غزل معاصر؛ ژانر غنایی و جایگاه غزل رمانتیک در این زمینه (تحلیلی محتوایی و جریان‌شناسی)

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

یحیی طالبیان ¹ , علی محمد محمودی ²

1 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، ایران

تاریخ دریافت : 1400/05/09 تاریخ پذیرش : 1400/07/14 تاریخ انتشار : 1400/08/01

کلید واژه: نوع ادبی, غزل معاصر, غزل رمانتیک فارسی, تغییر ژانر,

چکیده مقاله :

موضوع انواع ادبی و شعر فارسی از بحث‌های مهمی است که هنوز به طور شایسته و علمی بازنمایی و نقد و تحلیل نشده است. نوع یا گونة ادبیات غنایی در شعر فارسی از پرکاربردترین نوع‌های شعر فارسی است. شعر غنایی در لباس دیگری به‌نام مکتب رمانتیسم رخ‌نمایی می‌کند و ضمن از دست دادن گونه‌های غنایی قدیم، دارای وجه‌ها و گونه‌هایی جدید ساختاری و محتوایی شده است. بدین منظور در این نوشته که پژوهش کیفی است، با روش توصیفی- تحلیلی به مرور و نقد تعاریف ادبیات غنایی و سیر تطور آن پرداخته، در بخشی دیگر نیز سیر و امتداد ادبیات غنایی در قالب مکتب فراگیر و گسترش‌یافتة رمانتیسم بررسی و بازنموده شده است. چگونگی برداشت منتقدان و صاحب‌نظران از این نوع ادبی و تغییرات آن، در این پژوهش نقد و تحلیل شده است. همچنین به‌دلیل تغییر نگاه به این نوع ادبی و حذف گونه‌های کلاسیک آن (هجو، چیستان، لغز، حبسیه، مدح و ...) در شعر معاصر، شایسته است پیوند ذهینت عاطفی شعر معاصر و رمانتیسم با این نوع ادبی نیز پژوهش شود؛ این که رمانتیسم چه نگاه تازه‌ای به شعر غنایی بخشید و چه تحولات غالب و پرتکراری را در این نوع ادبی نمودار ساخته است. از سوی دیگر، چون غزل فارسی را آینة تمام‌نمای نوع ادب غنایی برشمرده‌اند، با مطالعة ذهنیت غنایی غزل نو باید مؤلفه‌های نو و متفاوت از پیش را در غزل معاصر نیز بازجست.

چکیده انگلیسی:

The subject of literary genres and Persian poetry is one of the important debates that has not yet been properly represented or scientifically examined and analyzed. Lyrical literature is the most widely used type or genre in Persian poetry. In the twentieth century and following the profound changes in the foundations of contemporary Persian poetry, lyrical poetry appeared in another form called the school of Romanticism. Then, with the loss of old lyrical genres, it has acquired new aspects and structural and content types. Therefore, this qualitative research has reviewed and examined the definitions of lyrical literature and its evolution with a descriptive-analytical method. In another section, the course and extension of lyrical literature in the form of the all-encompassing and "extended" school of Romanticism has been studied and represented. Also, the way Iranian and Western critics and experts perceive this type of literature and its changes have been analyzed in this research. Moreover, due to the change in the view of this type of literature and the elimination of its classical types (satire, riddle, conundrum, habsieh -prison letter, praise, etc.) in contemporary poetry, it is worth researching the connection between the emotional mind of contemporary poetry and romanticism with this type of literature. It is good to know what a new look Romanticism has given to lyrical poetry and what dominant and repetitive developments has created in this type of literature. On the other hand, since Persian ghazal has been considered as a full-fledged mirror of the type of lyrical literature, by studying the lyrical mentality of the new lyric poetry, new and different components should be found in contemporary lyric poetry.

منابع و مأخذ:

ابتهاج، هوشنگ ( 1388)، سیاه مشق، تهران: نشر کارنامه، چاپ بیست و سوم.

ابجدیان، امراله (1388)، تاریخ ادبیات انگلیس، ج.7، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.

ارسطو (1343)، فن شعر، ترجمه عبدالحسین زرین­کوب، تهران: بنگاه نشر و ترجمه.

امین‌پور، قیصر (1389)، مجموعه کامل اشعار امین­پور، تهران: انتشارات مروارید. چاپ ششم.

بهبهانی، سیمین (1389)، کولی و نامه و عشق، تهران: چشمه، چاپ چهارم.

بهمنی، محمد علی (1390)، گزینه اشعار، تهران: مروارید، چاپ ششم.

پورنامداریان، تقی ( 1386)، «انواع ادبی در شعر فارسی». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی قم، سال اول، شمارۀ سوم، صص 9- 27.

توللی، فریدون (1376) شعلة کبود: منتخب رها، نافه، پویه، شگرف، بازگشت و تازه­های توللی، تهران: سخن.

جعفری جزی، مسعود (1378)، سیر رمانتیسم در اروپا، تهران: مرکز.

جواری، محمدحسین و آسیب­پور، محسن (1387)، «طبقه­بندی انواع ادبی از منظر نظریه­پردازان مکتب رمانتیسم»، نقد زبان و ادبیات خارجی، شمارۀ 1، صص 33-55.

خواجات، بهزاد (1391)، منازعه در پیرهن؛ بازخوانی شعر دهة هفتاد. اهواز: رسش.

روزبه، محمدرضا؛ ضرونی، قدرت الله (1393)، «عشق به همسر در شعر معاصر» پژوهشنامه ادبیات غنایی دانشگاه سیستان، سال 12، شمارۀ 22، صص 168-188.

زرقانی، سید مهدی (1388)، «طرحی برای طبقه­بندی انواع ادبی در دورة کلاسیک»، فصلنامة پژوهش­های ادبی، سال6، دورة 24، صص 81-106.

زرقانی، سیدمهدی؛ قربان­صباغ، محمودرضا (1395)، نظریة ژانر (نوع ادبی): رویکرد تحلیلی- تاریخی. تهران: هرمس.

زرین­کوب، عبدالّحسین، (1382)، شعر بی دروغ شعر بی نقاب، تهران: انتشارات جاویدان، چاپ دوم.

سلطان­محمدی، امیر؛ نوریان، سید مهدی؛ طغیانی، اسحاق (1395)، «چند بحث تازه در باب گونه‌های ادبی: ژانرهای ادبی»، پژوهش‌نامة نقد ادبی و بلاغت، سال 7، شمارة 1، صص95-112.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390). با چراغ و آینه: در جستجوی ریشه­های تحول شعر فارسی معاصر، تهران: سخن، چاپ دوم.

طریقی، غلامرضا (1396)، گزینة غزل غلامرضا طریقی، تهران: فصل پنجم.

کالر، جاناتان (1378) «مقدمه­ای بر بوطیقای شعر غنایی»، ترجمة ابوالفضل حری، مجلۀ فرهنگ، دورۀ 26، صص96-99.

محمودی، علی­محمد؛ طغیانی، اسحاق (1398)، «واکاوی نگاه‌ها‌ به مرگ در غزل معاصر؛ مرگ‌اندیشی، مرگ‌زدگی یا مرگ‌مشتاقی»، نشریة شعرپژوهشی، دورة 12، شمارۀ 1، پیاپی 43، صص 205-223. 

محمودی، علی­محمد؛ رستاد، الهام (1399)، «شبکة واژگانی، صفت و قیدسازی‌های فریدون توللی در چارپاره‌های رها و نافه»، فنون ادبی، آمادۀ انتشار.

مختاری، محمد (1371)، انسان در شعر معاصر(یا درک حضور دیگری). تهران: توس.

مختاری، محمد (1378)، هفتاد سال عاشقانه: تحلیلی از ذهنیت غنایی معاصر با شعر 200 تن از شاعران، تهران: تیراژه.

منزوی، حسین (1389)، مجموعه اشعار منزوی، به کوشش محمد فتحی، تهران: نگاه، چاپ دوم.

منزوی، حسین (1387) از شوکران و شکر: مجموعه غزل، تهران: آفرینش، چاپ چهارم.

میرزایی، محمدسعید (1387)، دیروز می­شوم که بیایی: گزینه اشعار نو و غزل میرزایی، تهران: تکا.

نظری، فاضل (1390)، گریه­های امپراتور: مجموعه غزل، تهران: سوره مهر، چاپ هفدهم.

نیستانی، منوچهر (1384)، گزیده اشعار نیستانی، به کوشش علی باباچاهی، تهران: مروارید.

ولک، رنه، آوستن وارن (1373)، نظریۀ ادبیات، ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

Abjadian, A. (2009). The History of English Literature, volume 7. Shiraz: Shiraz University Press.

Aminpour, Q. (2010). Complete Collection of Aminpour Poems, 6^th ed. Tehran: Morvarid Publication.

Aristotle. (1964). The Technique of Poetry, Abdolhossein Zarrinkoob (trans.). Tehran: Book translation and publishing company.

Bahmani, M.A. (2011). Selected Poems, 6^th ed. Tehran: Morvarid Publication.

Behbahani, S. (2010). Gypsy and letter and love, 4^th ed. Tehran: Cheshmeh.

Culler, J. (1999). An Introduction to the Poetry of Lyrical Poetry, Horri A. (trans.). The Journal of Culture, 26, 96-99.

Ebtehaj, H. (2009). Siyah Mashq (Black Calligraphy), 23^rd ed. Tehran: Karnameh-pub. Jafari Jazi, M. (1999). The Course of Romanticism in Europe. Tehran: Nashr-e Markaz.

Javari, M.A. and Asibpour, M. (2008). Classification of Literary Types from the Romantic Theorists’ Point of View. Critical Language and Literary Studies, 1(1), 33-55.

Khajat, B. (2012). Conflict in the shirt; Rereading the poetry of the seventies. Ahvaz: Resesh.

Mahmoudi, A.M. and Rastad, E. (2021). Fereydoun Tavallali's Vocabulary group, Compositions of adjectives and adverbs in castanets of Raha and Nafeh. Literary Arts, 90-115. https://liar.ui.ac.ir/article_25324.html?lang=en

Mahmoudi, A.M. and Toghyani, E. (2020). Investigating and analyzing the Concept of Death Revisiting in Contemporary Persian Poetry and Ghazals. Journal of Boostan Adab, 12(1), 205-233. https://jba.shirazu.ac.ir/article_5107.html?lang=en

Mirzaei, M.S. (2008). Yesterday I Become So That You Come: A Selection of Modern Poems and Lyric Poems by Mirzaei. Tehran: Taka.

Mokhtari, M. (1999). Seventy Years of Love: An Analysis of the Contemporary Lyrical Mentality with the Poetry of 200 Poets. Tehran: Tirajeh.

Mokhtari, M. (1992). Man in Contemporary Poetry (or Perception of Another Presence). Tehran: Toos Book Publisher.

Monzavi, H. (2010). The Collection of Poems by Monzavi, Mohamad Fathi (ed.). Tehran: Nashr-e Negah.

Monzavi, H. (2008). From Hemlock and Sugar: A collection of lyric poems. Tehran: afarinesh Publication.

Nazari, F. (2011). The Emperor's Cry: A Collection of Lyrics. Tehran: Soore Mehr Publication.

Neyestani, M. (2005). Selected Poems by Neyestani, Ali Babachahi (ed.). Tehran: Morvarid.

Pour Namdarian, T. (2006). Genres of Persian poetry. Rhetoric and Grammar Studies, 2(3), 7-22. http://jls.qom.ac.ir/article_389_en.html

Roozbeh, M.R. and Zarouni, Q. (2014). Love Toward Wife in Iran Contemporary Poem. Journal of Lyrical Literature Researches, 12(22), 165 – 188.

Shafiei Kadkani, M.R. (2011). With lights and Mirrors: In Search of the Roots of the Evolution of Contemporary Persian Poetry, 2^nd ed. Tehran: Sokhan publication.

Soltanmohamadi, A., Nouriyan, M. and Toqyani, E. (2016). Some New Discussions on Literary Genres. Journal of Literary Criticism and Rhetoric, 7(1), 95-112.

https://jlcr.ut.ac.ir/article_66405.html?lang=en

Tarighi, Gh.R. (2017). Selected poems by Gholamreza Tarighi. Tehran: Fasle 5.

Tavallali, F. (1997). Blue Flame: Selected Pieces of Raha, Nafeh, Pouyeh, Shegarf, Bazgasht And Tavallal’s New Works. Tehran: Sokhan publication.

Wellek, R. and Warren, A. (1994).Theory of Literature, Ziya Movahed and Parviz Mohajer (trans.). Tehran: Elmi Farhangi Publishing Co.

Zarqani, M. and Ghorban Sabbagh, M.R. (2016). Genre Theory (Literary Type): Analytical-Historical Approach. Tehran: Hermes Publication.

Zarqani, M. (2009). A Design for Categorization of Literary Genres in Classic Era. Tarbiat Modares University Press: Literary Research, 6(24), 81-106. https://lire.modares.ac.ir/article-41-37653-en.html

Zarrinkoob, A. (2003). Poetry without lies Poetry without masks, 2^nd ed. Tehran: Javidanpub.