سنجش و ارزیابی مولفه‌های موثر در مشارکت شهروندی و نقش آن در پایداری محله‌ای مورد پژوهی: محلات اوین و زعفرانیه

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

محمود رحیمی ¹ (استادیار گروه شهرسازی دانشگاه آزاد-واحد تهران مرکز)
مانی نقدی ² (کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه عدالت - تهران)

تاریخ دریافت : 1394/06/20 تاریخ پذیرش : 1396/11/15 تاریخ انتشار : 1396/11/01

کلید واژه: مشارکت شهروندی, مولفه ها, پایداری محله‌ای, محلات اوین و زعفرانیه,

چکیده مقاله :

مشارکت شهروندی زمینه‌های شکوفایی توانمندی‌های فرد و بهبود عملکرد مدیران شهری و به تبع آن پایداری را به دنبال دارد. از این رو امروزه برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران شهری جذب حداکثری مشارکت شهروندی را یکی از راهبردهای پایداری می‌دانند. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی مولفه‌های موثر بر مشارکت شهروندای و ارتباط میزان مشارکت شهروندان با پایداری در محلات اوین و زعفرانیه پرداخته است. در این پژوهش، نمونه‌گیری با استفاده فرمول کوکران و جامعه نمونه براساس آن انتخاب گردید. جهت تحلیل داده‌ها، از آزمون‌های آماری T دونمونه‌ای مستقل و آزمون پیرسون و رگرسیون توسط نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که میزان مشارکت شهروندی در سطح محلات تفاوت معنادای باهم دارند. به عبارتی میزان مشارکت شهروندی در ابعاد گوناگون در محله اوین در سطح مطلوب‌تری نسبت به محله زعفرانیه قرار دارد. به تبع چنین شرایطی و با توجه به ارتباط میزان مشارکت و پایداری محله‌ای مشخص گردید که محله اوین از نظر شاخص‌های پایداری در وضعیت مطلوب تری نسبت به محله زعفرانیه قرار دارد. در نهایت با توجه به آزمون رگرسیون چند متغیره مشخص گردید که مولفه-های موثر بر مشارکت شهروندان به ترتیب، بستر سازی نهادی، ظرفی سازی اجتماعی، حکمروایی شایسته شهری، شکل‌گیری حکومت محلی و عدالت فضایی می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Citizenship participation leads to the prosperity of individual capacities and improving the performance of city managers and, consequently, sustainability. Hence, today, urban planners and policymakers consider the maximum attraction of citizenship participation as one of the sustainable strategies. The present study uses descriptive-analytic method to study the effective factors on citizen participation and the relationship between the amount of participation of citizens with stability in Evin and Zaferanie neighborhoods. In this research, sampling was performed using the Cochran formula and the sample population based on it. Data were analyzed by SPSS software using independent t-test and Pearson test and regression tests. The results of the research indicate that the level of citizenship participation at the neighborhood level has a significant difference. In other words, the level of citizenship participation in different aspects of the Evin neighborhood is more favorable than the Zaferanieh district. As a result of this situation and given the relation of the level of participation and sustainability of the neighborhood, Evin neighborhood is in a more favorable position than the Zafarrani neighborhood in terms of sustainability indicators. Finally, with respect to the multivariate regression test, it was determined that the factors affecting citizen participation are, respectively, institutional placement, social empowerment, decent city governance, the formation of local government and spatial justice.

منابع و مأخذ:

1. اجلالی، پرویز. (1391) نظریه برنامه‌ریزی: دیدگاه‌های سنتی و جدید، تهران، انتشارات آگه


2. ازکیا، مصطفی، غفاری، غلامرضا (1383)، توسعه روستایی با تاکید بر توسعه روستایی ایران، نشر نی، تهران، چاپ دوم.


3. اوکلی، پیتر، مارسدن، دیوید (1370)، رهیافت‌های مشارکت در توسعه روستایی، ترجمه منصور محمد نژاد، نشر مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، تهران.


4. برک‌پور، ناصر، اسدی، ایرج، (1378)، نظریه‌های مدیریت و حکمروایی شهری، انتشارات دانشگاه هنر


5. ترنر، تام (1376)، شهر همچون چشم‌انداز، نگرشی فراتر از فرانوگرایی (پست– پست مدرنیسم) به طراحی و برنامه‌ریزی شهری، ترجمه فرشاد نوریان، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری تهران


6. توکلی‌نیا، جمیله و منصور استادی سیسی (1388)، تحلیل پایداری محله‌های کلانشهر تهران با تاکید بر عملکرد شورایاری‌ها (نمونه موردی: محله‌های اوین، ولنجک و درکه)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 70


7. ذاکری، هادی. (1389). کتاب آموزشی مدیریت محله، شرکت سفیر هوای تازه


8. ذاکری، هادی (1390). مدیریت محله، انتشارات مدیران، تهران


9. سند راهبردی محلات جماران و ولنجک: 1392.


10. شاه مرادی، لقمان، حم بزی، خدار، تاشه کبود، اکبر (1393)، بررسی و ارزیابی مشارکت‌های مردمی در توسعه پایدار محله‌ای با استفاده از مدل TOPSIS مطالعه موردی: کلانشهر ارومیه، جغرافیا و توسعه، شماره 36.


11. شکرریز، حسین (1386)، وقف مدلی مشارکتی در شهرسازی؛ مطالعه موردی ملایر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.


12. صرافی، مظفر (1383)، مفهوم و مبانی و چالش‌های مدیریت شهری، فصلنامه مدیریت شهری، شماره دوم، تهران، تابستان.


13. عباس زداه، محمد (1387)، بررسی عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در امور شهر (مطالعه موردی: شهر اصفهان)، پایان نامه دکتری جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان.


14. عبدالهی، مجید، صرافی، مظفر، توکلی‌نیا، جمیله (1389)، بررسی نظری مفهوم محله و باز تعریف آن با تاکید بر شرایط محله‌های شهری ایران، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 72، تابستان 1389


15. فنی، زهره، صارمی، فرید (1392)، رویکرد توسعه پایدار محله‌ای در کلانشهر تهران مورد محله بهار منطقه 7، جغرافیا و توسعه، ش. 30.


16. کاظمیان، غلامرضا، قربانی زاده، وجه الله، شفیعا، سعید،(1391) دستیابی به توسعه پایدار محلی از طریق ظرفیت اجتماعی ساکنین و فعالان اقتصادی محله غیر رسمی مطالعه موردی: محله شمیران نو، فصلنامه مطالعات شهری پاییز 91.


17. مرصوصی، نفیسه، بهرامی، رحمت الله، (1390)، توسعه پایدار شهری، انتشارت پیام نور.


18. نجاتی حسینی، سید محمود (1380)، بررسی مفهوم جایگاه شهروندی در شهرداری، انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.


19. نوریان، فرشاد (1389)، کاربرد اطلاعاتی در مدیریت برنامه­ریزی شهری در ایران، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 4. تهران.


20. Birgitta Nilsson and Barbro Peterson, Design Med Omtanke (2011), Design Med Omtanke: Participation and sustainability in the design of public sector buildings, Georgina Holden and Claudia Eckert, Department of Design, Development, Environment and Materials, Faculty of Mathematics. 


21.  Cowan, R. (2005), The Dictionary Of Urbanism, Streetwise Press. USA.


22. Crow foot, J & Bryantn, (1980), environmental advocacy: an action strategy for dealing with environmental problems. Journal of environmental. 11(3).


23. Dekker، K & Kempen، R (2004). Urban Governance within the big cities policy، journal of cilice ، vol 21. pp. 41-55


24. Driskell, David (2002), creating better cities with children and youth (a manual for participation), Enesco publishing and earth scan publication ltd.


25. Devas, N.  And Grant, U., 2003.  Local government  decision‐making—citizen participation  and  local  accountability: Some  evidence  from  Kenya  and Uganda,  Public  Administration  and development, v. 23(4), p. 307-316.


26. Hazem Rashed, Chun‐lin Lin, Halit Beyaztas (2012), the city of San Antonio neighborhood sustainability assessment, this project was funded by the Office of Environmental Policy, City of San Antonio.


27. Kline, E, (1997), Sustainable community indicators’ in: Roseland, M. (Ed). Eco – city Dimensions: Healthy. Communities, Healthy planet, new society publishers.


28. Raked. C (2003), Politics and Performance: The Implication of Emerging Governance Arrangement for Urban Management for Urban Management Approaches and Information Systems, Habitat International 27, 523-54.

Wheeler, Stephen M. (2004) “Planning for Sustainability”, Rutledge, London and New York.