بررسی ارتباط بین ویژگی‌های مکانی- فضایی و عوامل مؤثر بر مشارکت زنان در سطح جامعه روستایی (مطالعه موردی: دهستان درزآب – شهرستان مشهد)

محورهای موضوعی : هیدرولوژی

علی اکبر عنابستانی ¹ ()
سحر احمدزاده ² ()

تاریخ دریافت : 1390/09/25 تاریخ پذیرش : 1391/04/25 تاریخ انتشار : 1391/05/01

کلید واژه: دسترسی, عوامل اقتصادی, فاصله, : جمعیت, عوامل فرهنگی, عوامل سازمانی,

چکیده مقاله :

مشارکت زنان روستایی در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی در روستاها در سالیان اخیر مورد توجه قرار گرفته است و در روند بعضی تصور می‌کنند که عوامل مکانی- فضایی می‌تواند در مشارکت یا عدم مشارکت زنان روستایی در فرایند توسعه نقش داشته باشد. در این مقاله تلاش شد تا میزان ارتباط عوامل مکانی- فضایی و عوامل مؤثر بر مشارکت زنان در فرایند توسعه‌ی نواحی روستایی مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی و همبستگی است که بخش عمده‌ای از داده‌های آن بر اساس مطالعات میدانی و با روش نمونه‌گیری (کوکران) از سطح 250خانوار نمونه‌ی منطقه جمع‌آوری شده است. یافته‌های مطالعه بر اساس نتایج به دست آمده از آزمون‌ آماری همبستگی تیپ پیرسون نشان می‌دهد که ارتباط معنی‌داری بین جمعیت، فاصله‌ی روستا از مرکز دهستان و عوامل مؤثر بر مشارکت زنان روستایی به ترتیب با ضریب 646/0 و 697/0 وجود دارد، اما بر اساس آزمون آماری کراسکال والیس رابطه‌ی معنی‌داری بین نوع راه ارتباطی و موقعیت روستا با عوامل مؤثر بر مشارکت زنان روستایی در منطقه‌ی مورد مطالعه وجود ندارد. در توزیع فضایی عوامل مؤثر در مشارکت زنان روستایی روستای برگ دارای بیشترین محدودیت و روستاهای دوله و سعیدآباد دارای کم‌ترین محدودیت هستند. با توجه یافته‌ها، راهکارهایی شامل تقویت زیرساخت‌های روستایی، تجهیز و سرمایه گذاری در امور اقتصادی روستاها، آموزش زنان و دختران روستایی، تشکیل بانک اطلاعاتی برای شناسایی قابلیت‌های زنان روستایی، ارتقای آگاهی‌های آنان نسبت به حقوق، توانمندی‌ها و استعدادهای خود و مزایای مشارکت در جامعه از طریق آموزش و رسانه‌های گروهی و غیره پیشنهاد شده است.

منابع و مأخذ:

منابع:

1- آجیلی، عبدالعظیم و شیری. شهناز، (1380)، «آموزش زنان روستایی و نقش آن در توسعه فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی»، نشریه دهاتی، سال18، شماره 51.

2- ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا، (1380)، «بررسی رابطه بین اعتماد و مشارکت اجتماعی درنواحی روستایی شهر کرمان»، نامه علوم اجتماعی، شماره 17.

3- استانداری خراسان رضوی، (1389)، آخرین وضعیت تقسیمات کشوری شهرستان مشهد.

4- امیری اردکانی، محمد، (1385)، «موانع مشارکت زنان روستایی در برنامه‌های ترویجی»، ماهنامه جهاد، سال 26، شماره 272.

5- پاپلی‌یزدی، محمدحسن و ابراهیمی، محمدامیر، (1381)، «نظریه‌های توسعه روستایی»، ناشر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت): تهران.

6- حافظ‌نیا. محمدرضا، (1389)، «مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی»، چاپ هفدهم. انتشارات سمت.

7- خلیلی، محسن، (1386)، «آسیب‌شناسی مشارکت زنان در جامعه معاصر ایران»، فصلنامه پژوهش زنان، دوره 5/ شماره2، پاییز 1386، صص186-165.

8- رضوانی، محمدرضا و علی احمدی(1388)، «مکان و نقش فرهنگ در شکل گیری هویت مکانی»، نامه پژوهش فرهنگی، سال دهم، شماره ششم.

9- رهنمایی، محمدتقی و یوسف اشرفی(1386)، «فضاهای عمومی شهر و نقش آن در شکل‌گیری جامعه مدنی از دیدگاه برنامه‌ریزی شهری»، سال پنجم، شماره چهاردهم و پانزدهم.

10- شادی‌طلب، ژاله، (۱۳۸۱) ،«توسعه و چالشهای زنان ایران»، مجموعه سپهر اجتماعی - ۲. تهران، سلسله انتشارات قطره، ش ۳۰۷

11- شبلینگ،ژاک (1385)، «جغرافیا چیست؟» ترجمه سیروس سهامی، انتشارات محقق، تهران.

12- صالحین، شهرزاد (1382)، «نحوه صرف وقت زنان روستایی»، فصلنامه پژوهش زنان، دوره 1، شماره 7.

13- صفری شالی. رضا (1387)، «عوامل فرهنگی و اجتماعی مرتبط با میزان مشارکت زنان روستایی در امور و مسائل خانوادگی و اجتماعی»، مجله‌ی زن در توسعه و سیاست، شماره‌ی20، صص118-105.

14- عطار، سعید(1387) لپیربوردیو: از فضای اجتماعی تا سرمایه اجتماعی»، ماهنامه اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 252، شماره 11-12 .

15- غلامعلی‌زاده. ثمیه و رضایی‌مقدم. کوروش (1388)، «مطالعه‌ی چالش‌های عمده‌ی مشارکت زنان روستایی در تعاونی‌ها»، فصل‌نامه‌ی نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، سال 7، شماره‌ی 25، صص 25-19.

16- فلیحی، نعمت (1380)، «زنان، توسعه و تعدد نقشها»، نشر برگ زیتون: تهران.

17- قلفی، محمد وحید (1378)، «تواناسازی زنان در فرایند توسعه روستایی»، فصلنامه مسکن، شماره 87، صص 47-38.

18- کریشنا، آینرود، (1385)، «سرمایه‌اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه»، به کوشش کیان تاجبخش، ترجمه افشین خاکباز و حسین پویان، نشر شیرازه: تهران.

19- کلانتری، خلیل (1382)، «سنجش سطح توسعه­ی روستایی در شهرستان تربت حیدیه»، 79- 1365، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره‌ی40، صص 41- 54.

20- کتابی، محمود، یزدخواستی، بهجت و فرخی راستایی، زهرا (1382)، «توانمندسازی زنان برای مشارکت در توسعه»، فصلنامه پژوهش زنان، دوره1 ، شماره 7، پاییز1382.

21- گل شیری اصفهانی، زهرا، خادمی، حسین، صدیقی، رضا و مهدی تازه(1386)، «تاثیر انسجام اجتماعی بر میزان مشارکت روستائیان»، فصلنامه روستا و توسعه، سال 12، شماره یک.

22- محمودی نژاد، هادی، پور جعفر، محمد رضا، بمانیان، محمد رضا، انصاری، مجتبی و علی اکبر تقوایی(1387)، «پدیدار شناسی محیط شهری: تاملی در ارتقای فضا به مکان شهری»، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره دهم، شماره چهار.

23- مرکز آمار ایران، (1385)، شناسنامه آبادی های کشور، شهرستان مشهد.

24- مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری (1380)، «زن و مشارکت سیاسی و اجتماعی»، نشر برگ زیتون: تهران.

25- مصفا، نسرین، (1375)، «مشارکت سیاسی زنان در ایران»، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه: تهران.

26- میرترابی. مهدیه‌‌سادات، حجازی. یوسف و حسینی. سیدمحمود، (1389)؛ «عامل‌های ارتباطی تاثیرگذار بر مشارکت زنان روستایی در فعالیت‌های پس از برداشت محصولات کشاورزی بخش آسارا»، کرج، مجله‌ی زن وجامعه، سال اول، شماره‌ی 4، صص 32-19.

27- میرک‌زاده. علی‌اصغر، علی‌آبادی. وحید و شمس. علی (1389)، «واکاوی موانع مشارکت زنان روستایی در برنامه‌های آموزشی و ترویجی»، فصل‌نامه‌ی روستا و توسعه، سال 13، شماره‌ی 2، صص 165-147.

28- الوانی، سیدمهدی و ضرغامی‌فرد، مژگان، (1380)، «نقش زنان در توسعه»، ماهنامه علمی - آموزشی مدیریت (تدبیر)، شماره 113.

29- یزدان پناه، لیلا(1386)، «موانع مشارکت شهروندان تهرانی»، فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال 7، شماره26.

30- یونسکو، (1376)، «بعد فرهنگی توسعه به سوی یک رهیافت علمی»، ترجمه تیمور محمدی، سازمان برنامه و بودجه: تهران.

31- Azahari, D. H. (2008), “Indonesian rural women: The role in agricultural development”. Analisis kebijakan Pertanian. 6 (1): 1-10.

32- Damisa, M. A. and Yohanna, M. (2007), “Role of rural women in farm management decision making process”.  World Journal of Agricultural Sciences 3 (4): 543-546.

33- Hoque, M. and Itohara, Y. (2008), “Participation and decision making role of rural women in economic activities: A comparative study for members and non-members of the micro-credit organizations in Bangladesh”. Journal of Social Sciences 4(3): 229-236.

34- Muraleedharan. K. (2008), “Dynamics of people participation in development: A study with special reference to women participation in the local level planning in Kerala”, Eldis Participation Resource Guide.