پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از مدل نسبت فراوانی و منطق فازی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان جم )

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

امیر صفاری ¹ , منیره رعیتی شوازی ² , مریم جان احمدی ³ , لیلا شیرزاد ملایری ⁴

1 - دانشیار ژئومورفولوژی دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی،تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
3 - کارشناس ارشد ژئومورفولوژی
4 - کارشناس ارشد زمین شناسی،پترولوژی

تاریخ دریافت : 1394/05/26 تاریخ پذیرش : 1394/12/15 تاریخ انتشار : 1394/12/27

کلید واژه: منطق فازی, استان بوشهر, زمین‌لغزش, پهنه‌بندی خطر, مدل نسبت فراوانی,

چکیده مقاله :

زمین‌لغزش یکی از مظاهر ناپایداری دامنه‌های طبیعی است و زمانی که فعالیت‌های انسانی را تحت تاثیر قرار دهد، می‌تواند به پدیده‌ای خطرناک تبدیل شود. پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش نقش مهمی را در ارزیابی خطرات محیطی و تعیین راهکارهای بهینه مدیریتی نواحی مستعد زمین‌لغزش ایفا می‌کند. هدف از این پژوهش، تهیه نقشه پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش بخش مرکزی شهرستان جم در استان بوشهر، از طریق وزن‌دهی به معیارهای اصلی با استفاده از مدل نسبت فراوانی و منطق فازی در نرم افزار Arc GIS 10 است. لایه پهنه‌های لغزشی به عنوان متغیر وابسته و لایه‌های ارتفاع، شیب، جهت شیب، لیتولوژی، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه، فاصله از جاده، کاربری اراضی، خاک و بارش به عنوان متغیرهای مستقل در مدل وارد شدند. بعد از مرحله فازی سازی معیارها، نقشه‌های پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش از طریق عملگرهای جمع، ضرب و گامای فازی با لانداهای 7/0، 8/0 و 9/0 تهیه شد. نتایج حاصل از مقایسه این نقشه‌ها نشان داد که نقشه گامای فازی 9/0 پهنه‌بندی مناسب‌تری در رابطه با زمین‌لغزش‌های بخش مرکزی جم دارد، بطوریکه 24/24 درصد از محدوده مورد مطالعه(32/169کیلومترمربع) در کلاس خطر بسیار زیاد و 47/2 درصد از محدوده(25/17 کیلومترمربع) در کلاس خطر بسیار کم قرار می‌گیرد.

منابع و مأخذ:

-الفتی، سعید؛صفرپور،فرشاد؛محمودآبادی،مهدی(1391): مخاطرات محیطی زمین‌لغزش‌ها و انواع روش‌های مطالعه، رشد آموزش جغرافیا، دوره بیست و ششم، شماره4،صص32-38.

-شادفر، صمد(1384): ارزیابی تحلیلی مدل‌های کمی زمین‌لغزش به منظور دستیابی به مدلی مناسب برای حوزه آبخیز چالکرود، پایان نامه دکتری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، 225 صفحه.

-شریعت جعفری، ح(1375): زمین‌لغزش (مبانی و اصول پایداری شیب­های طبیعی)، انتشارات سازه، صص148.

-صفاری، امیر؛ اخدر، آرش(1392): مقایسه مدل نسبت فراوانی و توابع عضویت فازی در پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش (مطالعه موردی: جاده ارتباطی مریوان-سنندج)، مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره چهارم، صص96-79.

-عبادی نژاد، سیدعلی؛یمانی، مجتبی؛مقصودی،مهران؛شادفر،صمد(1386): ارزیابی کارایی عملگرهای منطق فازی در تعیین توانمندی زمین‌لغزش(مطالعه موردی:حوزه آبخیز شیرود)، مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، سال اول، شماره 2،صص 44-39. 

-مرادی، حمیدرضا؛ پورقاسمی، حمیدرضا؛ محمدی، مجید؛ مهدویفر، محمدرضا(1389): پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از اپراتور فازی گاما(مطالعه موردی: حوزه آبخیز هراز)، علوم محیطی، سال هفتم، شماره چهارم، ص 142-129.

-Aleotti, P. and Chowdhury, R. (1999). Landslide hazard assessment: summary review and new perspectives. Bull Eng Geol Environ, 58: 21–44.

 -Brabb,E.E .(1991). The World landslide Problem: Episodes, V.14.No.1, p.52-61.

-Caniani, D., Pascale, S., Sdao, F. and Sole, A. (2008). Neural networks and landslide susceptibility: a case study of the urban area of Potenza. Nat Hazards, 45: 55–72.

-Crozier,M.J .(1986). Landslides: Causes, Consequences & Environment. Croom Helm Pub., London.245p.

-Dahal,R.k.,Hasegawa,Sh.,Nonoura.A.,Yamanka,M.,Dhakal,S.,Paudyal.,P.(2008). Predictive modeling of rainfall induced landslide hazard in the lesser Himalaya of Nepal based on weights of evidence,Geomorphology 102.pp.496-510.

-Garfi,G.and Bruno,Dd.E.(2007). Fan morphodynamics and slope instability in the Mucone River Basin (Slide Massif, Southern Italy): signification of weathering and role of land use changes. Catena, (50):pp.181-196.

-Gorsevski,P.V.,Jankowski,P. and Gessler,P.E.(2006).Heuristic approach for mapping landslide hazard integrating fuzzy logic with analytic hierarchy process, Control and Cybernetics,35: 1-26.

-Komac, M. (2006). A landslide susceptibility model using the analytical hierarchy process method and multivariate statistics in perialpine Slovenia. Geomorphology, 74(1–4): 17–28.

-Lee,S.(2007).Application and verification of fuzzy algebraic operators to landslide  susceptibility mapping. Environmental GeologyT50:847-855.

-Murat,E. and Candan,G.(2003) Use of Fuzzy relation to product landslide susceptibility map of a landslide pron area(west black sea region, turkey) ,Engineering geology, vol 75,pp 24.

-Oehorst,B.A.N.,Kjekstad,O.,Patel,D.,LubKowski,Z.,Knoeff,J.G.,and Akkerman,G.J. (2005) .Workpackage6,Determination of Socio-Economic Impact of Natural Disasters,Assessing socio-economic Impact in europe,173 p.

-Roering, J.J., kirchner, J.W., Dietrich,W.E. (2005). Characterizing structural and lithologic controls on deep-seated landsliding:Implications for topographic relief and landscape evolution in the Oregon Coast Range,USA.Geological Society of American Bulletin 117.pp.654-668.

-Turner, A.K.,Schuster,R.L.(Eds).(1996).Landslides: Investigation and Mitigation.   Transportation Research Board Special Report, vol.247.National Research Council, Washington, D.C.673 p.

-Varnes,D.J.(1978). Slope movement types and processes in: Schuster,R.L.Krizek (eds).Landslides Analysis and Control. Transport Research Board. Special Report 176.Nat1Acadsci.Washingtone.D.C.12  

-Wu,Wand Sidle,R.C. (1995). A distributed Slope stability model for steep forested basins. Water Research 31.pp. 2009-2011.