بررسی پراکنش زمانی ـ مکانی اختلاف دمای شبانه روزی در استان فارس

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

حکیمه اژدرنیا ¹ , اشرف اسدی ²

1 - کارشناس سازمان محیط زیست استان فارس
2 - استادیار گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه پیام نور

تاریخ دریافت : 1400/05/25 تاریخ پذیرش : 1400/08/09 تاریخ انتشار : 1400/08/01

کلید واژه: فارس, روند, آزمون من کندال, اختلاف دمای شبانه روزی, آزمون تخمین گر شیب سن,

چکیده مقاله :

اختلاف دمای شبانه روزی یک نمایه‌ی مهم برای شناسایی تغییرات آب و هواست. هدف این پژوهش تحلیل و بررسی روند فصلی و سالانه اختلاف دمای شبانه روزی و تغییرات آن در طی دوره آماری 20 ساله از 1380 تا 1399 در استان فارس می باشد. بدین جهت داده های دمای کمینه و بیشینه ماهانه که از مهم ترین پارامترهای مرتبط با تغییر اقلیم و اثرگذار بر فعالیت های اکولوژیکی می باشند در 26 ایستگاه استان از سازمان هواشناسی اخذ گردید. از بین ایستگاه های استان تنها 13 ایستگاه دارای طول آماری بیش از 20 سال بود که به دلیل دوره مشترک جهت بررسی و مقایسه برای این پژوهش انتخاب شد و نمایه مورد نظر برای ایستگا ه های منتخب محاسبه گردید. پس از انجام آزمون همگنی ران تست بر روی داده ها، آزمون آماری و گرافیکی من ـ کندال جهت تعیین روند و آزمون شیب سن جهت تعیین نرخ شیب روند استفاده شد. بیشترین نرخ روند و تغییرات از نظر زمانی در فصل تابستان و کمترین در فصل پاییز مشاهده شد. در برآورد شیب سن برای تعیین جهت روند نمایه آشکار گردید که برخی ایستگاه ها تغییرات افزایشی بیش از 2 درجه سانتیگراد را تجربه نموده اند. نقشه های نوع روند و مقدار تغییرات نیز ترسیم گردید و نشان داد نیمه غربی استان بیشتر روند افزایشی و بیشترین نرخ تغییرات را تجربه کرده است.

چکیده انگلیسی:

Diurnal Temperature Range (DTR) is an important indicator for identifying climate change. The purpose of this study is to analyze the seasonal and annual trends of the Diurnal Temperature Range and their changes during the 20-year statistical period from 2001/03/21 to 2021/03/20 in Fars province. For this purpose, monthly minimum and maximum temperature data, which are the most important parameters related to climate change and affect ecological activities in 26 stations of the province were obtained from the Meteorological Organization. Among the stations in the province, only 13 stations had a statistical length of more than 20 years, which was selected for review and comparison for this study due to the common period, and the desired index was calculated for the selected stations. After performing the thigh homogeneity test on the data, Mann-Kendall statistical and graphical test was used to determine the trend and the sens slop Estimator Nonparametric Method was used to determine the trend slope rate. The highest trend rates and changes in time were observed in summer and the lowest in autumn. In estimating the sens slope to determine the direction of the index trend, it was revealed that some stations have experienced incremental changes of more than 2 degrees Celsius. Maps of trend type and amount of changes were also drawn. Examination of the maps showed that the western half of the province has experienced an increasing trend and the highest rate of change can be seen in the same area.

منابع و مأخذ:

1- اسدی، اشرف، حیدری، علی (1390): تحلیل تغییرات سری‌های زمانی دما و بارش شیراز طی دوره 2005-1951. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 85 صص 152-137.

2- دارند، محمد (1393): واکاوی تغییرات مقادیر حدی بارش و دما در ارومیه به‌عنوان نشانه‌هایی از تغییر اقلیم. پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، شماره 82، صص 29-1.

3- دارند، محمد (1392): ارزیابی تغییرات نمایه‌های فرین دما بر روی پهنۀ استان کردستان طی نیم سدۀ اخیر. مخاطرات محیط طبیعی، شماره 3، صص 75-93.

4- رحیم زاده، فاطمه، عسگری، احمد (1383): نگرشی بر تفاوت نرخ افزایش دمای حداقل و حداکثر و کاهش دامنه شبانه‌روزی دمای کشور. فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 73، صص 154-156.

5- جوان، خدیجه (1398): بررسی نوسانات دامنه شبانه‌روزی دمای هوای شهر ارومیه و پیش‌بینی آن برای دوره‌های آتی. همایش بین‌المللی تغییر اقلیم، پیامدها، سازگاری و تعدیل، تهران.

6- سبزی پرور، علی‌اکبر، عسگری، راضیه، قیامی شمامی، فرشته (1390): ارزیابی روند احتمالی تغییرات اختلاف دمای شبانه‌روزی در برخی اقلیم‌های خشک کشور طی پنج دهه گذشته. پژوهش فیزیک ایران، شماره 42، صص 37-27.

7- شمس، شیده، موسوی بایگی، سید محمد (1395): بررسی نقطۀ شکست و روند تغییرات دامنه شبانه‌روزی دمای هوای شهر مشهد. فصل­نامه آب و خاک، 49: 1673.  DOI:10.22067/JSW.V0I0.40804

8- عزیزی، قاسم (1383): تغییر اقلیم، چاپ اول، نشر قومس، تهران.

9- علیزاده، امین (1381): اصول هیدرولوژی کاربردی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

10- فرج زاده، منوچهر، فیضی، وحید (1391): آشکارسازی تغییرات زمانی و مکانی عناصر دما و بارش در ایران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، شماره 64: صص 67-49.

11- محمدی، بختیار (1390): تحلیل روند بارش سالانه ایران. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 43، صص 106-95.

12- منتظری، مجید، روحی، زهرا (1391): تحلیل روند دامنه شبانه‌روزی (DTR) استان اصفهان طی سال‌های 1961 تا 2008، اولین همایش ملی توسعه پایدار در مناطق خشک و نیمه‌خشک. کد COI  مقاله. SDARIDR01_188

13- منتظری، مجید (1391): واکاوی روند دامنه شبانه‌روزی (DTR) در ایران، پنجمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، کد COI  مقاله . ICIWG05_174.

 

14- Braganza, K. D. Karoy؛ J. M. Arblaster (2004): Diurnal Temperature Range As An Index Of Global Climate Change During The Twentieth Century, Geophisical Research Letters, Vol 31: Pp. 13217. Doi:10.1029/2004GL019998, 2004.

15- Drápela, K. I. Drápelová (2011): Application Of Mann-Kendall Test And The Sens Slope Stimates For Trend Detection In Deposition Data From B “L K “(Beskydy Mts. The Czech Republic) 1997˚ 2010. Beskydy, Vol 4 (2), Pp. 133- 146.

16- Movahedy, S (2012): Spatio-Temporal Analysis Of Rainfall (Case Study: Caspian Sea Basin, Iran).American Journal Of Scientific Research, Issue 75, Pp. 16-28.

17- Salmi, T. A. Määttä, P. Anttila, T, Ruoho, And T, Amnell (2002): Detecting Trends Of Annual Values Of Atmospheric Pollutants By The Mann-Nnn D Tttt Nnd Nnn’s Soop Iiii M –The Excel Template Application MAKESENS. Publications On Air Quality, No. 31: Report Code FMI-AQ-11.

18- Stone, D. A.Weaver(2003): Factors Contributing To Diurnal Temperature Range Trends In Twentieth And Twenty-First Century Simulations Of The Cccma Coupled Model, Climate Dynamic, Vol 20, Pp. 435-445.

19- Sun, X. G.Ren؛ Q. You (2019): Global Diurnal Temperature Range (DTR) Changes Since 1901. Clim Dyn Vol 52, Pp3343–3356. Https://Doi.Org/10.1007/S00382-018-4329-6.

20- Xiubao, S. Guoyu. R. Qinglong.Y؛Yuyu.R (2018): Global Diurnal Temperature Range (DTR) Changes Since 1901, Climate Dynamics, June 2018. DOI: 10.1007/S00382-018-4329-6.

21- Zahraei, A. M.R. Poodineh؛ S.A. Hosseini (2020): Evaluating The Impacts Of Climate Change On The Diurnal Temperature Range (DTR) In Southeastern Of Iran Using The Outputs Of Aogcms (2020). Model. Earth Syst. Environ. 6: Pp. 943–952.

Https://Doi.Org/10.1007/S40808-020-00730-Z

22- Zhang, X (2005): Trend In Middle East Climate Indices From 1950 To 2003. Journal Of Geophisical Research, Vol 110. Pp 104. DOL. 10:1029/2005JDOO 6181.

23- Zihui, W.؛ Z. Yumin؛ L. Ming؛ Y.Huajing؛ X. Shan ؛ H. Xiaoliang؛ O. Yubo؛ Z. Yongbo؛ D. Xianzhong؛ H. Wei؛ L.Chenghao؛ Z. Yiji؛ W. Long؛ X. Min؛ T. Longhui؛ Z. Jinzhen؛ L. Sha؛ W. Fan؛ D. Zhishan؛ T. Heshen؛ P. Jieqi؛ W. Xinwang؛ Z. Nanshan؛ R. Pixin  (2020): Association Of Diurnal Temperature Range With Daily Hospitalization For Exacerbation Of Chronic Respiratory Diseases In 21 Cities, China. Respir Res. Vol 21, Pp 251 (2020). Https://Doi.Org/10.1186/S12931-020-01517-7

24- WMO, (1966): Climate Change. Technical Note No 79.

25- WMO, (2000): Detecting Trend And Other Change In Hydrological Data. WMO/ TD- NO. 1013.