ارزیابی توسعه پایدار شهری حوزه شمال شرقی کلانشهر مشهد

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

سیروس شفقی ¹ , فاطمه وثوقی ² , سونا بیکدلی ³

1 - استاد، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، پژوهشگاه شاخص پژوه، اصفهان، ایران
2 - دانشیار، جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، مشهد، ایران
3 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، پژوهشگاه شاخص پژوه، اصفهان، ایران

تاریخ دریافت : 1395/12/04 تاریخ پذیرش : 1396/07/05 تاریخ انتشار : 1396/08/01

کلید واژه: "توسعه پایدار شهری", " تکنیک SWOT", "مدل QSPM", "حوزه شمال شرقی",

چکیده مقاله :

امروزه الگوهای فعلی توسعه شهری که به شدت تحت تاثیر میزان جمعیت شهرنشین و سیر صعودی آن هستند، تهدید جدی برای ادامه بقای بشر و زندگی پایدار شناخته شده اند. حوزه شمال شرقی با تراکم 375 نفر در هکتار متراکم ترین حوزه و اصلی ترین محدوده تمرکز سکونتگاههای غیررسمی در کلانشهر مشهد است . ضعف و عدم تعادل در توزیع کمی و کیفی کاربری ها و خدمات ، توسعه سکونتگاه ها به صورت منفصل ، وجود اراضی بایر و اراضی کشاورزی در حوزه سبب کاهش کیفیت فضایی و فعالیتی حوزه و نقش پذیری آن در سطح کلانشهر شده است. هدف این مقاله شناسایی نقاط ضعف ، قوت ، فرصت و تهدید با استفاده از تکنیک SWOT و انتخاب مناسسب ترین استراتژی برای دستیابی به توسعه پایدار شهری در حوزه شمال شرقی با استفاده از مدل برنامه ریزی استراتژیک کمی QSPM است . نتایج یافته ها نشان می دهد که کل امتیاز وزن دار جدول ماتریس عوامل داخلی 943/2 و جدول ماتریس عوامل خارجی 956/2 است. اعداد حاصله پایین تر ازحد میانگین(3) است که نشان دهنده این است که ضعف ها برقوت ها و تهدیدها بر فرصتها غالب هستند.بنابراین مناسب ترین استراتژی برای دستیابی به توسعه پایدار شهری در حوزه شمال شرقی ، استراتژی تدافعی است . بر اساس مدل QSPM ، استراتژی WT1- برنامه ریزی وکنترل نحوه استقرار و میزان سطح اختصاص یافته به عملکردهای مختلف خدماتی، تقویت پیوند عملکردی فعالیت ها و رفع نارسایی های موجود از طریق ترکیب کاربری ها ، بیشترین امتیاز را به خود اختصاص میدهد.

چکیده انگلیسی:

Today, the current patterns of urban development that is strongly influenced by the rising urban population are a serious threat to human existence and sustainable Life. Northeast Hinterland area with 375 people in hectare is the main area of focus for informal settlements in Mashhad metropolitan. lack and weakness in quality and quantity distribution of Applications and Services , Development of settlements as the separate residential and non-agricultural land and without activities in this field caused Decrease the quality of space and areas activity and imprinting it in the city. Also, the separate axes of road networks caused the link between these areas with other areas of the metropolis. The aim of this article is identifying Strength and opportunities Weakness and Threats point by using SWOT Technique and offering the best strategy Access to Urban Sustainable Development using quantitative strategic planning matrix(QSPM) in Northeast Hinterland Area. Results show that whole Score of Matrix Table, the internal factors are 2.943 and external factors are 2.956 that the resulting number was lower than mean (3), in fact shows Weakness Prevails on Strength and Threats on opportunities. So the most appropriate strategy to achieve sustainable development in the northeastern city of metropolitan is defensive strategy, according to the model QSPM . WT1-Planning and scheduling deployment and service levels assigned to different functions, Strengthens the bond performance of activities and complete the functional hierarchy of activities and eliminate gaps through mixing and combining land, allocated the most points.

منابع و مأخذ:

1. بدری، سید علی،(1376)، توسعه پایدار شهر:مفهوم و ارزش و عمل، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 48


2. به هنگام سازی مطالعات جامع حمل و نقل شهر مشهد، (1388)، "شناسایی اهداف و مسائل حمل و نقل"، شهرداری مشهد؛ معاونت حمل و نقل و ترافیک؛ سازمان حمل و نقل و ترافیک


3. به هنگام سازی مطالعات جامع حمل و نقل شهر مشهد، (1388)، "تحلیل مشکلات بافت شهری و نظام کاربریها"، شهرداری مشهد؛ معاونت حمل و نقل و ترافیک ؛ سازمان حمل و نقل و ترافیک


4. حاتمی نژاد، حسین، همایی فر، علی، (1391)، کلانشهر مشهد و توسعه پایدار: بررسی طرح های توسعه و عمران با تاکید بر دیدگاه شهر فشرده، چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری


5. حاتمی‌نژاد، حسین، محمدی، روح الله، (1394)، رهیافتی به شکل پایدار شهری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پرتال جامع علوم انسانی، دوره 21 شماره 84


6. حمیدی، مسعود(1392)" برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای رهیافت توسعه پایدار"، موسسه آموزش عالی خاوران، 5 در 1392The 8th Symposium on Advances in Science   and Technology (8thSASTech), Mashhad, Iran. 8thSASTech.khi.ac.ir


7. ربیعی‌فر، ولی‌الله و زیاری، کرامت‌الله و حقیقت نایینی، علامرضا، (1392)،"ارزیابی توسعه پایدار شهر زنجان از دیدگاه زیست محیطی بر پایه تکنیک SWOT"، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، شماره شانزدهم، بهار


8. رهنما، م. ر. (1387)، پژوهشی پیرامون طرح‌های تفصیلی شهری (با تاکید بر کاربری‌های آموزشی و بهداشتی- درمانی). مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد


9. سیف الدینی، فرانک، زیاری، کرامت الله، پوراحمد، احمد، (1391)، تبیین پراکنش و فشردگی فرم شهری در آمل با رویکرد فرم شهری پایدار، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 80


10. طرح توسعه و عمران (جامع) کلانشهر مشهد مقدس، (1390)، "وزارت مسکن و شهرسازی شهرداری مشهد؛ نهاد مطالعات و برنامه ریزی توسعه و عمران مشهد، خلاصه گزارش، مهندسین مشاور فرنهاد ویرایش 3


11. طرح توسعه و عمران (جامع) کلانشهر مشهد مقدس، (1390)، "وزارت مسکن و شهرسازی شهرداری مشهد؛ نهاد مطالعات و برنامه ریزی توسعه و عمران مشهد، مطالعات پایه محیط طبیعی، مهندسین مشاور فرنهاد، ویرایش اول


12. ویلیامز، کتی، برتون، الیزابت، جنکز، مایک/، دستیابی به شکل پایدار شهری (شکل پایدار و حمل و نقل)،1383، ترجمه مرادی مسیحی، واراز، اول، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.


13. مرکز پالایش آلاینده‌های زیست محیطی مشهد،( 1395)، "گزارش کیفیت هوا"، شهرداری مشهد؛ معاونت خدمات و محیط زیست شهری؛ سازمان حفاظت محیط زیست، مهرماه


14. Al-Akkam, Akram J. M.(2012),” Towards Environmentally Sustainable Urban Regeneration: A Framework for Baghdad City Centre” , Journal of Sustainable Development; Vol. 5, No. 9; 2012,ISSN 1913-9063 E-ISSN 1913-9071, Published by Canadian Center of Science and Education


15. Borja, Jordi. 2007. Counterpoint: Intelligent cities and innovative cities. Universitat Oberta de Catalunya (UOC) Papers: E-Journal on the Knowledge Society, 5.http://www.uoc.edu/uocpapers/5/dt/eng/mitchell.pdf (accessed 11 February 2013).


16. Colldahl, Caroline & Frey , sonya & E.Kelemen , Joseph,(2013),”smart cities : strategic sustainable development for an urban world”,school of engineering blekinge institute of techlology karlskrona, Sweden .


17. Correia, Luis M. and Klaus Wunstel. (2011). Smart City Application and Requirement. Networks European Technology Platform. http://www.networksetp.eu/fileadmin/user_upload/Publications/Position_White_Papers/White_Paper_Smart_Cities_Applications.pdf (accessed 3 February 2013).


18. Estakhr, Ali; Estakhr, Saeid; Abdollahzadeh Fard, Alireza.(2016) “ Reviewing inner city transport system with the sustainability approach (Case study of Marvdasht)”. International Journal of Humanities and Cultural Studies. January 2016 . ISSN 2356-5926.  http://www.ijhcs.com/index.php/ijhcs/index


19. Kooshki1, Fardin ; Shokoohi , Ali;  Bazvand , Sajad.(2015) ,” The Urban form and Sustainable Development”, International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, June 2015, Vol. 5, No. 6 , ISSN: 2222-6990


20. Lazaoiu, George C., and Mariacristina Roscia.( 2012). Definition methodology for the smart city model. Energy 47: 326 – 332.


21. Markham.(2013) "urban design and sustainable development". Markham Official Plan.Council Adopted.DECEMBER 2013


22. McKinsey Global Institute.(2011). Urban world: Mapping the economic power of cities.http://www.mckinsey.com/insights/mgi/research/urbanization/urban_world (Accessed 21January 2013).


23. Moazeni , Kimia .(2016) “ Empowerment of the Institutional-Managerial Structure by Urbun Sustainable Development Approach and Fuzzy QSPM”.Technical Gazette 23, 4(2016), 951-958 . ISSN 1330-3651 (Print), ISSN 1848-6339 (Online).DOI: 10.17559/TV-20131014215205


24. Nam, Taewoo, and Theresa A. Pardo.( 2011). Conceptualizing Smart City with Dimensions of Technology, People, and Institutions. Proceedings of the 12th Annual International Conference on Digital Government Research.http://www.ctg.albany.edu/publications/journals/dgo_2011_smartcity/dgo_2011_smartcity.pd f (accessed on January 17, 2013)


25. Pazouki. M , Jozi . S.A, Ziari , .  Y.A.(2017)”Strategic management in urban environment using SWOT and QSPM model” Global J. Environ. Sci. Manage., 3(2): 207-216, Spring 2017 . DOI: 10.22034/gjesm.2017.03.02.009


26. UN World Urbanization Prospects. (2011). World Urbanization Prospects: The 2011 Revision. United Nations: NewYork.Research.http://www.ctg.albany.edu/publications/journals/dgo_2011_smartcity/dgo_2011_smartcity.pd f (accessed on January 17, 2013)


27. Washburn, Doug, Usman Sindhu, Stephanie Balaouras, Rachel A. Dines, Nick Hayes, and Laura E. Nelson. (2010). Helping CIOs Understand "Smart City" Initiatives: Defining the Smart City, Its Drivers, and the Role of the CIO. Cambridge, MA: Forrester Research,Inc.http://public.dhe.ibm.com/partnerworld/pub/smb/smarterplanet/forr_help_cios_und_smart_city_initiatives.pdf (accessed 12 February 2013).