بررسی و تحلیل شخصیت زن در سه اثر سندباد نامه، سمک عیار و بختیارنامه بر اساس نقد زن گرایانه (فمینیستی)

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

فرزاد رستمی ¹

1 - دانشجوی دکتری، زبان و ادبیات فارسی، دبیر آموزش و پرورش آمل

تاریخ دریافت : 1396/02/16 تاریخ پذیرش : 1397/11/20 تاریخ انتشار : 1398/02/15

کلید واژه: سمک عیار, فمنیسم, کلید واژه ها: سند باد نامه, بختیار نامه, نقد زن مدار, آیین و سنّت,

چکیده مقاله :

چکیده: زن و ویژگی‌های او از دیر باز یکی از موضوعاتی است که مورد توجّه ادبا و شعرا بوده است و گویندگان و نویسندگان بسیاری با در نظر گرفتن جنبه‌های متفاوت وجودی زن در این باره مطالب مختلفی بیان کرده‌اند. آثاری چون سمک عیار، بختیارنامه و سندبادنامه از متون منثور ادب غنایی است که می‌توان زن را به عنوان یکی از شخصیت‌های داستان مورد تحلیل و بررسی قرار داد. در این مقاله که به روش توصیفی– تحلیلی انجام شده، شخصیت زن در این سه داستان عامیانه بررسی و تحلیل و مقایسه شده است. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که به دلیل بهره‌گیری از بن‌مایه‌های فرهنگ ایرانی، نگرش مثبت به زن در کتاب سمک عیّار بسیار جلوه‌گر است. بختیار نامه در مرتبة بعدی با نمونه‌های متعادل و مثبت‌تری از زنان و سندباد نامه به دلیل سایه‌‌افکنی فرهنگ و آیین هندو بر جایگاه زن، نگرش منفی بیشتری دارد.

چکیده انگلیسی:

The poets and men of letters have long been concerned with “woman” and its characteristics. Many narrators and authors have discussed this issue considering its different existential aspects. The works such as Samak-e-Ayar, Bakhtiar name and Sendbad nameh are the works in lyric literature which are written in prose and have analyzed “woman” as a character in tales. The present analytic – descriptive paper studied and compared “woman” in the aforementioned folk tales. The result showcased a positive attitude towards “woman” in Samak-e-Ayar because of enjoying Iranian Cultural themes. Secondly, Bakhtiar name contained more reasonable and positive instances. Finally, Sendbad nameh had a more negative attitude because of being shadowed by Hindu culture and tradition.

منابع و مأخذ:

1. احمدی، نوشین (1377)، مجموعه‌ مقالات (جنس دوم)،تهران: توسعه.

2. ارجانی، فرامرزبن خداداد (1362)، سمک عیار، مقدمه و تصحیح: پرویز ناتل خانلری، تهران: آگاه.

3. انصاف پور، غلامرضا (1346)، قدرت و مقام زن در ادوار تاریخ، تهران: کانون کتاب.

4. ایندو، شکهیر (1341)، آیین زبان هندو، ترجمه: محمدرضا بدیعی، تهران: قلم.

5. پاینده، حسین (1382)، گفتمان نقد، مقالاتی در نقد ادبی، تهران: روزنگار.

6. پاک نیا، محبوبه، جانفدا، نسیم (1393)، «سنت نوشتاری زنان: مطالعه موردی دو نسل از نویسندگان زن ایرانی (سیمین دانشور و زویا پیرزاد)، مجلة زن در فرهنگ و هنر، بهار 1393، دوره ششم، شماره 1، صص 60-45.

7. حسین زاده، آذین (1383)، زن آرمانی زن فتانه، تهران: قطره.

8. حسینی و طالبیان (1385)، «نوع شناسی سندباد نامه»، پژوهش‌های ادبی، سال چهارم، شماره‌ 14.

9. حسینی، مریم (1388)، ریشه‌های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران: چشمه.

10. دقایقی مروزی، شمس الدین محمد (1345)، بختیارنامه، به اهتمام ذبیح الله صفا، تهران: دانشگاه تهران.

11. دوبووار، سیمون (1388)، جنس دوم، ترجمه: قاسم صفوی، چاپ هشتم،تهران: توس.

12. دورانت، ویل (1370)، تاریخ تمدن، ترجمه: احمد آرام، چاپ سوم، تهران: انقلاب.

13. ستاری، جلال (1368)، افسون شهرزاد، تهران: توس.

14. _________(1373)، سیمای زن در فرهنگ ایران، تهران: مرکز.

15. صفا، ذبیح الله (1366)، تاریخ ادبیات ایران، چاپ پنجم، تهران: توس.

16. ظهیری سمرقندی، ظهیرالدین (1362)، سندباد نامه، به تصحیح: احمد آتش، تهران: فرزان.

17. عوفی، محمد بن علی (1386)، جوامع الحکایات و لوامع الروایات، تصحیح: امیربانو فیروزکوهی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.

18. فرای، نورتراپ (1384)، صحیفه‌های زمینی، ترجمه: هوشنگ رهنما، تهران: هرمس.

19. کمال الدینی، محمد باقر (1382)، سندباد حکیم، تهران:اهل قلم.

20. لاهیجی، مریم (1377)، فرادستی و فرو دستی در زنان، تهران: گام نو.

21. وارنر، رکس (1387)، دانشنامة‌ اساطیری جهان، ترجمه‌: ابوالقاسم اسماعیل پور، چاپ دوم، تهران: اسطوره.