تحلیل همدیدی گرد و غبار نیمه گرم سال در استان خراسان جنوبی
محورهای موضوعی : اقلیم شناسیزهره احمدی 1 , رضا دوستان 2 , عباس مفیدی 3
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - استادیار اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 - استادیار اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
کلید واژه: تحلیل مؤلفه اصلی, خراسان جنوبی, خوشه بندی, گرد و غبار,
چکیده مقاله :
گرد و غبار اولین مخاطره طبیعی در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی جهان و ایران است. به منظورشناسایی روزهای گرد و غبار خراسان جنوبی، دادههای روزانه میزان دید افقی، سرعت و جهت8001 از سازمان هواشناسی دریافت شد. در - باد در فصل بهار و تابستان برای دوره 8338ادامه بر اساس شاخص شایو و دونگ، روزهای همراه با گرد و غبار شناسایی گردید. به منظورتعیین الگوی جوی منجر به گرد و غبار، دادههای روزانه ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 000هکتوپاسکال از مرکز ملی پیش بینی محیطی امریکا/ مرکز ملی پژوهشهای جوی( NCEP/NCAR (، تهیه شد. در این مطالعه برای تعیین الگوهای فشار، روش تحلیل مؤلفه اصلیدر حالت s و خوشه بندی سلسله مراتبی با حالت وارد) ward ( استفاده گردید. در مرحله بعد،نقشههای ترکیبی)کامپوزیت( تاوایی نسبی، ارتفاع ژئوپتانسیل، الگوی جریان و فشار سطحدریا برای هر الگو تهیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد، دو الگوی همدیدی غالب به ترتیب،الگوی تابستانه با زبانه پرارتفاع جنب حاره بر روی ایران و کم ارتفاع بر روی پاکستان درسطوح بالای جو و اختلاف فشار بین جنوبشرق ایران )کم فشار(و دریای خزر)پرفشار( درسطح زمین میباشد. در این الگو جریان باد از شرق دریای خزر و بیابانهای ترکمنستان بهجنوبشرق ایران با عبور از سرزمینهای خشک و کویرهای شرقی ایران، گرد و غبار را موجبمیشود. این شرایط جوی در ارتباط با وزش باد 880 روزه سیستان و بلوچستان در شرقایران میباشد. همچنین در الگوی بهار، وجود تراف بادهای غربی در مرکز و غرب ایران درسطوح بالای جو و کم فشار در سطح زمین بر روی منطقه مورد مطالعه، شرایط جوی ناپایدار دربابانهای مرکزی ایران و غرب استان را موجب شده که این جریانها با خود ذرات گرد و غباررا منتقل و میزان دید را کاهش میدهند. همچنین اختلاف فشار شدیدتر بین مراکز درالگوهایفوق، منجر به طوفان گرد و غبار در استان خراسان جنوبی میشود
Dust is the first Natural hazard in desert and semi-desert world and Iran. In order to identify the days of the dust of South KHorasan, the daily amount of horizontal visibility, wind speed and direction in the spring and summer of 1991 -2008 were received from Meteorological Organization. Then, based on Shao and Dong index, the days were extracted with dust. In order to determine atmospheric pattern led to the dust, the daily Geopotential height 500 HP from the National Center for Environmental Prediction America/ National Center for Atmospheric Research (NCEP / NCAR), was prepared. In this study, to determine the pressure patterns were used the principle component analysis approach in the state S and hierarchical clustering (ward). Then the composite maps of vorticity, geopotential height, and sea pressure and flow pattern for each pattern produced and were analyzed. The results showed that the tow dominant synoptic patterns respectively are the summer pattern with a subtropical high on Iran and high low on Pakistan in the high levels of the atmosphere and the pressure difference between the South-East of Iran (low pressure) and the Caspian Sea (high pressure) on the land surface. In this pattern, the wind from the East of the Caspian Sea and Turkmenistan desert in the dry lands and deserts to eastern Iran flows and causing dust. This atmospheric conditions is this Connection with the 120-day winds of Sistan and Baluchestan in Iran's East. In the spring pattern, the trough of westerly winds in the center and east of Iran in the high level of atmosphere and low pressure on the ground in this area has led to unstable weather conditions in the central deserts of Iran and the West the province that these flows transfer dust particles and reduce visibility. As well as intense pressure difference between the centers lead to dust storms in the South Khorasan province
1-امیدوار، کمال(1385): بررسی و تحلیل سینوپتیکی طوفانهای ماسه در دشت یزد – اردکان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره 21، شماره2 (پیاپی81)، صص 43-58.
2-براتی، غلامرضا. لشکری، حسن. کرمی، فریبا( 1388): نقش همگرایی سامانههای فشار بر رخداد طوفانهای غباری استان خوزستان، جغرافیا و توسعه، شماره 22، اردیبهشت 1388، صص39-56.
3-حسینی،سید باقر(1379): مطالعه سینوپتیکی طوفانهای شدید در تهران، پایاننامه کارشناسی ارشد هواشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی.
4-خوش کیش، اسدا.... علیجانی، بهلول. حجازی زاده، زهرا (1390): تحلیل سینوپتیکی سامانههای گرد و غبار در استان لرستان، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 21، تابستان 1390، صص91-101.
5- ذوالفقاری، حسن. معصومپور سماگوش، جعفر. شایگان مهر، شاپور. احمدی، محمد(1390): بررسی همدید طوفانهای گرد و غبار در مناطق غربی ایران طی سالهای 1384 تا 1388 (مطالعه موردی: موج فراگیر تیرماه 1388)، مجله جغرافیا و برنامهریزی محیطی، شماره 3، پاییز 1390، صص17-34.
6-رئیس پور، کوهزاد(1387): تحلیل آماری و سینوپتیکی پدیده گرد و غبار در خوزستان، پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته اقلیم شناسی در برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، صفحه .157
7- طاووسی، تقی. خسروی، محمود. رئیس پور، کوهزاد(1387): تحلیل سینوپتیکی پدیده گرد وغبار در استان خوزستان، مجموعه مقالات سومین کنفرانس ملی مقابله با سوانح طبیعی، دانشکده فنی دانشگاه تهران، صفحه 9.
8- علیجانی، بهلول(1381): اقلیم شناسی سینوپتیک، انتشارات سمت، صص5-20.
9-فرج زاده اصل، منوچهر. علیزاده، خاطره(1389): تحلیل زمانی و مکانی طوفانهای گرد و خاک در ایران، مدرس علوم انسانی، شماره 1، بهار 1389، صص66-84.
10-کرمی، فریبا (1388): همگرایی سیستمهای فشار و طوفانهای گرد و غبار در استان خوزستان، پایاننامه کارشناسی ارشد گروه جغرافیای دانشگاه رازی.
11- کریمی احمد آباد، مصطفی. شکوهی رازی، کامیار(1390): اندرکنش گردش جو و پوشش سطح زمین در سازوکار تشکیل و گسترش طوفانهای گرد و غبار تابستانهی خاورمیانه (طوفان گرد و غبار تیرماه 1388)، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، شماره 78، زمستان 1390، صص113-130.
12- کیخسروی، قاسم. قویدل رحیمی، یوسف(1387): بررسی طوفانهای گرد و غباری استان خراسان رضوی، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 10، صص4-22.
13- لشکری، حسن. کیخسروی، قاسم(1387): تحلیل آماری سینوپتیکی طوفانهای گرد و غبار استان خراسان رضوی:در فاصله زمانی 2005- 1993، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، شماره 65، پاییز 1387، صص17-33.
14- مرجانی، سید صدرالدین( 1372): بررسی سینوپتیکی بادهای شدید بیش از 15 متر بر ثانیه در خراسان، پایاننامه کارشناسی ارشد هواشناسی، دانشگاه تهران،181-182.
>21- Parry, S., Prudhomme, C., Hannaford, J., & Lloyd-Hughes, B. (2010): Examining The Spatio-Temporal Evolution and Characteristics of Large-Scale European Droughts. In Proceedings of The BHS Third International Symposium (pp. 135-142). British Hydrological Society.
22- Rimkus, E., Kazys, J., Valiukas, D., & Stankūnavičius, G. (2014): The Atmospheric Circulation Patterns During Dry Periods in Lithuania. Oceanology, 56(2), 223-239.
23- Svensson, C. (1999): Empirical Orthogonal Function Analysis of Daily Rainfall in The Upper Reaches of The Huai River Basin, China. Theoretical and Applied Climatology, 62(3-4), 147-161.
24- Trigo, R. M., & Dacamara, C. C. (2000): Circulation Weather Types and Their Influence on The Precipitation Regime in Portugal. International Journal of Climatology, 20(13), 1559-1581.
25- Yetemen, O., & Yalcin, T. (2009): Climatic Parameters and Evaluation of Energy Consumption of The Afyon Geothermal District Heating System, Afyon, Turkey. Renewable Energy, 34(3), 706-710.
26- Zhaoliang Peng, Q.J. Wang, James C. Bennett, Prafulla Pokhrel, Ziru Wang, (2014): Seasonal Precipitation Forecasts Over China Using Monthly Large-Scale Oceanic-Atmospheric Indices, Journal of Hydrology, Volume 519, Part A, PP 792–802.
_||_15– Barkan, J., (2008): Sinopsis Patterns Associated With Dust and Non-Dusty Seasons in The Sahara. Theor.Appl.Climatolo, vol10, pp: 354- 364.
16-Dayan,U.,Baruch,Z.,Shoob,T.,Enzel,Y.,(2008): Suspende Dust OverSoutheastern Mediterranean and Its Relation to Atmospheric Circulations, International Journal of Cllmatology,Vol.28,915-924.
17– Goudie, A. and Midelton, N.J. (2001): Sanaran Dsat Storms: Natare and Consequences: EarthScienceReview.Vol 56, 179- 190.
18 - Kutiel H, and Furman H. (2003): Dust Storms in the Middle East: Sources of Origin and Their Temporal Characteristics Indoor Built Environ. Vol12:419 – 426.
19– Natsagdorj, L.D.Jugder, Y.Schung. (2002): Analysis of Dust Storms Observed. Mongolia During 1937 – 1999, p12.
20- Prospero, J. M., Ginoux, P., Torres, O., Nicholson, S. E. & Gill, T. E., (2002): Environmenta Characterization of Global Sources of AtmosphericSoil Dust Identified with the Nimbus 7 Total Ozone Mapping Spectrometer (TOMS) Absorbing Aerosol Product,Reviews of Geophysics, Vol. 40, No. 1, 1002.
21- Shao, Y., Dong, C. H., (2006):a Review on East Asian Dust Storm Climate.
22- Westwell, I., (1999): Factfinder Guide Weather, Grange book Press.
23– Yarnal, B., (1993): Sunoptic Climatology in Environmental Analysis, Belhavven Press, pp 1- 18.
