پهنه‌بندی مناطق مستعد حرکات دامنه‌ای (مطالعه موردی: شهرستان ماکو)

محورهای موضوعی : هیدرولوژی

امیر کرم ¹ , مرضیه آقاعلیخانی ² , آیلا قلی زاده ³ , حسن احمد زاده ⁴

1 - دانشگاه خوارزمی، تهران
2 - دانشگاه خوارزمی تهران
3 - دانشگاه پیام نور ماکو
4 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

تاریخ دریافت : 1393/09/30 تاریخ پذیرش : 1394/04/06 تاریخ انتشار : 1394/06/10

کلید واژه: TOPSIS, AHP, پهنه‌بندی, حرکات دامنه‌ای, ماکو,

چکیده مقاله :

ناپایداری دامنه‌های طبیعی بوسیله حرکات توده‌ای از جمله پدیده‌هایی می‌باشد که پس از سیل و زلزله بیشترین خسارت را به انسان وارد می‌نماید، این حرکات تحت تاثیر پارامترهایی نظیر اختلاف دما، بارش، یخبندان، ارتفاع، شیب، زمین‌شناسی، لند فرم، فاصله از گسل، فاصله از رود، فاصله از جاده و ... رخ می‌دهد. بنابراین در این مطالعه سعی شده تا با استفاده از اطلاعات فوق و با کمک روش‌های مدلسازی AHP و TOPSIS علاوه بر شناسایی سطوح با خطر بالای حرکات دامنه‌ای مناسب‌ترین مدل در شناسایی این پهنه‌ها با کمک داده‌های میدانی مورد ارزیابی قرار گیرد. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که مدل AHP مناسب‌ترین پهنه‌بندی از حرکات دامنه‌ای را ارائه می‌دهد. بر اساس نقشه بدست آمده بوسیله این مدل سطوح با پتانسیل بالای حرکات دامنه‌ای دارای شیبی بین 10 تا20 در صد و ارتفاع حدود 1600 تا 1900 متر می‌باشند و اغلب از سنگ آهک تشکیل گردیده‌اند و در مجموع حدود 28 درصد محدوده را شامل می‌شوند و در مجموع حدود 28 درصد مساحت محدوده را شامل می‌شوند.

چکیده انگلیسی:

Unstable natural slopes by mass movements are one of the phenomena that creates most damages to human after flood and earthquake. These movements occur under the influence of parameters such as temperature difference, precipitation, glacial, height, slope, geology, land form, distance from fault, distance from river, distance from roads and ... Therefore in addition to identify levels having the risk of slope movements this study aims to analyze the most suitable model to recognize these zones by field data and using above information and modeling methods such as AHP and TOPSIS. The results indicated that AHP model presented the most suitable zoning of slope movements. Based on the map resulted from this model  the areas with high potential slope movements had slope between 10 and 20 percent and height about 1600 to 1900 meters and they were composed of limestone and included 28% of the study area.

منابع و مأخذ:

1- ایلانلو، م.، مقیمی، ا. و ثروتی م.(1388): پهنه بندی خطر حرکات تودهای بااستفاده ازروش تحلیل سلسله مراتبیAHP)) مطالعه موردی حوضه آبریزسدکرج، فصل‌نامه جغرافیای طبیعی، سال دوم، شماره 55، ص. 85.

2- بلادپس، ع.(1381): پژوهش در تحول ژئومورفولوژیک منطقه ماکو، پایان نامه دکترا، دانشگاه تبریز. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، سال هشتم، شماره 23، صفحه 1-17.

3- بهشتی راد، م. فیض نیا، س.، سلاجقه، ع.، احمدی، ح. (1388): بررسی کارایی مدل پهنه‌بندی خطرزمین لغزش فاکتور اطمینان CF)) مطالعه موردی حوضه آبخیز معلم کلایه، فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال دوم شماره5.

4- پورعلی،س. ح.(1382): پهنه‌بندی مناطق خطرزمین لغزه در محدوده شهرستانهای اردل وفارسان(حوضه آبخیز کوهرنگ) با استفاده از GIS و RS استان چهارمحال بختیاری، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه شهیدبهشتی.

5- خضری، س.، روستایی، ش.، رجایی، ع. (1386): ارزیابی وپهنه بندی خطرناپایداری دامنه هادربخش مرکزی حوضه زاب شهرستان سردشت، فصلنامه مدرس علوم انسانی، سال دهم، شماره4،ص80- 95.

6- روزنامه آوای ماکوشماره 209 ، 31مردادماه1387.

7- روزنامه همشهری، یکشنبه 12 دی ماه 1372

8- روزنامه کیهان پنچشنبه 12اسفندماه 1372.

9- روستایی، ش. و احمد زاده، ح.(1391): پهنه‌بندی مناطق متاثر از زمین لغزش در جاده تبریز- مرند با استفاده از سنجش از دور و GIS، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، 1: ص 47-58.

10- زبردست، ا.،1380، کاربرد فرایند سلسله‌مراتبی در برنامه ریزی شهری ومنطقه‌ای، هنرهای زیبا، 10، ص 13-21.

11- زیاری، ک. واشرفی، ی.(1387):کاربرد مدل تحلیل سلسله مراتبی AHP در مکان یابی صنعت روستایی نمونه موردی مکانیابی صنعت آبمیوه گیری در شهرستان بناب، 23، ص103-128.

12- سازمان آب و هواشناسی کشور، آمار ایستگاههای سینوپتیک، مراغه، تبریز، جلفا، خوی، ماکو و ارومیه.

13- سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تصویر ماهواره‌ای شهرستان ماکو.

14- سازمان زمین شناسی کشور، نقشه زمین شناسی، 1:100000.

15- سازمان نقشه برداری کشور، نقشه توپوگرافی، 1:50000.

16- شادفر، ص. و یمانی، م.(1383): پهنه‌بندی خطر زمین لغزش در حوضه آبخیز جلیسان با استفاده از مدل LNRF، مجله ‌‌پژوهش‌‌های جغرافیایی، شماره 62 زمستان 86، ص 11-23.

17- عبادی نژاد، س. ع.، یمانی، م.، مقصودی، م. و شادفر، ص. (1386):ارزیابی کارایی عملگرهای منطق فازی در تعیین توانمندی زمین لغزش(مطالعه موردی:حوضه آبخیز شیرود)، مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، سال اول شماره 2:ص 39

18- غیومیان، ج.، فاطمی عقدا، م.، اشقلی فراهانی،ع. وتشنه لب، م. (1381): پهنه‌بندی خطر وقوع زمین لغزش با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند مشخصه فازی(مطالعه موردی منطقه رودبار گیلان)، پژوهش سازندگی، شماره56و57، ص 80-67.

19- قلی زاده، ا.(1389): مدلسازی پتانسیل ریزش در شهرستان ماکو مطالعه موردی حوضه رودخانه زنگبار با استفاده از مدل فازی و GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم.

20- قهرودی تالی، م.(1389):کاربرد مدل فازی درتحلیل فضایی مخاطرات ژئومورفولوژیکی در حوزه رودکرج، دهمین کنفرانس سیستم‌های فازی ایران، دانشگاه شهیدبهشتی.

21- کرم، ا.(1380):مدلسازی کمی و پهنه‌بندی خطر زمین لغزش در زاگرس چین خورده (مطالعه موردی حوضه سر خون)، رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس.

22- کرم، ا.(1383):کاربرد مدل ترکیب خطی وزین(WLC) در پهنه‌بندی پتانسیل وقوع زمین لغزش مطالعه موردی: منطقه سرخون در استان چهارمحال و بختیاری، جغرافیا و توسعه، ص 131-146.

23- مومنی،م.(1378): مباحث نوین تحقیق در عملیات، چاپ دوم، تهران، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.

24- مومنی، م.، جعفرنژاد، ا. و صادقی، ش.(1390):جابجایی بهینه مراکز توزیع در فرایند بازاریابی با استفاده از روش ریاضی، مدیریت صنعتی، 6، ص 129-148

25- Brabb , E . E.(1991):The World Landslide Problem : Episodes , V. 14. No .1, P. 52-61.

26- Komac,M.(2005):A landslide susceptibility model using the Analytical Hierarchy Process method and multivariate statistics in perialpine Slovenia.geomorphology,74,p17-28.

27- Krishna, H.(1999):Landslide hazard zonation mapping using remote sensing &GIS, geomorphology, 21,p153-163.

28- Lan,H.,wang,L.,Li,R.(2004):Landslide hazard spatial analysis and prediction using GIS in the xiaojiang watershed ,enginnering geology,7,p109-128.

29- Liang,SH.and Yang,X (2007): Landslide hazard  assessment based on GIS and AHP.

30- Murat,E.and Candan ,G(2003): use of fuzzy relation to produce landslide susceptibility map of a landslide pron erea (west black sea region,turkey),engineering geology, vol75, p24.

31- Saaty, T,(1980): the analytical hierarchical process: planning ,priority setting resource allocation, NEW YORK ,Mc Graw – Hill.

32- sabuya.F,M.G.Alves and pinto, W.D. (2006): Assessment of failure susceptibility of soil slopes sing fuzzy logic, Engineering Geology ,p14.

33- Thomas,T.(1991): Slope  Stabilization by New Ground Anchorage Systems in Rocks And Soils, Slope Stability Engineering, p335-340.

34- Gruber, S. Huggel, C. Pike, R.(2009): Modelling Mass Movements and Landslide Susceptibility, Developments in Soil Science, v,33,ISSN 0166-2481.