شناسایی الگوهای همدید بارش‌های سنگین در حوضه مارون (مطالعه موردی: بارش 29 آبان 1392)

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

رضا برنا ¹

1 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1395/05/06 تاریخ پذیرش : 1396/07/19 تاریخ انتشار : 1396/06/31

کلید واژه: بارش سنگین, حوضه مارون, الگوهای همدید, نقشه های هوا,

چکیده مقاله :

در این پژوهش با هدف تحلیل همدید بارش سنگین 29 آبان 1392 حوضه مارون، نخست رفتار زمانی بارش روزانه 8 ایستگاه حوضه طی دوره زمانی مورد مطالعه بررسی شد. تحلیل نقشه های فشار تراز دریا آشکار نمود که رخداد بارش سنگین 29 آبان 1392 حوضه مارون غالباً متأثر از حضور فرود دریای سرخ و سامانه کم فشار سودانی منطبق بر خاستگاه فضایی دریاهای سرخ، خلیج فارس و جنوبغربی ایران بوده و بیشتر منشأ سودانی دارد. وقوع این بارشها در سطح hpa700 با استیلای الگو و زبانه های پرارتفاع بر روی جنوب غربی ایران و در سطح hpa500 با حضور ناوه عمیق در غرب خاورمیانه همراه است. بررسی نقشه های رطوبت و بردار باد نشان داد که مهمترین کانون‌های رطوبتی تأثیرگذار بر بارشهای منطقه در دریاهای سرخ و مدیترانه قرار دارند. انطباق حرکت زبانه های هم سرعت باد (جنوب غربی- شمال شرقی) با هسته های بیشینه نم ویژه مستقر در دریای سرخ و مدیترانه باعث تزریق رطوبت به منطقه شده است. بررسی نقشه ادغامی تاوایی نسبی و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز میانی جو نشان داد که در هنگام وقوع بارش یاد شده، مرکز بیشینه تاوایی نسبی بر روی خلیج فارس و جنوب غرب ایران شکل گرفته است.

چکیده انگلیسی:

در این پژوهش با هدف تحلیل همدید بارش سنگین 29 آبان 1392 حوضه مارون، نخست رفتار زمانی بارش روزانه 8 ایستگاه حوضه طی دوره زمانی مورد مطالعه بررسی شد. تحلیل نقشه های فشار تراز دریا آشکار نمود که رخداد بارش سنگین 29 آبان 1392 حوضه مارون غالباً متأثر از حضور فرود دریای سرخ و سامانه کم فشار سودانی منطبق بر خاستگاه فضایی دریاهای سرخ، خلیج فارس و جنوبغربی ایران بوده و بیشتر منشأ سودانی دارد. وقوع این بارشها در سطح  hpa700 با استیلای الگو و زبانه های پرارتفاع بر روی جنوب غربی ایران و در سطح  hpa500 با حضور ناوه عمیق در غرب خاورمیانه همراه است. بررسی نقشه های رطوبت و بردار باد نشان داد که مهمترین کانون‌های رطوبتی تأثیرگذار بر بارشهای منطقه در دریاهای سرخ و مدیترانه قرار دارند. انطباق حرکت زبانه های هم سرعت باد (جنوب غربی- شمال شرقی) با هسته های بیشینه نم ویژه مستقر در دریای سرخ و مدیترانه باعث تزریق رطوبت به منطقه شده است. بررسی نقشه ادغامی تاوایی نسبی و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز میانی جو نشان داد که در هنگام وقوع بارش یاد شده، مرکز بیشینه تاوایی نسبی بر روی خلیج فارس و جنوب غرب ایران شکل گرفته است.

منابع و مأخذ:

1- باعقیده، محمد و انتظاری، علیرضا و علیمردانی، فاطمه (1391): تحلیل سینوپتیکی بارش های حوضه های اترک و گرگان رود (39 بارش فراگیر)، مجله جغرافیا و توسعه، سال دهم، بهار 1391، شماره 26، صص 113-124.

2- خوشحال، جواد و خسروی، محمود و نظری پور، حمید (1388): شناسایی منشاء و مسیر رطوبت بارش های فوق سنگین استان بوشهر، مجله جغرافیا و توسعه، شماره  16، صص28-7.

3- حیدری، ایرج و براتی، غلامرضا (1392): رتبه‌بندی بارش‌های غرب ایران بر پایه خاستگاه کم‌فشارهای بارش‌زا، مجله پژوهشهای علوم زمین ، شماره 2، صص 71-61.

4- سازمان هواشناسی کشور(1393): آمار عناصر اقلیمی ایستگاههای سینوپتیک و کلیماتولوژی حوضه مارون و مناطق پیرامونی در سالهای 1998-2008 میلادی.

5- سعادت آبادی، عباس و امینی، نفیسه (1389): مطالعة بارش‌های شدید فصل تابستان استان گلستان (1386-1380)، نشریه پژوهش های اقلیم شناسی، سال اول، شماره اول و دوم، صص 76-57.

6- عزیزی، قاسم و سلطانی، محسن و حنفی، علی و میرزایی، ابراهیم (1390): تحلیل اثر سامانه بلوکینگ در ایجاد بارش های شدید (مطالعه موردی: بارش 4 تا 7 آبان ماه 1387 شمال غرب ایران) مجله تحقیقات جغرافیایی، سال بیست و ششم، زمستان 1390، شماره 103، صص 147-117.

7- عزیزی، قاسم و نیری، معصومه و رستمی جلیلیان، شیما (1390): تحلیل سینوپتیک  بارش های سنگین در غرب کشور (مطالعه موردی بارش 16-24 اسفند سال 1385) مجله تحقیقات جغرافیایی، سال بیست و ششم، زمستان 1390، شماره 103، صص 13-1.

8-علیجانی، بهلول (1381): اقلیم شناسی سینوپتیک، انتشارات سمت، 257 صفحه.

9- غفاریان، پروین و مشکواتی، امیرحسین و آزادی، مجید و مزرعه فراهانی، مجید و رحیم زاده، فاطمه (1389): بررسی همدیدی بارش در شمالغرب ایران، مجله پژوهش های اقلیم شناسی، پاییز و زمستان 1389، شماره 3-4، صص 26-15.

10- غیور، حسنعلی و حلبیان، امیرحسین و صابری، بیژن و حسینعلی پورجزی، فرشته (1391): بررسی رابطه بارشهای سنگین با الگوهای گردشی جو بالا در استان خراسان جنوبی، مجله مخاطرات محیطی، شماره 2، صص 27-11.

11- گندمکار، امیر(1389): بررسی همدید بارشهای شدید در نواحی جنوبی استان بوشهر، مجله چشم انداز جغرافیایی، بهار 1389، شماره 10، صص 157-143.

12- قادری، حیدر و علیجانی، بهلول (1389): تحلیل سینوپتیکی بارش های شدید لارستان، مجله جغرافیای طبیعی، ، شماره 8، صص  36-17.

13- لشکری، حسن و خوزانی، اکرم (1390): بررسی سینوپتیکی بارش های سنگین در جنوب ایران (مطالعه موردی بارش 31 دسامبر 1984 لغایت 4 ژانویه 1985 حوضه آبریز رودخانه دالکی)، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال بیست و دوم، شماره 1 (پیاپی 41)، صص  136-123

14- منتظری، مجید (1388): تحلیل زمانی- مکانی بارش های فرین روزانه در ایران، مجله ی جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 20، شماره پیاپی 34، شماره 2، تابستان 1388، صص 140-125.

15- Barati, H., Haroonabadi, H., Zadehali, R. (2013): Wind speed forecasting in south coasts of Iran, An application of artificial neural networks for electricity generation using renewable energy, bull. Env. Pharmcol, Life Sci , Vol.6, PP. 30-37.

16- Brower, M. C., M.S., Barton, l., Jason, D. (2013): A study of wind speed variability using global renealysis data, Aes True Power, PP. 3-12.

17- Barth, H j and F. Steinkohl,(2004): Origin of Winter Precipitation in the Central Coastal Lowlands of Suudi Arabia, Journal of Arid Environments 57.

18- Colin, M.Z. (2016): Tropical cyclone intensity errors associated with lack of two way ocean coupling in high resolution global simulation, Journal of climate, 29, PP. 8590-8610.

19- Erdern, E., Shi, J., Yidong, P. (2014): Short-Term Forecasting of Wind Speed and Power – A Clustring Approach Industrial and Systems Engineering Research Conference, PP. 1-12.

20- Muis, S., Verlaan, M., Winsemius, H.C., Aerts, J. C. J., Ward, P. J. (2015): Aglobal reanalysis of storm suges and extreme sea levels, nature communications, J, PP. 1-12.

21- Needham, H.f., Keim,B.D., Sathiaraj,D. (2015): A review of tropical cyclone generated storm surges, Global data sovrces, observation and impact, Rev, Geophysics. 53, PP. 545-591.

22- Tuovinen, J. P., Rauhala, J., Schultz, D. M. (2015): Significant hail producing storms in Finland, convective storm environment and mode, watr and forecasting, 30, PP. 1046-1079.

23- Robert P, Harnack, Donald T, jansen, Goseph, B,(1998): Investigation of Upper-Air Conditions Occurring with Heavy Summer Rain in Utah, International  journal of Climatology.