واکاوی خشکسالیهای نهان درآب و هوای فراخشک ایران (مطالعه موردی: مرکز، جنوب و شرق ایران)
محورهای موضوعی : اقلیم شناسی
مجید گزل خو
1
(
دانشجوی دکتری تخصصی آب و هواشناسی، گروه جغرافیا، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
)
رضا برنا
2
(
دانشیار گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
)
حسین محمدی
3
(
استاد گره جغرافیای طبیعی دانشگاه تهران، تهران، ایران
)
فریده اسدیان
4
(
استادیار گروه جغرافیا، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
)
کلید واژه: شاخص بارش استاندارد, خشکسالی نهان, شاخص اصلاحی EP-SPI, شاخص بارش مؤثر استاندارد, فراخشک,
چکیده مقاله :
خشکسالی از جمله مخاطرات اقلیمی می‌باشد که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یکی از مشکلات مطالعات خشکسالی بارش‌های بیش از نرمال در کنار یک دوره خشکی به نسبت طولانی است. این موضوع باعث به انحراف کشیده شدن شاخص پرکاربردی نظیر SPI می-شود؛ تا جایی که گاه با وجود رخداد خشکسالی، شاخص به غلط آن دوره را نرمال و یا حتی ترسال نشان می‌دهد و باعث تصمیم‌گیری نادرست در برنامه‌ریزی‌های مقابله با خشکسالی می‌شود. در این مطالعه شاخص خشکسالی SPI در سطح 8 استان با تعداد 27 ایستگاه سینوپتیک واقع در مرکز، جنوب و شرق ایران با اقلیم فراخشک به روش دومارتن گسترش یافته در بازه زمانی 34 ساله (1398-1364) برای بازه دوازده ماهه محاسبه و مورد واکاوی قرار گرفت. در این پژوهش برای اولین بار شاخص اصلاحی EP-SPI ارائه شده است که در آن داده‌های بارش موثر به عنوان ورودی برنامه مورد استفاده قرار گرفت. بدین ترتیب اثر بارش‌های قدیمی‌تر کاهش یافته و شاخص، برآورد بهتری از خشکسالی ارائه نموده است. نتایج تحلیل آماری مقادیرEP-SPI مقابل SPI نظیر نشان از همبستگی معنی دار در سطح 5٪ دارد.83 درصد وقایع با اختلاف بیش از یک در ماه‌های مهر تا اسفند دیده شده و بیشترین اختلاف دو روش معادل چهار سطح جابه‌جایی شاخص خشکسالی از ترسال شدید به خشکسال متوسط بوده است. در این پژوهش مشخص شد که 3/9 درصد از وقایع خشکسالی دوازده ماهه از دید شاخص SPI پنهان مانده است. از این رو می‌توان گفت کارایی روش EP-SPI جهت آشکار سازی خشکسالیهای نهان در بازه دوازده ماهه، مورد تایید است.
Drought is one of the climatic hazards that is of special importance. One of the problems of drought studies is the over-normal rainfall along with a relatively long period of drought. This divert SPI index; To the extent that sometimes, despite the occurrence of drought, the index incorrectly shows that period as normal or even wet and leads to incorrect decisions in drought management plans. In this study, SPI drought index in 8 provinces with 27 synoptic stations located in the center, south and east of Iran with De Martonne hyper-arid climate in a period of 34 years (1985-2019) for a period of twelve months was calculated and analyzed. In this study, for the first time, the EP-SPI hybrid index is presented in which effective precipitation data was used as program input. Thus, the effect of older rainfall is reduced and the index provides a better estimate of drought. The results of statistical analysis of EP-SPI versus SPI values show a significant correlation at the level of 5%. 83% of the events with a difference of more than one in October to March and the highest difference between the two methods is equivalent to four levels of drought index displacement from wet Severe to moderate drought. In this study, it was found that 9.3% of the events of the 12-month drought remained hidden from the SPI index. Therefore, it can be said that the efficiency of EP-SPI method for detecting latent droughts in a period of twelve months is confirmed.
_||_
