سنجش زیست‌پذیری محلات شهری در راستای توسعه پایدار از دیدگاه شهروندان، موردمطالعه: محله شهر کهنه و شهرک سیدمرتضی-کاشمر
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهریرباب حسین زاده 1 , اسماعیل صفرعلی زاده 2 , حسین خبازی 3
1 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
کلید واژه: کاشمر, زیست‌پذیری, توسعه‌پایدار, شهر کهنه, شهرک سیدمرتضی,
چکیده مقاله :
زیست‌پذیری محلات شهری و سنجش رضایت ساکنین آن در ابعاد اجتماعی، فیزیکی و اقتصادی، از مباحث مهم در ادامه حیات و توسعه بافت‌های شهری است. به‌طوری‌که افزایش زیست‌پذیری تأثیر بسزایی در پایداری محلات ایفا می‌کند. بنابراین هدف این پژوهش بررسی تطبیقی و مقایسه شاخص‌های زیست‌پذیری در محلات قدیمی و جدید شهر کاشمر بوده و جامعه آماری موردبررسی شامل ساکنین محلات سید مرتضی و شهر کهنه هست. این پژوهش از نوع کاربردی و برمبنای راهبرد پژوهش، از نوع پیمایشی است و از ابزار پرسشنامه برای جمع‌‌آوری دادهها استفاده شده است. حجم نمونه درمجموع 200 نفر بوده و از هر محله 100 نفر با روش صورت نمونه‌گیری تصادفی پرسشگری شده‌اند. روایی پرسشنامه با استفاده از روایی محتوا و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ (996/0) به دست آمد. برای تحلیل دادهها از رگرسیون چند متغیره، آماره تی تک نمونه‌ای استفاده شد. نوآوری تحقیق مقایسه تطبیقی محلات قدیم و جدید شهر در ابعاد مختلف زیست‌پذیری شهری و با تاکید بر شاخص‌های توسعه پایدار شهری است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بین پایگاه اجتماعی- اقتصادی شهروندان و زیست‌پذیری ارتباط مستقیمی وجود دارد. میزان رضایت از شاخص‌های کلی زیست‌پذیری در شهر کهنه پایین است و رضایت نسبی از شاخص اقتصادی در شهر کهنه با میانگین 43/2 وجود دارد که شاخص کلی زیست‌پذیری در شهرک سیدمرتضی (35/0) بالاتر از میانگین کمتر از میانگین متوسط است. در شهرک سیدمرتضی شاخص اقتصادی با میانگین 47/3 بیشترین رضایت و شاخص فیزیکی کمترین رضایت‌مندی را دارند.
The livability of urban neighborhoods and measuring the satisfaction of its inhabitants in social, physical and economic dimensions is one of the important issues in the continuation of life and development of urban contexts. increasing the livability has a significant impact on the sustainability of neighborhoods. the purpose of this study is a comparative study and comparison of viability indices in old and new neighborhoods of Kashmar city and the statistical population includes the residents of Seyed Morteza neighborhoods and the old city. The sample size was 200 people and 100 people from each neighborhood have interviewed by random sampling method. In terms of purpose, this is applied research, and based on the research strategy, it is a survey type and a questionnaire tool used to collect data. The validity of the questionnaire has obtained using content validity and its reliability has obtained through Cronbach's alpha (0.996). Multivariate t-test, one-sample t-statistic has used to analyze the data. The results show that there is a direct relationship between socio-economic status of citizens and viability. The level of satisfaction with the general indicators of viability in the old city is low and there is a relative satisfaction with the economic index with an average of 2.43 that the overall index of viability in the town of Seyed Morteza (0.35) is higher than the average less it is average. In Seyed Morteza town, the economic index with an average of 3.47 have the highest satisfaction and the physical index has the lowest satisfaction.
آسیابانی‌پور، الهام، پناهی، علی، احمدزاده، حسن (1399)، تاثیر فاکتورهای زیست‌پذیری شهری بروضع موجود با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری باروش حداقل مربعات جزئی (مطالعه موردی: مناطق دهگانه کلانشهر تبریز)، نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال24، شماره 73، صص 46-23.
احدنژاد روشتی، محسن، سجادی، ژیلا، یاری قلی، وحید (1398)، تحلیل و ارزیابی شاخص‌های زیست‌پذیری در نواحی شهری مطالعه موردی: نواحی 23 گانه شهر زنجان، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 9، شمارە پیاپی 34، صص 148-131
اکبری، مجید، بوستان احمدی، وحید، موسوی، سید چمران، حاجی‌پور، نازنین(1397)، ارزیابی وضعیت زیست پذیری مناطق کلانشهر شیراز از منظر شهروندان، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 10، شماره37، صص 154-124
امانپور، سعید (1398)، شناخت و تحلیل تفاوت زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری ایذه، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 21، شماره 8، صص 173-159
اصغری زمانی، اکبر و مصطفایی، هیرش (1398)، سنجش و پهنه‌بندی کیفیت محیط مناطق شهری در بافت میانی مناطق شهری، با استفاده از مدل AHP و شاخص همپوشانی وزنی، مطالعه موردی بافت میانی شهر تبریز، نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال23، شماره 69، صص17-1
ایراندوست، کیومرث، عیسی‌لو، علی‌اصغر، شاهمرادی، بهزاد(1394)، شاخص زیست‌پذیری در محیط‌های شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر مقدس قم)، اقتصاد و مدیریت شهری، سال 4، شماره 13، صص 118-101.
بندرآباد، علیرضا (1390)، شهر زیست‌پذیر از مبانی تا مفاهیم، انتشارات آذرخش، تهران.
بندرآباد، علیرضا (1399)، تحلیل تطبیقی تأثیر شکل شهر بر مؤلفه‌های محیطی زیست‌پذیری در مناطق منتخب شهر تهران، مجله معماری و شهر پایدار، سال 8، شماره 1، صص 164-151
پوراحمد، احمد، دربان آستانه، علیرضا، زنگنه شهرکی، سعید، پور قربان، شیوا (1399)، ارزیابی و تحلیل عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری شهری جزیره کیش، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 8، شماره1، صص22-1
جعفری اسدآبادی، حمزه، ساسان پور، فرزانه و سیمین تولایی(1393)، قابلیت زیست‌پذیری شهرها در راستای توسعه پایدار شهری (موردمطالعه:کلانشهر تهران)، فصلنامه علمی-پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال دوازدهم، شماره 42، صص 157-129
جهانی، مریم، پرویزی، رضا، دانش شکیب، مریم (1397)، سنجش میزان زیست‌پذیری در محله سردار جنگل لاهیجان، سومین کنفرانس بین المللی عمران ، معماری و طراحی شهری، تبریز، دبیرخانه دایمی کنفرانس
حاتمی نژاد، حسین، حمیدی، اکبر، محمدی کاظم آبادی، لیلا (1396)، سنجش میزان رضایت‌مندی ساکنان از کیفیت محیط شهری در بافت‌های فرسوده پس از فرآیند نوسازی (مطالعه موردی: محلات اسدی و صفا-منطقه 13تهران) ، پژوهش‌های دانش زمین، سال هشتم، شماره31، صفحات 27-15
حبیبی، داود (1392)، بررسی عوامل مؤثر بر افول حس سرزندگی و زیست‌پذیری در بافت‌های تاریخی و فرسوده (مطالعه موردی: محله سنگ سیاه شیراز)، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 14، صص 80-75
حسن‌زاده، مرتضی، عبدالهی، علی‌اصغر (1395)، شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های سازنده برنامه‌ریزی شهری در زیست‌پذیری شهری مناطق چهارگانه شهر کرمان، نشریه مطالعات نواحی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال سوم، شماره 4،صص123-103.
حیدری، محمدتقی، انیارلو، علیرضا، رحمانی، مریم، طهماسبی مقدم، حسین (1399)، پایش زیست‌پذیری اجتماعی در مناطق فرسوده شهر با رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعه موردی؛ بافت فرسودة بخش مرکزی شهر زنجان)، نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال24 ، شماره 73، صص 155-121.
خراسانی، محمدامین و رضوانی، محمدرضا (1392)، سنجش و ارزیابی مؤلفه‌های زیست‌پذیری در سکونتگاه‌های روستایی پیرامون شهری (بررسی موردی: شهرستان ورامین)، فصلنامه توسعه روستایی، دوره 5، شماره 1، صص 110-89.
رهنما، محمد رحیم، قنبری، محمد، محمدی حمیدی، سمیه، حسینی، سید مصطفی (1398)، ارزیابی و سنجش زیست‌پذیری شهری در کلانشهر اهواز، فصلنامه شهر پایدار، دوره 2، شماره 2، صص 17-1.
ساسان پور، فرزانه (1396)، ناگفته‌هایی چند از مفهوم زیست‌پذیری، آبادی، شماره 76-75، صص 87-75.
ساسان پور، فرزانه، علیزاده، سارا، اعرابی مقدم، حوریه (1397)، قابلیت‌سنجی زیست‌پذیری مناطق شهری ارومیه، نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال هجدهم، شماره 48، صص 258-241.
سلیمانی مهرنجانی، محمد. تولایی، سیمین. رفیعیان، مجتبی و زنگانه، احمد (1395)، زیست‌پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 4 ، شماره 1، صص 50-27
شماعی، علی، پوراحمد، احمد (1384)، بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
علی‌اکبری، اسماعیل و اکبری، مجید(1396)، مدلسازی ساختاری-تفسیری عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری کلانشهر تهران، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره بیست و یکم، شماره 1، صص31-1
عیسی‌لو، علی‌اصغر، بیات، مصطفی، بهرامی، عبدالعلی(1393)، انگاره زیست پذیری رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی (مطالعه موردی: شهرستان قم، بخش کهک)، مسکن و محیط روستا، دوره 33، شماره 146، صص 107-120
محمدی ده چشمه، پژمان (1399)، بررسی وضعیت شاخص‌های زیست‌پذیری شهری در شهرکرد بر مبنای جایگاه مدیریت شهری، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 20، شماره 87، صص 205-222
Al-Thani, S. K., Amato, A., Koç, M., & Al-Ghamdi, S. G. (2019), Urban Sustainability and Livability: An Analysis of Doha’s Urban-form and Possible Mitigation Strategies, Sustainability, MDPI, Open Access Journal, 11(3), 1-25.
Gilderbloom, J. & Brazley, P. (2005), HOPE VI: A Study of Housing and Neighborhood Satisfaction. Louisville: University of Louisville.
Larice, Michael.(2005), Great Neiborhoods: The Livability and morphology of High density neighborhoods in Urban North America, University of California, Berkeley
Ling Ooi, G., Yuen, B. (2009), World Cities: Achieving Live ability And Vibrancy, World Scientific: Singapore, 336 pages
Marans, Robert W. (2015), Quality of urban life & environmental sustainability studies: Future linkage opportunities, Habitat International, Volume 45, Part 1, Pages 47-52.
Merrim-Webster (2013), Livability, https://www.merriam-webster.com/
National Association of Regional Councils(NARC). (2003), U.S.Department of Transportat
Pacione, Michael (2014), Urban Problems (Routledge Revivals): An Applied Urban Analysis, Routledge, London and New York, 195 pages
Radcliff, Benjamin (2001), Politics, Markets and Life Satisfaction: The Political Economy of Human Happiness, American Political Science Review, Vol 95, No 4, pp 939-955.
Song. Yu (2011), "A Livable City Study in China Using Structural Equation Models, Thesis submitted in Statistics, Department of Statistics, Uppsala University, available in diva-portal.org
Sores, A. and Peto. K., (2015), Measuring of Subjective Quality of Life, Procedia Economics and Finance, Vol.32, No.15, pp.809–816.
Van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., & D. Hollander, (2003), "Urban Environmental Quality and Human Well-being: Towards a Conceptual Framework and Demarcation of Concepts; a Literature Study", Landscape and Urban Planning”, pp 5-18.
Valcárcel-Aguiar, B., Murias, P. (2018), Evaluation and management of urban livability: A goal programming based composite indicator. Soc. Indic. Available / online: https: //link. Springer. Com/ article 10.1007/s11205-018-1861-z.
Valcárcel-Aguiar, B., Murias, P., Rodríguez-González, D. (2019), Sustainable Urban Livability: A Practical Proposal Based on a Composite Indicator, Sustainability, Vol. 11, No. 86, pp1-18.
Zainal, N, Kaur, G, Aisah Ahmad, N. and Khalili, J., (2012), Housing Conditions and Quality of Life of the Urban Poor in Malaysia, Procedia-Social and Behavioral Sciences, No. 50, Pp. 827–838
Zhan, D., Kwan, M. P., Zhang, W., Fan, J., Yu, J., & Dang, Y., (2018), Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China Cities, Vol. 79, PP. 92-101.
_||_