، حسینی سید مصطفی، ماهوتچی محمدحسن، (1392): مکان‌یابی کشت زیتون با استفاده از پارامترهای اقلیمی و زمینی به روش تحلیل سلسله مراتبی مطالعه موردی استان فارس. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال سیزدهم. شماره 30. 171-190 صفحه.

3- دری، ب؛ و حمزه‌ای، ا. (1389): تعیین استراتژی پاسخ به ریسک در مدیریت ریسک به‌وسیله تکنیک ANP (مطالعه موردی: پروژه توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی)، مدیریت صنعتی دوره 2، شماره 4، صص 92-75.

4- سبحانی جهانی، افسانه؛ محمد امیر دلاور؛ کامران افتخاری و عباسعلی دماوندی. (۱۳۹۰): ارزیابی تناسب اراضی حاشیه رودخانه قزل اوزن (زنجان) برای کشت زیتون، اولین کنگره ملی علوم و فناوری‌های نوین کشاورزی، زنجان، دانشگاه زنجان.

5- سعیدی، ح؛ و نجفی، ا. (1389): کاربرد فرآیند تحلیل شبکه‌ای (ANP) در تعیین اولویت خروج دام از جنگل و سامان‌دهی جنگل‌نشینان مجلة جنگل ایران، انجمن جنگلبانی ایران، سال دوم، شماره 4، صص 321-309.

6- سید سعید رضا احمدی‌زاده؛ زینب کریم‌زاده مطلق. (1393): ارزیابی قابلیت‌های توسعه استان خراسان جنوبی با استفاده از فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP). ویژه‌نامه پژوهش‌های محیط‌زیست، سال 1، صص 11 تا 22.

7- شفابخش، غ. علیزاده، ح؛ و اکبری، م. (1391): شناسایی و اولویت‌بندی نقاط حادثه‌خیز با روش فرآیند تحلیل شبکه‌ای ANP))، فصل‏نامه مطالعات مدیریت ترافیک، شماره 24.

8- صادق عمل‌نیک، م. انصاری‌نژاد، ا. انصاری‌نژاد، ص؛ و میری، س. (1389): یافتن روابط علی و معلولی و رتبه‌بندی عوامل بحرانی موفقیت و شکست پروژه‌های پیاده‌سازی سیستم‌های اطلاعاتی به کمک ترکیب روش‌های ANP و DEMATEL فازی گروهی، نشریه تخصصی مهندسی صنایع، دوره 44، شماره 2، صص 212-195.

9- طلایی علی‌رضا، (1373): نقشه درجه حرارت در تشکیل میوه زیتون، سازمان کشاورزی گرگان و گنبد، انتشارات فجر رایانه.

10- علی‌محمد پورزیدی، کیا بزرگمهر، سید یاسر حکیم دوست. (1395): امکان‌سنجی کشت زیتون با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: غرب مازندران). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 11، شماره 35، تابستان 1395، صص 115-101.

11- فاتحی، ش. (1384): مطالعات تفصیلی دقیق خاکشناسی و طبقه‌بندی اراضی ایستگاه تحقیقات زیتون سرپل ذهاب (دالاهو) استان کرمانشاه. ناشر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه..

12- فرجی سبک‌بار، ح. نصیری، ح. حمزه، م. طالبی، س؛ و رفیعی، ی. (1389): سنجش میزان پایداری نواحی روستایی بر مبنای مدل تحلیل شبکه، با استفاده از تکنیک به ردا، مطالعه موردی نواحی روستایی شهرستان فسا، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 72، صص 156- 135.

13- قدسی پور، س. (1389): فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، چاپ هشتم.

14- محمدی، مهدی، قرشی، رضا. (1376): شبیه‌سازی فاکتورهای رشد گیاهان زراعی بر اساس پارامترهای اقلیمی، مجله نیوار، شماره 76.

15- ملکی، م. محقر، ف؛ و کریمی دستجردی، د. (1389): تدوین و ارزیابی استراتژی‌های سازمانی با به‌کارگیری مدل‌های SWOT و فرآیند تحلیل شبکه‌ای (ANP)، مدیریت فرهنگ‌سازمانی سال هشتم، شماره 21، صص 176- 159.

16- ولی سامانی، ج؛ و دلاور، م. (1389): کاربرد فرآیند تحلیل شبکه‌ای (ANP) در اولویت‌بندی ساخت گاه‌های پرورش میگو، تحقیقات منابع آب ایران، سال ششم، شماره 2، صص 56-46.

17- محمدی، حسین؛ وکیلی، دانش. (1385): زیتون، کاشت، داشت، برداشت و فرآوری. انتشارات ندای سبز شمال. 216 ص.

18- صادقی، سید حسین. (1381): کاشت، داشت و برداشت زیتون. آموزش کشاورزی وابسته به دفتر خدمات تکنولوژی آموزشی وزارت جهاد کشاورزی.

19- Saaty, T. L. (1996): Decision Making With Dependence and Feedback: The Analytical Network Process, RWS Publications, Pittsburgh.

20- Hartman, H.T, Optize, K, W and Abeutel, J. (1980): Olive Production in California, Agricultural Science Publications, Leaflet.

21- Mc Bratney, A.B. I.O.A. Odeh, (1997): Application of Fuzzy Sets in Soil Science: Fuzzy Logic. Fuzzy Measurements and Fuzzy Decisions. Georama, 77; 85-113.

22- Saaty, T.L. and Vargas, L.G. (2001): Models, Methods, Concepts & Applications of The Analytic Hierarchy Process–Kluwer Academic Publishers.

23- Kangas, J; Kurtila, M. Kajanus, M. & Kangas, A. (2003): Evaluating The Management Strategies of a Forestland Estate-the S-O-S Approach. Journal of Environmental Management, 69: 349–358.