ارائه الگوی مناسب توزیع فضایی پارکهای شهری (مطالعه موردی: منطقه 7شهرداری تهران)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

سید علی علوی ¹ , زینب شاهرخی ² , علی گل محمدی ³ , علیرضا گروسی ⁴

1 - تربیت مدرس
2 - تربیت مدرس
3 - تربیت مدرس
4 - دانشگاه تربیت مدرس

تاریخ دریافت : 1395/05/18 تاریخ پذیرش : 1395/12/05 تاریخ انتشار : 1396/02/01

کلید واژه: فضای سبز, توزیع فضایی, پارک, منطقه 7 تهران,

چکیده مقاله :

فضای سبز شهری از کاربریهای مهم شهرها به شمار آمده که از آن همانند شش‌های تنفسی شهرها یاد شده است. اما متأسفانه به دلیل برخی عوامل، ایجاد و توسعه فضای سبز شهری همواره با مشکلات و کمبودهایی روبرو شده است. در این پژوهش تلاش شده است؛ ضمن ارزیابی وضعیت موجود توزیع و پراکندگی فضاهای سبز شهری و پارک‌های شهری منطقه7، اولویت‌های مکانی توسعه این فضاها به لحاظ توزیع فضایی مناسب در 7شهرداری تهران مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته است. روش انجام این پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است؛ و سپس با استفاده از تکنیک‌های تلفیقی سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و روش ارزیابی چند عامله(MCE) و مدل سلسله مراتبی(AHP)، عوامل مختلف مؤثر بر استقرار بهینه پارک‌های شهری در محدوده مورد مطالعه، بررسی شده است. نتایج به دست آمده نشان داده است که: در الگوی توزیع مکانی فضای سبز شهری منطقۀ7 بین نیاز شهروندان به فضای سبز و وجود سطوح و فضاهای سبز رابطۀ منطقی وجود نداشته است. در ضمن مرحله دوم نیز؛ طبقه بندی مکان‌های موجود در سطح شهر برای ایجاد پارک‌های شهری در طیف های گوناگون از رنگ تیره تا رنگ روشن صورت گرفته است. نقشه خروجی تولید شده رستری بوده و طیفی از مکان-های بسیار نامناسب تا بسیار مناسب را نشان داده است. به طوری که نواحی با رنگ تیره‌تر از قابلیت بیشتری برای پذیرش و استقرار مراکز اسکان موقت محسوب شده است. و نواحی با رنگ های روشن تر به علت دارا نبودن معیارهای مناسب جهت استقرار اینگونه مکان‌ها مناسب برای استقرار پارک‌های شهری نمی‌باشند.

چکیده انگلیسی:

Urban green space, including the main cities of the Users important that it is mentioned as Shsh Hay respiratory cities. Unfortunately, due to some factors, development of urban green space has always been faced with difficulties and shortcomings. In this study has been to assess the distribution and dispersion of urban green spaces and urban parks Region 7, priorities in terms of spatial distribution of the space environment on the 7th Tehran, studied and analyzed. And this study describes and analyzes have been carried out, and then use the techniques integrated geographic information system (GIS) and methods of multi criteria evaluation (MCE) and the hierarchical model (AHP), various factors affecting the optimal deployment urban parks in the study area were investigated. The results show that the spatial distribution of urban green space area 7 between the need for citizens to green spaces and green spaces and there is no logical relationship. In the second step, the classification of sites in the city to create urban parks in the whole variety of dark and bright colors as well. Maps and raster output range from very poor to very good sites show. So that areas with more functionality for the adoption and deployment of color darker My Grdnd place is Hay temporary housing. And areas with lighter colors because of the lack of appropriate criteria for the establishment of urban parks to establish such places a rate daily.

منابع و مأخذ:

1. ابراهیم‌زاده، عیسی و عبادی‌جو کندان، اسماعیل، (1387)، تحلیلی بر توزیع فضایی-مکانی کاربری (فضای سبز در منطقه سه شهری زاهدان، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 11.


2. احمدی، منیژه(1384).«ارزیابی و مکان یابی فضای سبز با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(نمونه موردی: پارک‌های درون شهری منطقة سه شهرداری کرج)»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد.


3. اسمعیل نژاد، روح‌اله و دوستان(1393)، تحلیل کمی دسترسی به پارک‌های شهری (نمونه موردی: منطقه 7 شهرتهران)، اولین همایش معماری، عمران و محیط زیست شهری، خرداد.


4. پریزادی، طاهر و دوستان(1391)، مکان‌یابی فضای سبز شهری (پارک‌های درون شهری) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای، (مطالعه موردی منطقه9 کلان شهر تهران، مجله علمی- پژوهشی برنامه ریزی فضایی، سال دوم شماره سوم(پیاپی7)، زمستان.


5. تقوایی، مسعود، کیومرثی، حسین(1392)، تحلیل فضایی و مکان­یابی بهینه پارک‌های شهری با استفاده از GIS( مطالعه موردی: پارک‌های شهر آباده)، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال24، پیاپی51، شماره3، پاییز.


6. حسین زاده دلیر کریم،‌(1372)، کاربرد فضای سبز شهری در طرح‌های جامع و اصول طراحی پارک ها، مجلة رشد جغرافیا.


7. حیدری، حسین­علی(1388)، برنامه ریزی فضای سبز شهری با رعایت اصول توسعه پایدار، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، اصفهان.


8. حجتی، الهه(1389)، «سرانهً کاربری فضای سبز شهری سرانهً فراموش شده»، فصلنامه گزارش، ش 65-64، صص37-31، تهران.


9.  زنگی آبادی، ع رخشانی نسب، ح.ر. ۱۳۸۸. تحلیل آماری فضایی نماگرهای توسعة فضای سبز شهری(مطالعة موردی: مناطق شهری اصفهان)، محیط شناسی، شمارة ۴


10. زیاری، کرامت‌الله و دوستان(1391)، «تحلیلی بر بحران زیست محیطی و توزیع مکانی فضای سبز شهر تهران»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، شماره چهاردهم، پاییز.


11. زیاری، کرامت الله، (1381)، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه یزد.


12. ساعدی، حسن (1390)، «وضعیت سرانهً فضای سبز در کشور؛ چالش‌های پیشروی فضای سبز در جوامع امروزی»، ماهنامهً کشاورزی، ش 23،صص4-3، تهران.


13. سعیدی نیا، احمد، (1379)، فضای سبز شهری، انتشارات مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری وزارت کشور، جلد نهم.


14. سعیدنیا، احمد، (1382)، فضای سبزشهری، کتاب سبز شهرداریها، جلد نهم، تهران: سازمان شهرداریها و دهیاری‌های کشور، چاپ سوم.


15. شیعه، اسماعیل، (1380)، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی شهری، چاپ دهم، دانشگاه علم صنعت، تهران.


16. ضرابی، اصغر و تبریزی، نازنین (1385)، برنامه ریزی بهینه فضای سبز شهری، فصلنامه سبزینه شرق.


17. غفاری گیلانده، عطا و دوستان(1393)، «اولویت بندی تناسب اراضی در فرآیند مکان‌گزینی فضای سبز شهری با استفاده از فنون تحلیل چند معیاری مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری تبریز»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال چهاردهم، شماره 32، بهار.


18. فاضل نیا، غریب، کیانی، اکبر(1390)، «مکان‌یابی و اولویت بندی پارک‌های شهری با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی، TOPSIS و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعه ی موردی: شهر الشتر)»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 78، صص.152-137، زمستان.


19. قربانی، رسول و تیموری، راضیه(1388)، تحلیلی بر نقش پارک‌های شهری در ارتقای کیفیت زندگی شهری با استفاده از الگویSeeking-Escaping  نمونه موردی: پارک‌های شهر تبریز، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 72، صص 62-47


20. قدیری، محمود، کمالی‌فر، زهرا (1392)، تحلیل فضایی پارک‌های شهری از طریق تلفیقGIS با روش‌های تصمیم گیری چند شاخصه (مطالعه مورد: نورآباد ممستی)، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه­ای، سال پنجم، شماره19، زمستان.


21. قنبری، ابوالفضل، قنبری، محمد (1391)، ارزیابی توزیع فضایی پارک­های شهری تبریز با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای  GIS (روش تطبیقی تحلیل شبکه و بافرینگ)، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال24، پیاپی5، شماره2، تابستان.


22. لاله­پور، منیژه (1381)، بررسی کاربری اراضی در منطقه خرم‌آباد با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعه موردی: مدارس ابتدایی منطقه8 تهران)، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تربیت معلم.


23. مخدوم، مجید و دوستان (1383)، ارزیابی و برنامه‌ریزی محیط زیست با سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی(GIS)، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.


24. مجنونیان، هنریک (1374)، مباحثی پیرامون پارک‌ها، فضای سبز و تفرجگاه‌ها، ناشر سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران.


25. محمدی، جمال و مصطفی محمدی ده چشمه و منصور ابافت یگانه، (1386)، ارزیابی کیفی نقش فضاهای سبز شهری و بهینه سازی استفاده شهروندان از آن در شهر کرد، مجله محیط شناسی، سال سی و سوم، شماره 44.


26. محمدی، علیرضا، اسکندری، ابوالقاسم (1385)، ضرورت توجه به سرانه­های فضای سبز و ارتباط آن با افزایش جمعیت شهری، فصلنامه آبادی، شماره شانزدهم دوره جدید.


27. مرکز آمار ایران .نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال 1390.


28. محمدی، مهدی، پرهیزکار، علی اکبر(1388)، تحلیل توزیع فضایی و مکان‌گزینی پارک‌های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS (مطالعه موردی منطقه 2 شهر زاهدان)، فصلنامه مدیریت شهری، شماره23،بهار.


29. محمدی، جمال و دوستان(1391)، اولویت سنجی مکانی توسعه فضاهای سبز و پارکهای شهری با استفاده از روشAHP (نمونه موردی: شهر میاندوآب)، فصلنامه علمی- پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی- سال چهارم، شماره دوم، بهار.


30. وارثی، حمیدرضا، محمدی جمال و شاهیوندی احمد(1387)، مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، نمونه موردی شهر خرم آباد، جغرافیا و توسعهً ناحیه‌ای شمارهً10.


31. - Martin Mwirigi M’Ikiugu, Isami Kinoshita & Yoritaka Tashiro, "Urban Green Space Analysis and Identification of its Potential Expansion Areas", Social and Behavioral Sciences, 35, Pp. 449- 458, 2012.


32. Oh, K & Jeong, S (2007); Assessing The Spatial Distribution of Urban Parks Using GIS, Landscape and Urban Planning, Vol. 82, PP: 25-32


33. Sanayei,A. Moousavi.S. Farid, Yazdankhah, (2010).Group decision making process for supplier selection with vikor under fuzzy. Environment. vol37.pp 24-