پهنه‌بندی پتانسیل خطر وقوع سیلاب در شهرستان نوشهر با استفاده از روش Ahpفازی

محورهای موضوعی : ژئو مورفولوژی

سید مهدی رضوی پور ¹ , لیلا ابراهیمی ² , کیا بزرگمهر ³ , مهرداد رمضانی پور ⁴

1 - دانشجوی دکتری ،گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
2 - استادیارگروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس ، ایران
3 - استادیارگروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس ، ایران
4 - استادیارگروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس ، ایران

تاریخ دریافت : 1401/07/20 تاریخ پذیرش : 1402/01/21 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: خطر, سیلاب, پهنه‌بندی, شهرستان نوشهر,

چکیده مقاله :

سیل یکی از بلایای طبیعی مهمی است که همه ساله باعث ایجاد خسارت‌های مالی وجانی فراوانی می‌شود و به منظور کاهش خسارات و تلفات آن همیشه مورد توجه مدیران و برنامه‌ریزان بوده است. هدف از این پژوهش تهیه نقشه پهنه‌بندی خطر وقوع سیلاب در شهرستان نوشهر می‌باشد.در این مطالعه به منظور دستیابی به هدف تحقیق ابتدا با مطالعه و بررسی مبانی نظری موضوع، عوامل مؤثر در وقوع سیلاب شامل ارتفاع، جهت شیب، شیب، تراکم آبراهه، فاصله از رودخانه، خاک، کاربری اراضی، زمین شناسی، انحنا شیب، تیپ اراضی و بارش شناسایی گردید. سپس اقدام به تهیه‌ی نقشه‌های هر یک از معیارهای مطرح، در Arc GIS 10.5 اقدام شد. بعد از تهیه لایه‌های عوامل موثر در وقوع سیلاب، با استفاده از نظر 25 کارشناس در این زمینه‌ لایه‌ها و زیر معیارها با استفاده از روش سلسله مراتبی فازی وزن‌دهی شدند. و در مرحله آخر وزن به دست آمده هر یک از عوامل در محیط نرم‌افزار ARC/MAP برروی هر یک از لایه‌ها اعمال گردید و نقشه پهنه‌بندی خطر وقوع خطر سیلاب با استفاده از منطق فازی عملگر گاما 9/0 تهیه گردید. بنابر نتایج حاصل از وزندهی، عوامل میزان بارش، فاصله از رودخانه، شیب و کاربری اراضی به ترتیب مهمترین عوامل ایجاد سیلاب در منطقه هستند.

چکیده انگلیسی:

Flood is one of the important natural disasters that causes a lot of financial and human losses every year, and in order to reduce its losses and casualties, it has always been the attention of managers and planners. The purpose of this research is to prepare a flood risk zoning map in Nowshahr city. In this study, in order to achieve the goal of the research, first by studying and investigating the theoretical foundations of the subject, the effective factors in the occurrence of floods, including height, slope direction, slope, waterway density, distance From the river, soil, land use, geology, slope curvature, land type and precipitation were identified. Then, the maps of each of the mentioned criteria were prepared in Arc GIS 10.5. After preparing the layers of the effective factors in the occurrence of floods, using the opinion of 25 experts in this field, the layers and sub-criteria were weighted using the fuzzy hierarchical method. And in the last step, the obtained weight of each factor was applied to each of the layers in the ARC/MAP software environment, and the zoning map of flood risk was prepared using the fuzzy logic of the 0.9 gamma operator. According to the results of Vozandhi, the factors of rainfall, distance from the river, slope and land use are the most important factors of flood in the region. The zoning map shows the risk of flooding in Nowshahr city.

منابع و مأخذ:

1- اسفندیاری درآباد، فریبا، لایقی، صدیقه، مصطفی زاده، رئوف، حاجی، خدیجه، (1400): پهنه‌بندی پتانسیل خطر وقوع سیلاب حوضه آبخیز قطورچای با روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره ANP و WLC، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی سال هشتم، شماره 2، صص 150-135.

2- صالحی، اسماعیل، رفیعی، یوسف، فرزاد بهتاش، محمدرضا، آقا بابایی، محمدتقی، (1392): پهنه‌بندی خطر سیلاب شهری با استفاده از GIS و فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی (مطالعه موردی: تهران)، مجله محیط‌شناسی، سال سی و نهم، شماره 3، صص 188-179.

3- عابدینی، موسی، بهشتی جاوید، ابراهیم، (1395): پهنه‌بندی خطر وقوع سیلاب حوضه آبخیز لیقوان چای با استفاده از مدل فرآیند تحلیل شبکه و سیستم اطلاعات جغرافیایی، مجله فضای جغرافیایی، دوره 16, شماره 55، صص 293 - 312.

4- قاسمیان، هما، نجفی، اسماعیل، (1398): پهنه سیلاب در شهرستان کوه دشت از مدل تحلیل استفاده با سلسله مراتبی و فازی، مجله جغرافیا و روابط انسانی، دوره 2، شماره 3، صص 403- 418.

5- مددی، عقیل، پیروزی، الناز، آقایاری، لیلا، (1397): پهنه‌بندی خطر سیلاب با استفاده از تلفیق روش‌های SCS-CN و WLC(مطالعه موردی: حوضه خیاوچای مشکین‌شهر)، مجله هیدروژئومورفولوژی، شماره 17، صص 102-85.

6- نمازی راد، اکرم، محسنی، ندا، حسین زاده، سید رضا، (1400): شناسایی نواحی مستعد سیلاب در استان گلستان با استفاده از تصاویر سنتینل و مدل‌سازی هیدرولیکی، پژوهش‌های ژئومورفولوژیکی کمی، دوره 10، شماره 3، صص 56-40.

 

7- Aljammaz, A. Sultan, M. Izadi, M. Abotalib, A.Z. Elhebiry, M.S. Emil, M.K. Abdelmohsen, K. Saleh, M. Becker, R. (2021): Land Subsidence Induced By Rapid Urbanization In Arid Environments: A Remote Sensing-Based Investigation. Remote Sensing 13 (6), 1109.

8- Auliagisni, Widi, Suzanne, Wilkinson, Elkharboutly, Mohamed, (2022): Using Community-Based flood Maps To Explain flood Hazards In Northland, New Zealand, Progress In Disaster Science, Vol 14,100229.

9- Borowska-Stefanska, Marta, Lenka Bala´ˇzoviˇcov´, Krzysztof Goniewicz, Michał, Kowalsk, Paulina, Kurzyk, Matej, Masný, Szymon, Wi´Sniewski, Michaela, Zoncov, Amir, Khorram-Manesh, (2022): Emergency Management Of Self-Evacuation From flood Hazard Areas In Poland, Transportation Research Part D, Vol 107,103307.

10- Chakraborty, Liton, Horatiu Rus, Daniel Henstra, Jason Thistlethwaite, Andrea Minano, Daniel Scott, (2022): Exploring Spatial Heterogeneity And Environmental Injustices In Exposure To flood Hazards Using Geographically Weighted Regression, Environmental Research, Vol 210, 112982.

11- Chen, Y. Xu, Y. Yin, Y. (2009): Impacts Of Land Use Change Scenarios On Storm-Runoff Generation In Xitiaoxi Basin. China. J. Quat. Internat. 208 (1–2), 121–128.

12- Cheung, C.Y. Yiu, K.S. (2022): Public Perception Of flood Hazards In The Housing Market: A Revealed Preference Study Of Affect Heuristics And Availability Heuristics, International Journal Of Disaster Risk Reduction,Vol 75, 102977.

13- Dewan, M. Yamaguchi, Y. (2009): Land Use And Land Cover Change In Greater Dhaka, Bangladesh: Using Remote Sensing To Promote Sustainable Urbanization. J. Appl. Geogr. 29 (3), 390–401.

14- El-Saoud, Waleed A. Othman, Abdullah, (2022): An Integrated Hydrological And Hydraulic Modelling Approach For Flash Flood Hazard Assessment In Eastern Makkah City, Saudi Arabia, Journal Of King Saud University – Science, Vol 34, 102045.

15- El Bastawesy, M. El Saadawy, O. Abotalib, A.Z. Othman, A. Taha, M. Gaber, A. (2021): Examining The Impact Of Different DEM Sources And Geomorphology On Flash Flood Analysis In Hyper-Arid Deserts. ISPRS Int. J. Geo-Inf. 10 (7), 431.

16- El-Saadawy, O. Gaber, A. Othman, A. Abotalib, A.Z. El Bastawesy, M. Attwa, M. (2020): Modeling Flash Floods And Induced Recharge Into Alluvial Aquifers Using Multi-Temporal Remote Sensing And Electrical Resistivity Imaging. MDPI, J. Sustainability. 12 (23), 10204.

17- Fox, M. Witz, E. Blanc, V. Soulié, C. Penalver, M. Dervieux, A. (2012): A Case Study Of Land-Cover Change (1950–2003) And Runoff In A Mediterranean Catchment. J. Appl. Geogr. 32 (2), 810–821.

18- Khalil, M.M. Tokunaga, T. Heggy, E. Abotalib, A.Z. (2021): Groundwater Mixing In Shallow Aquifers Stressed By Land Cover/Land Use Changes Under Hyper-Arid Conditions. J. Hydrol. 598.

19- Ogatoa, Gemechu Shale, Amare, Bantiderb, Ketema, Abebec, Davide, Genelettid, (2020): Geographic Information System (GIS)-Based Multicriteria Analysis Of flooding Hazard And Risk In Ambo Town And Its Watershed, West Shoa Zone, Oromia Regional State, Ethiopia, Journal Of Hydrology: Regional Studies, Vol 27, 100659.

20- Othman, A. Shaaban, F. Abotalib, A.Z. El-Saoud, W.A. Gabr, S.S. Habeebullah, T. Hegazy, D. (2021): Hazard Assessment Of Rockfalls In Mountainous Urban Areas, Western Saudi Arabia. Arab. J. Sci. Eng. 46 (6), 5717–5731

21- Rawat, S. Biswas, V. Kumar, M. (2013): Changes In Land Use/Cover Using Geospatial Techniques: A Case Study Of Ramnagar Town Area, District Nainital, Uttarkhand, India. Egypt. J. Remote Sens. Space Sci. 16, 111–117.

22- Rateb, A. Abotalib, A.Z. (2020): Inferencing The Land Subsidence In The Nile Delta Using Sentinel-1 Satellites And GPS Between 2015 And 2019. Sci. Total Environ.729, 138868.

23- Uddin, Kabir, Matin, Mir A. (2021): Potential Flood Hazard Zonation And Flood Shelter Suitability Mapping For Disaster Risk Mitigation In Bangladesh Using Geospatial Technology, Progress In Disaster Science Vol 11,100185

24- United Nations Office For Disaster Risk Reduction, UNDRR, Human Cost Of Disasters 2000-2019 Report, 2020. Retrieved From, Https://Www.Undrr.Org/Media/ 48008/Download.