تحلیل سبک زنانه در نمایشنامۀ عروس نوشتۀ فریده فرجام

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

فرزانه حیدری ¹

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد

تاریخ دریافت : 1401/06/06 تاریخ پذیرش : 1402/10/20 تاریخ انتشار : 1401/11/01

کلید واژه: نمایشنامه, عروس, سبک زنانه, رابین لیکاف, سارا میلز, فریده فرجام,

چکیده مقاله :

در دورۀ معاصر، با رشد روزافزون نویسندگان زن، ضرورت بررسی سبک زنانه و زنانه‌نویسی مورد توجّه پژوهشگران قرار گرفته است. در میان نظریه‌پردازان این حوزه، نام‌های رابین لیکاف و سارا میلز به دلیل ارائۀ الگوهای کاربردی متمایز است. لیکاف با تأکید بر تفاوت‌های زبانی زنان و مردان، ویژگی‌هایی را برای زبان زنانه برمی‌شمارد و میلز برای تحلیل زبانی آثار زنان، سه سطح واژگان، جملات و گفتمان را مورد توجه قرار می‌دهد. پژوهش حاضر بر مبنای سبک‌شناسی عملی، با روش توصیفی - تحلیلی، بر اساس تلفیق نظریات لیکاف و میلز، در چهار سطح: 1. واژگانی 2. نحوی 3. بلاغی 4. گفتمان، با هدف یافتن مشخصه‌های زنانه‌نویسی، در نمایشنامۀ عروس، نوشتۀ فریده فرجام -اولین نمایشنامه‌نویس زن ایرانی- انجام شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نویسنده علاوه بر بهره‌گیری از نشانه‌های زبانی زنانه در واژگان و نحو و بلاغت، در سطح گفتمان‌ هم، در پی به چالش کشیدن فرهنگ مردانه، احقاق حقوق زنان، تحول در شخصیت زنان و آگاهی‌بخشی بوده است. همچنین تأثیر جنسیت نویسنده بر زبان متن از دیگر مؤلفه‌هایی است که الگوهای نظری را تأیید می‌کند.

چکیده انگلیسی:

This study focuses on feminine style which is noticed by researchers regarding the increasing number of female writers in the contemporary era. The names of Robin Lakoff and Sarah Mills are distinguished among the theorists of this field, due to the presentation of practical models. Lakoff enumerates some features of feminine language emphasizing the linguistic differences between men and women, and Mills considers three levels of vocabulary, sentences and discourse in the linguistic analysis of feminine works. The methodology of the current research is discourse analysis based on the integration of Lakoff and Mills' theories on four levels: 1. lexical 2. syntactic 3. rhetorical 4. Discourse. The purpose of the study is to find the characteristics of feminine style in The Bride written by Faridah Farjam who was the first Iranian female playwriter. The findings of the research indicate that the author used feminine linguistics in vocabulary, syntax, and rhetoric at the discourse level, to challenge male culture and assert women’s rights, and develop their personality and awareness. Also, the influence of the author’s gender on the tone of the text is another component for confirming the theoretical models.

منابع و مأخذ:

ارباب، سپیده (1391). بررسی و طبقه‌بندی دشواژه‌های رایج فارسی در تداول عامّه. پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی. 2 (4)، 124-107.

بهمنی مطلق، یدالله (1393). رابطۀ زبان و جنسیت در رمان شب‌های تهران. دوفصلنامه زبان و ادب پارسی. 22 (76)، 26-7.

جان، استوری (1385). مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه. ترجمۀ حسین پاینده. تهران: آگه.

جعفری، مژگان؛ موسوی، سهیلا؛ فرزاد، عبدالحسین (1400). سیر کاربرد انگاره‌های زنانه زبان در دو کتاب یکشنبۀ آخر و دختر شینا با نگاهی به رویکرد زبانی سارا میلز. متن پژوهی ادبی دانشگاه علامه طباطبایی. 25 (89)، 60-85.

خجسته‌پور، سعیده؛ گذشتی، محمدعلی؛ فرزاد، عبدالحسین (1399). مشخصه‌های زنانه‌نویسی در ادبیات داستانی با نگاهی به رمان «سگ و زمستان بلند» شهرنوش پارسی پور بر اساس سبک‌شناسی فمینیستی سارا میلز. دوفصلنامۀ تاریخ ادبیات. 13 (1)، 71-48.

دلبری، حسن؛ میرزایی، هدی (1396). بررسی متغیر جنسیت با تکیه بر زبان زنانه در رمان کنیزو اثر منیرو روانی‌پور. فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی. 14 (58)، 48-31.

دلفی، کریستین (1385). بازاندیشی در مفاهیم جنس و جنسیّت. مجموعه مقالات فمینیسم و دیدگاه‌ها. ترجمه مریم خراسانی. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

سراج، سیّد علی (1396). تحلیل متغیر جنسیّت در گفتمان غالب نویسندگان زن ایرانی بر اساس الگوی زبانی سارا میلز. فصلنامه مطالعات نظریه و انواع ادبی. 2 (5)، 66-43.

سراج، سید علی (1394). گفتمان زنانه: روند تکوین گفتمان زنانه در آثار نویسندگان زن ایرانی. تهران: روشنگران و مطالعات زبان.

فاولر، راجر (1390). زبان‌شناسی و رمان. ترجمۀ محمد غفاری. تهران: نی.

فتوحی رودمعجنی، محمود (1392). سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. چاپ دوم. تهران: سخن.

فرجام، فریده (1393). تاجماه، عروس، هوای مقوایی. تهران: مروارید.

فرجام، فریده (1393). نشست صدای صحنه. درگاه تخصصی هنرهای نمایش ایران (ایران تئاتر)، https: theater.ir.

کالوه، لویی ژان (1379). درآمدی بر زبان‌شناسی اجتماعی. ترجمۀ محمد جعفر پوینده. تهران: نقش جهان.

لیکاف، رابین تالمک (1399). زبان و جایگاه زن. ترجمۀ مریم خدادی و یاسر پوراسماعیل. تهران: نگاه.

محمدی اصل، عباس (1388). جنسیت و زبان‌شناسی اجتماعی. تهران: گل آذین.

محمودی بختیاری، بهروز؛ دهقانی، مریم (1392). رابطۀ زبان و جنسیّت در رمان معاصر فارسی: بررسی شش رمان. نشریۀ زن در فرهنگ و هنر. 5 (4)، 556-543.

میلز، سارا (1399). گفتمان. مترجم موسسه خط ممتد اندیشه. چاپ چهارم. تهران: نشانه.

میلز، سارا (1399). میشل فوکو. ترجمۀ مرتضی نوری. چاپ پنجم. تهران: مرکز.

وردانک، پیتر (1389). مبانی سبک‌شناسی. ترجمۀ محمد غفاری. تهران: نی.

ولی‌زاده، وحید (1387). جنسیت در آثار رمان‌نویسان زن ایرانی. نقد ادبی، 1 (1)، 224-191.

ولف، ویرجینیا (1382). زن و ادبیات، سلسله پژوهش‌های نظری دربارۀ مسائل زنان. گزینش و ترجمۀ منیژه نجم عراق و دیگران. تهران: چشمه.

Arbab, S. (2012). Investigation and classification of prohibited Persian idioms in public circulation. Comparative Linguistic Researches, 2 (4), 107-124.

Bahmani Motlagh, Y. (2014). The relationship between language and gender in Tehran Nights Novel. Persian language and literature Biannualy. 22 (76), 7-26.

Delbari, H. & Mirzaei, H. (2017). A survey of the gender variable based on feminine language in the novel Kenizo by Muniro Ravipour. Literary Research Quarterly. 14 (58), 31-48.

Delphi, C. (2006). Rethinking sex and gender. Proceedings on Feminism and Perspectives. M. Khorasani (Trans.). Tehran: Roshangaran and Women's Studies.

Farjam, F. (2013). Tajmah, The Bride. Tehran: Morwarid.

Farjam, F. (2013). The Voice of the Scene Session. The Specialized Portal of Iranian Performing Arts (Iran Theater). https: theater.ir.

Fotuhi, M. (2012). Stylistics of Theories, Approaches and Methods. 2^nd Edition. Tehran: Sokhan.

Fowler, R. (2011). Linguistics and Novel. M. Ghafari (Trans.). Tehran: Nei.   

Jafari, M.; Mousavi, S. & Farzad, A. (2021). The use of feminine concepts in language in books “Last Sunday” and "Shina's daughter" regarding the linguistic approach of Sarah Mills. Literary Research Text of Allameh Tabatabai University. 25 (89), 60-85.

Kahloh, L. (2000). An Introduction to Sociolinguistics. M. Payandeh (Trans.). Tehran: Naqshe Jahan.

Khojastepoor, S.; Gozashti, M. & Farzad, A. (2020). Feminine characteristics in fiction litrature considering the novel "Dog and long winter" by Shahrnoush Parsipour based on the feminist stylist Sara Mills. Biannualy of History of Literature. 13 (1), 48-71.

Likoff, K. (2020). Language and Women's Place. M. Khodadi and Y. Pourasmail (Trans.). Tehran: Negah.

Mahmoudi Bakhtiari, B. & Dehghani, M. (2013). The relationship between language and gender in the contemporary Persian novel: A review of six novels. Journal of Women in Art and Culture. 5 (4), 543-556.

Mills, S. (2020). Discourse. Thought Continuous Line Institute (Trans.). 4^th Edition. Tehran: Neshaneh.

Mills, S. (2020). Michel Foucault. M. Nouri (Trans.).5^th Edition. Tehran: Markaz.

Mohammadi Asl, A. (2009). Gender and Sociolinguistics. Tehran: Gol Azin.

Seraj, S. (2017). The role of gender in conversational dominance of Iranian feminine writers based on the linguistic model of Sarah Mills. Quarterly of Theory and Literary Genres Studies. 2 (5), 43-66.

Seraj, S. (2015). Feminine Discourse: The Development of Feminine Discourse in the Works of Iranian Female Authors. Tehran: Roshangaran and Language Studies.

Story, J.  (2006). Cultural Studies on Folklore. H. Payandeh (Trans.). Tehran: Agah.

Valizadeh, V. (2008). The role of gender in the works of Iranian female novelists. Literary Criticism. 1 (1), 191-224.

Verdonk, P. (2010). Stylistics. M. Ghafari (Trans.). Tehran: Nei.

Woolf, V. (2003). Women and Fiction, A Series of Theoretical Researches About Women's Issues. M. Najm Iraq and Others (Trans.). Tehran: Cheshmeh.