به‌کارگیری سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری مبتنی بر PROMETHEE برای ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده در زنجیرۀ تأمین

محورهای موضوعی : مدیریت بازرگانی

مرضیه افشاری ¹ , حسن فارسیجانی ²

1 - کارشناسی ارشد گروه مدیریت کسب و کار، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه مدیریت صنعتی و فناوری اطلاعات، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/05/11 تاریخ پذیرش : 1403/10/06 تاریخ انتشار : 1404/04/01

کلید واژه: ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده, ای ان پی فازی, پرومته, تصمیم‌گیری چند معیاره.,

چکیده مقاله :

فرآیند انتخاب تأمین‌کننده به دلیل تأثیر آن بر کیفیت محصول و عملکرد خریدار، یکی از مرتبط ترین تصمیمات در مدیریت زنجیره تأمین محسوب می‌شود. با توجه به حجم بالای سرمایه گذاری در صنعت خودروسازی ایران و علیرغم اهمیت این صنعت برای اقتصاد ملی، فرآیند انتخاب تأمین‌کننده در این صنعت بندرت مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده در زنجیره تأمین یک شرکت سازنده قطعات پلاستیکی خودرو، برای اولین بار با استفاده از روش PROMETHEE، به عنوان یک روش تصمیم‌گیری چندمعیاره انجام شد. با شناسایی معیارهای مؤثر جهت ارزیابی و انتخاب تأمین‌کنندگان و تلفیق آنها یک مدل کاربردی جامع نگر تهیه گردید که بتواند نیازهای شرکت مورد مطالعه را در قالب یک سیستم پشتیبان تصمیم‌گیری برطرف کند و همچنین، به عنوان یک دستورالعمل کاربردی به سایر صنایع و موضوعات مطالعاتی مشابه قابل تعمیم است. جهت مقایسه و حصول اطمینان بیشتر از نتایج به‌دست آمده، داده های این پژوهش علاوه بر روش مذکور، با روش ANP فازی نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. جامعه آماري اين پژوهش را پنج تأمین‌کننده ماده پلی‌اتیلن BL3 که در ساخت قطعه "کانال خروج هوای داشبورد راست" (خودروی دنا) توسط شرکت صنعتی جهادین پرند استفاده می‌شود، تشکیل می دهند. نتایج به‌دست آمده از هر دو روش، کاملأ مشابه بود و تأمین‌کنندگان باختر، مارون، جم، اراک و امیر کبیر به ترتیب، رتبه های اول تا پنجم را در هر دو روش، به خود اختصاص دادند.

چکیده انگلیسی:

Abstract

The supplier selection process is considered one of the most relevant decisions in supply chain management owing to its effect on the product quality and buyer performance. Albiet the high volume of investment in Iran automotive industry, and despite the importance of this industry for the national economy, the supplier selection process in this industry has rarely been considered. Considering the importance of the subject, in this research, the supplier evaluation and selection in the supply chain of a company that manufactures automotive plastic parts was conducted for the first time using the PROMETHEE method as a multi-criteria decision-making method. By identifying effective criteria for evaluating and selecting suppliers and integrating them, a comprehensive application model was prepared that can solve the needs of the studied company as a decision-making support system, and can also be generalized as a practical instruction for other industries and similar study subjects. In order to compare and ensure more certainty of the obtained results, the data of this research, in addition to the mentioned method, was also evaluated with the Fuzzy ANP method. The statistical population of the study consists of five suppliers of BL3 polyethylene material, which is used in the manufacture of the "right dashboard air outlet channel" (Dena car) by JAHADIN PARAND Industrial Company. The results obtained from both methods were completely similar and the suppliers of Bakhtar, Maroon, Jam, Arak and Amir Kabir were ranked from first to fifth in both ranking methods.

 

Key Words: supplier evaluation and selection, Fuzzy ANP, PROMETHEE, multi-criteria decision-making.

 

 

 

1.Introduction

The present study seeks to design a robust decision-making support system that offers a comprehensive framework to evaluate and select suppliers within the automotive industry. The purpose of this research is to first identify effective criteria for ranking suppliers, then, by using them, evaluate suppliers employing PROMETHEE (as the main method) and F-A.NP methods, and finally select the best supplier. Based on this, the research topic is focused on analying the ranking of suppliers of Jihadin Parand Industrial Company (a company that manufactures automotive plastic parts) as a case study. The results of this research can help managers and experts who are the decision makers of this company in the process of updating and improving supplier selection while changing and improving the company's strategy. Also, the research structure, methodology, and framework can be useful for researchers and experts interested in evaluating and selecting suppliers for other specific industries.

2. Literature Review

Among the studies that have been conducted in recent years pertinet to the supplier evaluation and selection scope in the field of automotive industry, Khatami Firouzabadi and Khodaverdi’s (2012) study is included. They chose the top supplier of the Spring part used in the Tiba car (an Iranian Saipa product) using the Analytical Hierarchy Process (AHP) method. Tahvili Naeeni (2017) has used the multi-criteria decision-making techniques of DEMATEL and VIKOR to evaluate and select the car paint manufacturers in Saipa Automobile Company. Safai Qadikolai et al. (2017) by examining the effective factors in selecting sustainable suppliers in Saipa Company, identified 17 appropriate indicators. Valizadeh and Alizadeh Bermi (2017) evaluated and selected the top exhaust supplier in Iran Khodro company by considering the risk and using the integrated technique of DEMATEL and VIKOR. Rahiminezhad Galankashi et al. (2016) also investigated the issue of supplier selection in the automotive industry using the fuzzy AHP approach. Arab et al. (2018) also identified and leveled suppliers’ resilience criteria at Avrand's Industrial Group supply chain using a combination of Fuzzy Delphi (F-DELPHI) and Interpretative Structural Modeling techniques.

3. Methodology

In this research, we intend to use PROMETHE and F-ANP methods to rank the suppliers of a company that manufactures automotive plastic parts. For this purpose, first, the proposed criteria for supplier selection are identified. Then, PROMETHE and F-ANP methods are used to determine the impact of each criterion in the selection and evaluation of suppliers. In order to perform the calculations, the BL3 polyethylene material, which is used in the manufacture of the "right dashboard air outlet channel" (used in the Dana car) by Jihadin Parand Industrial Company, has been selected as a sample. It is possible to get this material from five suppliers and the suppliers of the mentioned material will be evaluated and selected based on the identified criteria.

4. Result

In order to evaluate and select the suppliers of Jihadin Parand Industrial Company, seven main criteria and eleven indicators were used, among which, the criteria of cost, quality and delivery as the most important criteria were selected according to the expert opinions of the mentioned company. The measurement quality of this research is 92.6%, which shows the high percentage of reliability of the research and the accuracy of the research process. The ranking done with both PROMETHE and F-ANP methods obtained similar results and showed that among the suppliers of the investigated company (Bakhtar, Maroon, Jam, Arak and Amir Kabir Petrochemicals), Bakhtar alternative has better properties than the others, and that it is the best choice for Jihadin Parand Industrial Company.

5. Conclusion

The present research was carried out using the PROMETHEE method to evaluate and select the best supplier in Jihadin Parand Industrial Company that manufactures automotive plastic parts.  Visual PROMETHEE software was used to interpret the ranking of the suppliers. Visual PROMETHEE software is a valuable tool for considering the strengths and weaknesses of all suppliers in all criteria in order to rank and select suppliers. Another well-known multi-criteria method, that is, F-ANP was also used for the decision-making process in this research. The ranking done with both mentioned methods obtained similar results and showed that the Bakhtar supplier is the leader among the five suppliers of Jihadin Parand Industrial Company which has high scores in indicators of product price, quality assurance, order delivery capability, order fulfillment rate and technological capability. Maron Petrochemical was chosen as the second best supplier, the points obtained for this alternative were slightly lower than the Bakhtar alternative, and the road distance was considered as a weakness of this supplier. The third rank belonged to Jam Petrochemical, which showed prominent positive properties in some indicators (quality assurance, order fulfillment rate, and technological capability). Arak Petrochemical was ranked fourth, and the weakest rank belonged to Amir Kabir Petrochemical, which clearly showed negative properties regarding indicators and definitely does not have much chance to be selected by the decision makers of Jihadin Parand Industrial Company. From a managerial point of view, the results of this research can help decision makers to evaluate and correct the alignment between the supplier selection process and the company's strategy in the form of a decision making support system.

Conflict of interest: none

 

 

منابع و مأخذ:

Abbasian, M., & Nahavandi, N. (2022). Evaluation and Selection of Turbine Suppliers for Wind Farms Using the Combined Approach of AHP and TOPSIS with the Aim of Sustainable Development of the Electricity Industry. Journal of Management and Sustainable Development Studies, 2(1), 1-27. doi:10.30495/msds.2022.690696 [In Pershian]
Ali Shah, S. A., Longsheng, C., Solangi, Y. A., Ahmad, M., & Ali, S. (2021). Energy trilemma based prioritization of waste-to-energy technologies: Implications for post-COVID-19 green economic recovery in Pakistan. Journal of Cleaner Production, 284, 1-13. doi:10.1016/j.jclepro.2020.124729
Ariafar, Sh., Agoush, L., Kalavani, Kh., & Rahimisadegh, R. (2020). Selection of Electroshock Device Supplier Using TOPSIS, VIKOR, and SAW Multi criteria Decision-making Methods in Afzalipour Hospital, Kerman. Hakim Health Sys Res, 23(2), 344-352.URL: http://hakim.tums.ac.ir/article-1-2033-en.html
Arab, A., Jafarnezhad chaghoushi, A., & Ghasemiyan Sahebi, I. (2018). Modeling indicators of suppliers' resilience with an expert approach based on interpretation: a step towards increasing the productivity of the automotive parts manufacturing industry. Journal of Productivity Management, 12(46), 7-37. dor:20.1001.1.27169979.1397.12.3.1.9 [In Pershian]
Amiri, M., & Hadinezhad, F. (2015). Evaluation and analysis of productivity indicators in manufacturing industries using PROMETHEE technique. Journal of Productivity Management, 9(35), 7-38. URL: https://sid.ir/paper/181868/fa [In Pershian]
Askaryan, B.,Poorzarandi, M. A., & Haghighat Monfared, J. (2021). Ranking of Pharmaceutical Supply Chain Resilient Suppliers by Incorporating Analytic Network Process and Fuzzy Dematel Techniques. Journal of strategic management in industrial systems (former industrial management), 16(58), 2-13. doi:10.30495/imj.2022.688360 [In Pershian]
Barzegarloo, D., & Kazemi, A. (2021). Prioritizing Factors Affecting Retail Success in Multicultural Communities (Case Study: Ofogh Kourosh Stores in Shiraz). Journal of Marketing Management,50, 121-133. dor:20.1001.1.1735949.1400.16.50.7.3 [In Pershian]
Debnath, B., Bari, M., Haq, M., de Jesus Pacheco, D. A., & Khan, M. A. (2023). An integrated stepwise weight assessment ratio analysis and weighted aggregated sum product assessment framework for sustainable supplier selection in the healthcare supply chains. Supply Chain Analytics, 1,(1), 1-11. doi:10.1016/j.sca.2022.100001
Deretarla, O., Erdebilli, B., & Gündoğan, M. (2023). An integrated Analytic Hierarchy Process and Complex Proportional Assessment for vendor selection in supply chain management. Decision Analytics Journal, 6(4), 1-11. doi: 10.1016/j.dajour.2022.100155
Gheyji, M., Shamsoddini, A., Barani Pesyan, V., & Ghorbaninejad, R. (2020). Feasibility study of rural development in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad provinces using PROMETHEE method (Case example: Bahmaei city, South tropical Bahmaei district). Journal of Geography of the land, 18(69),24-43.URL:https://sarzamin.srbiau.ac.ir/article_17627.html? lang=en
Gokler, S. H., & Boran, S. (2023). A novel resilient and sustainable supplier selection model based on D-AHP and DEMATEL methods. Journal of Engineering Research, 13(1), 57-67. doi: 10.1016/j.jer.2023.07.015
Heidarifar, M. R., Hosseini Siahgoli, M., & Soleimani Rad, I. (2017). Prioritizing Effective Metrics in Urban Resilient Using PROMETHEE Visual Software (case study of Kermanshah city). Journal of environmental science and technology, 22(3), 217-228. doi:10.22034/JEST.2020.32855.4067 [In Pershian]
Hoseini, S. A., Kadkhodaei, S., & Toulabi, M. (2016). Identifying and ranking the effective factors on improving the productivity of human resources using the ANP technique (case study: managers and supervisors of Durood City Cement Company). Journal of Productivity Management, 10(37), 29-50. dor:20.1001.1.27169979.1395.10.2.2.4 [In Pershian]
Khatami Firouzabadi, A., & Khodaverdi, R. (2012). Selection of parts suppliers in the automotive industry using the Analytical Hierarchy Process method (AHP). Journal of Development and Transformation Management, 9, 45-52. URL: https://sid.ir/paper/205915/fa [In Pershian]
Khoei, M. A., & Jamili, A. (2021). Evaluation and selection of sustainable suppliers in the supply chain using the combined Vikor - FuzzyQFD method in pharmaceutical companies (Case study: Barakat Pharmaceutical Company). Journal of Industrial Management Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Sanandaj branc, 16 (57), 188-207. doi: 10.30495/imj.2021.686495 [In Pershian]
Majchráková, J., & Kremeňová, I. (2021). Tranportation Cost as an Important Element of a Supplier Selection Process Based on a Multi-Criteria Decision Analysis. Transportation Research Procedia, 55, 63–70. doi:10.1016/j.trpro.2021.06.007
Maity, S. R., & Chakraborty, S. (2014). Tool steel material selection using PROMETHEE II method. Int J Adv Manuf Technol, 78, 1537–1547. doi:10.1007/s00170-014-6760-0
Mohammadi, N., Najafbeigi, R., Mousakhani, M., & Alamtabriz, A. (2016). Providing the ideal model for selecting faculty members in Iranian universities (in line with human resource productivity. Journal of Productivity Management, 10(37), 157-180. URL:https://sid.ir/paper/181956/fa [In Pershian]
Rodrigues, M., Sirova, E., & Mugurusi, G. (2022). A supplier selection decision model using multi-criteria decision analysis in a small manufacturing company. IFAC PapersOnLine. 55-10, 2773-2778. doi: 10.1016/j.ifacol.2022.10.149
Rahiminezhad Galankashi, M., Helmi, S. A., & Hashemzahi, P. (2016). Supplier selection in automobile industry: A mixed balanced scorecard–fuzzy AHP approach. Alexandria Engineering Journal, 55, 93-100. doi:10.1016/j.aej.2016.01.005 [In Pershian]
Rasmussen, A., Sabic, H., Saha, S., & Nielsen, I. E. (2023). Supplier selection for aerospace & defense industry through MCDM methods .Cleaner Engineering and Technology,12(1),1-13. doi:10.1016/j.clet.2022. 100590
Paula Lopes, A., & Rodriguez-Lopez, N. (2021). A Decision Support Tool for Supplier Evaluation and Selection. Sustainability, 13, 1-17. doi: 10.3390/su132212387
Sabri, S., Habib, F., & Zarabadi, Z. (2020). Application of spatial model of office sites using GIS with integrated multi criteria decision model AHP-PROMETHEE Case study: administrative site of Bakhrez city (Khorasan Razavi province). Journal of Application of Geographical Information System and Remote Sensing in Planning, 11(2), 20-37. [In Pershian] URL: https://gisrs.semnan.iau.ir/article_678522_en.html
Safai Qadikolai, A., Madhooshi, M., & Jamalian, A. (2017). Investigating effective factors in choosing sustainable suppliers in Saipa Company. Journal of Supply Chain Management, 19 (55), 32-48. URL: journals.ihu.ac.ir/article_203617.html [In Pershian]
Saljooghi, S., & Sadeghian, R. (2021). Modeling the Impact of Raw Material Suppliers’ Competition on
Procurement Costs in the Green Closed Loop Supply Chain. Journal of Productivity Management, 15(58), 65-89. doi:10.30495/qjopm. 2020.1896080.2807
Schotanus, F., Van Den Engh, G., Nijenhuis, Y., & Telgen, J. (2021). Supplier selection with rank reversal in public tenders. Journal of Pruchasing & Supply Management in press, 28(2), 1-9. doi: 10.1016/j.pursup. 2021.100744
Seifbarghy, M. (2022). A Multi-Objective Sustainable Closed Loop Supply Chain Model Considering Suppliers Evaluation and using SWARA-WASPAS Method. Journal of Industrial Management Perspective, 12( 47), 63-88. doi: 10.52547/jimp.12.3.63
Shojaian, A., & Moradi, A. (2014). Ranking of urban service indicators using STORGES and V-Promethee models (case of study: cities of Hamedan province). Journal of Regional Planning, 5(20), 43-54. URL: https://sid.ir/paper/230633/fa [In Pershian]
Tushar, Z. N., Bari, A. B. M. M., & Khan, M. A. (2022). Circular supplier selection in the construction industry: A sustainability perspective for the emerging economies. Sustainable Manufacturing and Service Economics, 1(2), 1-11. doi:10.1016/j.smse.2022.100005
Tahvili Naeeni, M. R. (2017). Evaluation and selection of suppliers in the supply chain using multi-criteria decision making techniques in automotive industries (A case study of choosing a contractor for various types of car paint in Saipa Automobile Company). International Conference on Management Patterns in the Progressive Era, 1-32. [In Pershian]
Tajmiri Rostami, F., & Farhadi, F. (2022). Criteria identification and ranking of sustainable suppliers in the supply chain of Isfahan Steel company using Thematic analysis and MARCOS methods. Journal of strategic management in industrial systems (former industrial management), 17(60), 55-70. doi: 10.30495/imj.2022.1944914.1720 [In Pershian]
Tavana, M., Shaabani, A., Di Caprio, D., & Amiri, M. (2021). An integrated and comprehensive fuzzy multicriteria model for supplier selection in digital supply chains. Sustainable Operations and Computers, 2, 149-169. doi: 10.1016/j.susoc.2021.07.008
Tavana, M., Shaabani, A., Di Caprio, D., & Bonyani, A. (2021). An integrated group fuzzy best-worst method and combined compromise solution with Bonferroni functions for supplier selection in reverse supply chains. Cleaner Logistics and Supply Chain, 2, 1-15. doi:10.1016/j.clscn.2021.100009
Valizadeh, J., & Alizadeh Bermi, M. (2017). Evaluation and selection of suppliers in the supply chain green by taking risks and using compilation techniques DEMATEL and VIKOR in fuzzy environment (Case Study in Iran Khodro exhaust supplier selection). International Green Supply Chain Conference, 1-25. [In Pershian]
Yayla, Y., & Yildiz, A. (2013). Fuzzy analitic network process based multi criteria decision making methodology for a family automobile purchasing decision. South African Journal of Industrial Engineering, August 2013, Vol 24(2), 167-180. URL: https://hdl.handle.net/10520/EJC144208
Yazdani, M. H., & Zaranji, Zh. (2021). Assessing the environmental status of Ardebil city with a healthy city approach Using the PROMETHEE model. Journal of Environmental science studies, 6(3), 4093-4099. URL: https://www.jess.ir/article_136322.html?lang=en [In Pershian]

متن کامل:



Vol.19, No.73, Summer 2025                                                                Journal of Productivity Management 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Enhancing Supplier Ealuation and Selection in Supply Chain Using a PROMETHEE-Based Decision-Making Support System

 

Marzieh Afshari¹, Hassan Farsijani ²*

(Received:2024.12.26 - Accepted:2024.08.01 )

 

Abstract

The supplier selection process is considered one of the most relevant decisions in supply chain management owing to its effect on the product quality and buyer performance. Albiet the high volume of investment in Iran automotive industry, and despite the importance of this industry for the national economy, the supplier selection process in this industry has rarely been considered. Considering the importance of the subject, in this research, the supplier evaluation and selection in the supply chain of a company that manufactures automotive plastic parts was conducted for the first time using the PROMETHEE method as a multi-criteria decision-making method. By identifying effective criteria for evaluating and selecting suppliers and integrating them, a comprehensive application model was prepared that can solve the needs of the studied company as a decision-making support system, and can also be generalized as a practical instruction for other industries and similar study subjects. In order to compare and ensure more certainty of the obtained results, the data of this research, in addition to the mentioned method, was also evaluated with the Fuzzy ANP method. The statistical population of the study consists of five suppliers of BL3 polyethylene material, which is used in the manufacture of the "right dashboard air outlet channel" (Dena car) by JAHADIN PARAND Industrial Company. The results obtained from both methods were completely similar and the suppliers of Bakhtar, Maroon, Jam, Arak and Amir Kabir were ranked from first to fifth in both ranking methods.

 

Key Words: supplier evaluation and selection, Fuzzy ANP, PROMETHEE, multi-criteria decision-making.

 

 

 

1.Introduction

The present study seeks to design a robust decision-making support system that offers a comprehensive framework to evaluate and select suppliers within the automotive industry. The purpose of this research is to first identify effective criteria for ranking suppliers, then, by using them, evaluate suppliers employing PROMETHEE (as the main method) and F-A.NP methods, and finally select the best supplier. Based on this, the research topic is focused on analying the ranking of suppliers of Jihadin Parand Industrial Company (a company that manufactures automotive plastic parts) as a case study. The results of this research can help managers and experts who are the decision makers of this company in the process of updating and improving supplier selection while changing and improving the company's strategy. Also, the research structure, methodology, and framework can be useful for researchers and experts interested in evaluating and selecting suppliers for other specific industries.

2. Literature Review

Among the studies that have been conducted in recent years pertinet to the supplier evaluation and selection scope in the field of automotive industry, Khatami Firouzabadi and Khodaverdi’s (2012) study is included. They chose the top supplier of the Spring part used in the Tiba car (an Iranian Saipa product) using the Analytical Hierarchy Process (AHP) method. Tahvili Naeeni (2017) has used the multi-criteria decision-making techniques of DEMATEL and VIKOR to evaluate and select the car paint manufacturers in Saipa Automobile Company. Safai Qadikolai et al. (2017) by examining the effective factors in selecting sustainable suppliers in Saipa Company, identified 17 appropriate indicators. Valizadeh and Alizadeh Bermi (2017) evaluated and selected the top exhaust supplier in Iran Khodro company by considering the risk and using the integrated technique of DEMATEL and VIKOR. Rahiminezhad Galankashi et al. (2016) also investigated the issue of supplier selection in the automotive industry using the fuzzy AHP approach. Arab et al. (2018) also identified and leveled suppliers’ resilience criteria at Avrand's Industrial Group supply chain using a combination of Fuzzy Delphi (F-DELPHI) and Interpretative Structural Modeling techniques.

3. Methodology

In this research, we intend to use PROMETHE and F-ANP methods to rank the suppliers of a company that manufactures automotive plastic parts. For this purpose, first, the proposed criteria for supplier selection are identified. Then, PROMETHE and F-ANP methods are used to determine the impact of each criterion in the selection and evaluation of suppliers. In order to perform the calculations, the BL3 polyethylene material, which is used in the manufacture of the "right dashboard air outlet channel" (used in the Dana car) by Jihadin Parand Industrial Company, has been selected as a sample. It is possible to get this material from five suppliers and the suppliers of the mentioned material will be evaluated and selected based on the identified criteria.

4. Result

In order to evaluate and select the suppliers of Jihadin Parand Industrial Company, seven main criteria and eleven indicators were used, among which, the criteria of cost, quality and delivery as the most important criteria were selected according to the expert opinions of the mentioned company. The measurement quality of this research is 92.6%, which shows the high percentage of reliability of the research and the accuracy of the research process. The ranking done with both PROMETHE and F-ANP methods obtained similar results and showed that among the suppliers of the investigated company (Bakhtar, Maroon, Jam, Arak and Amir Kabir Petrochemicals), Bakhtar alternative has better properties than the others, and that it is the best choice for Jihadin Parand Industrial Company.

5. Conclusion

The present research was carried out using the PROMETHEE method to evaluate and select the best supplier in Jihadin Parand Industrial Company that manufactures automotive plastic parts. Visual PROMETHEE software was used to interpret the ranking of the suppliers. Visual PROMETHEE software is a valuable tool for considering the strengths and weaknesses of all suppliers in all criteria in order to rank and select suppliers. Another well-known multi-criteria method, that is, F-ANP was also used for the decision-making process in this research. The ranking done with both mentioned methods obtained similar results and showed that the Bakhtar supplier is the leader among the five suppliers of Jihadin Parand Industrial Company which has high scores in indicators of product price, quality assurance, order delivery capability, order fulfillment rate and technological capability. Maron Petrochemical was chosen as the second best supplier, the points obtained for this alternative were slightly lower than the Bakhtar alternative, and the road distance was considered as a weakness of this supplier. The third rank belonged to Jam Petrochemical, which showed prominent positive properties in some indicators (quality assurance, order fulfillment rate, and technological capability). Arak Petrochemical was ranked fourth, and the weakest rank belonged to Amir Kabir Petrochemical, which clearly showed negative properties regarding indicators and definitely does not have much chance to be selected by the decision makers of Jihadin Parand Industrial Company. From a managerial point of view, the results of this research can help decision makers to evaluate and correct the alignment between the supplier selection process and the company's strategy in the form of a decision making support system.

Conflict of interest: none

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

به‌کارگیری  سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری مبتنی بر PROMETHEE برای ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده در زنجیرۀ تأمین

 

مرضیه افشاری³، حسن فارسیجانی*⁴

(دریافت: 11/05/1403-پذیرش نهایی: 06/10/1403)

 

 

چکیده

فرآیند انتخاب تأمین‌کننده به دلیل تأثیر آن بر کیفیت محصول و عملکرد خریدار، یکی از مرتبط ترین تصمیمات در مدیریت زنجیره تأمین محسوب می‌شود. با توجه به حجم بالای سرمایه گذاری در صنعت خودروسازی ایران و علیرغم اهمیت این صنعت برای اقتصاد ملی، فرآیند انتخاب تأمین‌کننده در این صنعت بندرت مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده در زنجیره تأمین یک شرکت سازنده قطعات پلاستیکی خودرو، برای اولین بار با استفاده از روش PROMETHEE، به عنوان یک روش تصمیم‌گیری چندمعیاره انجام شد. با شناسایی معیارهای مؤثر جهت ارزیابی و انتخاب تأمین‌کنندگان و تلفیق آنها یک مدل کاربردی جامع نگر تهیه گردید که بتواند نیازهای شرکت مورد مطالعه را در قالب یک سیستم پشتیبان تصمیم‌گیری برطرف کند و همچنین، به عنوان یک دستورالعمل کاربردی به سایر صنایع و موضوعات مطالعاتی مشابه قابل تعمیم است. جهت مقایسه و حصول اطمینان بیشتر از نتایج به‌دست آمده، داده های این پژوهش علاوه بر روش مذکور، با روش ANP فازی نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. جامعه آماري اين پژوهش را پنج تأمین‌کننده ماده پلی‌اتیلن BL3 که در ساخت قطعه "کانال خروج هوای داشبورد راست" (خودروی دنا) توسط شرکت صنعتی جهادین پرند استفاده می‌شود، تشکیل می دهند. نتایج به‌دست آمده از هر دو روش، کاملأ مشابه بود و تأمین‌کنندگان باختر، مارون، جم، اراک و امیر کبیر به ترتیب، رتبه های اول تا پنجم را در هر دو روش، به خود اختصاص دادند.

 

واژه­های کلیدی: ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده، ای ان پی فازی، پرومته، تصمیم‌گیری چند معیاره.

 

 

مقدمه

امروزه رقابت بر تمامی فرآیندهای تولید و عرضه محصولات تأثیرگذار است، به طوری که تقریبأ اکثر تولید کننده ها و تأمین‌کنندگان مواد اگر به فکر افزایش کیفیت و کاهش قیمت نباشند نمی توانند در بازار سهمی برای خود داشته باشند (سلجوقی و صادقیان، 1400)؛ از این رو سیستم های تولیدی می باید روند بهره‌وری را در سازمان های خود روز به روز افزایش دهند، به همین منظور، مبحث انتخاب تأمین‌کنندگان مطرح می‌شود. انتخاب تأمین‌کننده یکی از فرآیندهای کلیدی خرید است که هدف اصلی آن یافتن بهترین تأمین‌کننده است که محصولات و خدماتی را با کیفیت بالا و بهترین ارزش ممکن برای مشتری ارائه دهد (ماجچراکووا و کرمنووا⁵، 2021). در یک زنجیره تأمین مناسب و کارا، سازمآن‌ها باید ابتدا تأمین‌کنندگان مناسب و با کیفیت را شناسایی کرده و سپس با پایه‌ریزی روابط و مشارکت‌های بلندمدت با تأمین‌کنندگان انتخابی، در پی کسب و افزایش توانایی های رقابتی سازمان باشند (عسکریان و همکاران، 1400). بسیاری از شرکت های باتجربه بر این باورند که انتخاب تأمین‌کننده یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های یک سازمان به شمار می‌آید. در نتیجه تصمیم‌گیری نادرست در زمینۀ انتخاب تأمین‌کنندگان پیامدهای منفی بسیاری برای شرکت‌ها در پی خواهد داشت. مدیران و سیاست گذاران به دنبال روش‌هایی هستند که آنها را در اتخاذ بهترین تصمیم و انتخاب بهترین تأمین‌کننده برای خرید تجهیزات کمک کند (آریافر و همکاران، 1399). انتخاب تأمین‌کننده مناسب در مدیریت زنجیره تأمین موضوعی چالش‌برانگیز است؛ زیرا ارزیابی معیارها و ویژگی‌هایی را می‌طلبد که دارای ماهیت پیچیده و تردیدآمیزند (خوئی و جمیلی، 1400) و از آنجایی که تأمین‌کنندگان در خارج از سازمان قرار دارند می‌توانند ریسک‌های خارجی زیادی را برای هر سازمان به همراه داشته باشند که می باید با کمال دقت مورد ارزیابی و محاسبه قرار گرفته شود (عسکریان و همکاران، 1400). انتخاب تأمین‌کننده اغلب بدون ساختار است و عموماً بر اساس کمترین قیمت پیشنهادی می‌باشد. با این حال، این نوع انتخاب مستلزم ریسک بالایی است که گاهی منجر به تأخیر در پروژه، کیفیت پایین کالاهای به دست آمده و زیان‌های مالی زیادی می‌شود. قیمت بدون شک یک معیار مهم، هنگام انتخاب تأمین‌کننده است؛ با این حال، معیارهای دیگر به همان اندازه، باید مهم در نظر گرفته شود. بنابراین، انتخاب تأمین‌کننده باید به عنوان یک مسئله تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDM) فرموله شود (پائولا لوپز و رودریگز لوپز⁶، 2021). با توجه به اینکه در شرایط عملی، تنها در نظر گرفتن یک معیار برای ارزیابی گزینه های تصمیم نمی‌تواند واقع بینانه باشد، روش های تصمیم‌گیری چند معیاره با ارزیابی گزینه های تصمیم بر اساس معیارهای متعدد و غالباً متعارض، از جمله روش‌هایی هستند که هر روز بر میزان و گستره استفاده از آنها در سازمان‌های مختلف، افزوده می‌شود (آریافر و همکاران، 1399). ارزیابی و انتخاب تأمین‌کنندگان توسط تیمی از تصمیم‌گیرندگان انجام می‌شود که ارزیابی‌ها و قضاوت‌ها را بر اساس تخصص و تجربه شخصی خود ارائه می کنند؛ در انجام این کار، تیم تصمیم‌گیری، معمولاً معیارهای متناقضی را در نظر می‌گیرند؛ در نتیجه، آنها ممکن است

تصمیمات اشتباه بگیرند و انتخاب نامناسبی از تأمین‌کنندگان انجام دهند. از این نظر، تکنیک‌های تصمیم‌گیری با معیارهای چندگانه (MCDM) می‌تواند برای کمک به دستیابی به راه‌حل‌های نسبتاً خوب استفاده شود (توانا و همکاران⁷، 2021). 

در سال های اخیر در کشورمان تلاش‌های زیادی در جهت بررسی زنجیره تأمین انجام شده است، اما در زمینه انتخاب تأمین‌کننده تحقیقات کمی صورت پذیرفته است (صفایی قادیکلائی و همکاران، 1396). با توجه به اینکه فرآیند ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده نقش حساس و قابل توجهی در مدیریت زنجیره تأمین دارد و با وجود حجم بالای سرمایه‌گذاری در صنعت خودروسازی ایران و علیرغم اهمیت این صنعت برای اقتصاد ملی، فرآیند انتخاب تأمین‌کننده در این صنعت به سختی مورد توجه قرار گرفته است. چندین محقق ارتباط مدیریت زنجیره تأمین در صنعت خودروسازی را بررسی کرده اند (خاتمی فیروزآبادی و خداوردی، 1391؛ تحویلی نایینی، 1396؛ صفایی قادیکلائی و همکاران، 1396؛ ولی زاده و علیزاده برمی، 1396؛ رحیمی نژاد قلنکاشی و همکاران⁸، 2016؛ عرب، 1397). با این حال، انتخاب تأمین‌کننده در صنعت خودروسازی بندرت مورد توجه قرار گرفته است و تحقیقات بیشتری برای به دست آوردن درک عمیق از معیارهای انتخاب ترجیح داده شده توسط شرکت‌ها و تسهیل موفقیت مدیریت در انتخاب تأمین‌کننده مورد نیاز است. پژوهش حاضر بر روی یک شرکت تولید کننده قطعات در صنعت خودروسازی متمرکز شده است تا از طریق رتبه‌بندی و انتخاب تأمین‌کنندگان، فرآیند انتخاب تأمین‌کننده، معیارهای مورد استفاده و در نتیجه طبقه‌بندی آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. بنابراین، هدف اصلی این پژوهش حل مسئله تعریف شده با روش PROMETHEE با استفاده از دانش تخصصی متخصصان به عنوان روشی کارآمد برای ارتقای کیفیت تصمیمات اتخاذ شده با اولویت تأمین‌کننده قابل اعتماد بود. بر این اساس، موضوع تحقیق بر تحلیل رتبه‌بندی تأمین‌کنندگان شرکت صنعتی جهادین پرند به عنوان مطالعه موردی متمرکز شده است. روش مذکور مبتنی بر تحلیل چند معیاره است و مبنای مناسبی برای حل مسئله پیشنهادی است، زیرا امکان رسیدن به فهرست اولویت‌ها و رتبه‌بندی بر اساس معیارهای مختلف به طور همزمان وجود دارد و همچنین، نتایج به‌دست‌آمده توسط این تحلیل می‌تواند یک نقطه شروع برای روش‌های بهینه‌سازی بیشتر باشد. روش PROMETHEE به دلیل سادگی و قابلیت حصول نتیجه در شرایط و معیارهای متناقض، در مقایسه با سایر روش‌ها دارای مزایای فراوانی است (پائولا لوپز و رودریگز لوپز، 2021). این مدل یکپارچگی و انعطاف پذیری را برای کاربر به ارمغان می‌آورد و در مفهوم و کاربرد در مقایسه با دیگر روش‌ها برای تحلیل بسیار مناسب است. در واقع PROMETHEE روش ساختار یافته رتبه‌بندی ترجیحی برای غنی‌سازی ارزیابی بر اساس مقایسه هر یک از گزینه ها با یکدیگر با توجه به انحرافاتی است که جایگزین‌ها بر اساس هر معیار نشان می‌دهند. با توجه به ساختار این مدل، این روش اجازه می‌دهد به طور مستقیم ارزیابی بدون نیاز به نرمال‌سازی روی متغیرهایی انجام شود که در ماتریس تصمیم‌گیری قرار دارند. از جمله مزایای مهم روش PROMETHEE سادگی، وضوح و پایایی نتایج و امکان تحلیل حساسیت به صورت ساده و سریع است (یزدانی و زارنجی، 1400).

روش های چند معیاره تصمیم‌گیری (نظیر AHP، ANP و TOPSIS) به شیوه‌های مختلفی قابلیت اجرا دارند. هر یک از شیوه‌های مذکور دارای مزایا و معایبی می باشند و از این رو است که هیچ کدام نمی‌توانند به عنوان مدلی همه جانبه مورد توجه قرار گیرند. هر کدام از این    روش ها علیرغم فواید ویژه، دارای معایبی مانند وقت گیر بودن فرآیند انجام محاسبات، محدودیت در وزن ها و نظرات کارشناسان برای اعمال در مدل و عدم انعطاف پذیری، عدم ارائه تحلیل‌های کاربردی به کارشناسان و غیره می باشند. مدل PROMETHEE نیز در ابتدا دارای مشکلات ذکر شده، بوده است تا اینکه در سال ۲۰۱۳ نرم‌افزار جامعی با عنوان Visual Promethee برای این مدل تصمیم‌گیری تهیه و به بازار ارائه شد. این نرم افزار دارای مزایایی همچون تحلیل گرافیکی و کاربردی، قابلیت بررسی طیف بسیار گسترده ای از معیار و گزینه، وجود تحلیل های مربوط به میزان کیفیت و ریسک پروژه، قابلیت مقایسه اعداد و وزن‌های کیفی و کمی، تحلیل‌های نظیر GIS و WebGIS و در نهایت قابلیت استفاده از شش تابع برتری برای مقایسه در شرایط و مناطق مختلف می‌باشد (شجاعیان و مرادی، 1393). با توجه به مطالب ذکرشده و با درنظرگرفتن این نکته که، در میان مدل های مختلفی که در سال های اخیر برای انتخاب اولویت بندی ارائه شده است، روش PROMETHEE همواره به عنوان یکی از بهترین روش‌های تصمیم‌گیری شناخته شده است، اما در مقالات مختلف کمتر از این روش استفاده شده است؛ لذا به دلیل سادگی فهم نتایج حاصل از این روش برای ذی‌نفعان مسئله، روش PROMETHEE برای تحلیل داده‌ها مورد استفاده قرار گرفت (برزگرلو و کاظمی، 1400؛ پائولا لوپز و رودریگز لوپز، 2021).

روش کار اصلی در این پژوهش، روش PROMETHEE می‌باشد؛ ولی جهت مقایسه و حصول اطمینان بیشتر از نتایج به‌دست آمده، داده‌های این پژوهش علاوه بر روش مذکور، با روش F-ANP که در پژوهش‌ها و صنایع مختلف به کرات مورد استفاده قرار گرفته است نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. ANP یک سیستم مبتنی بر شبکه است که جایگزین روابط یک طرفه با وابستگی و بازخورد می‌شود (عسکریان و همکاران، 1400؛ حسینی و همکاران، 1395؛ محمدی و همکاران، 1395)، در واقع ویژگی قدرتمند این روش، نشان دادن یک مسئله پیچیده تصمیم‌گیری به روشی ساده و آسان است (علی شاه و همکاران⁹، 2021). در حقیقت، ANP از یک شبکه بدون نیاز به مشخص کردن سطوح همانند در یک سلسله‌مراتب استفاده می‌کند. تأثیر یک مفهوم اصلی در ANP است و در بعضی از نمونه‌ها، اگر ابهامی در مسئله تصمیم‌گیری وجود داشته باشد، استفاده از مجموع نادقیق یک روش مؤثر است و به همین دلیل، در این بررسی، کاربرد نوع نادقیق ANP ارجحیت دارد (عسکریان و همکاران، 1400).

از آنجایی که در مدیریت زنجیره تأمین، تصمیم‌گیری در مورد انتخاب تأمین‌کننده یکی از مسائل کلیدی است که به حفظ جایگاه رقابتی سازمآن‌ها کمک می‌کند و با توجه به اینکه تمامی شرکت‌ها جهت افزایش بهره وری خود نیاز به بهبود مستمر دارند، شرکت صنعتی جهادین پرند نیز از این موضوع مبرا نبوده و به دنبال بهبود مستمر سیستم انتخاب تأمین‌کنندگان از طریق توسعه سیستم فعلی و استفاده از راه حل های نو ظهور و بروز است. به همین دلیل 

در این تحقیق برای مطالعه موردی شرکت صنعتی جهادین پرند انتخاب شده است. در حال حاضر شرکت صنعتی جهادین پرند جهت انتخاب تأمین‌کننده از دو معیار قیمت محصول و کیفیت استفاده می‌کند، ولی با توجه به مقالات ارائه شده در سال‌های اخیر و نتایج به‌دست آمده در مورد اثربخشی سیستم‌های پیشنهادی جهت ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده در صنایع مختلف و تأثیری که در پیشرفت شرکت و صرفه جویی در زمان و هزینه خواهد داشت، این نیاز احساس شد که با توجه به ظرفیتی که در زمینه توسعه سیستم ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده، در این شرکت وجود دارد، یک مکان مناسب جهت انجام پژوهش حاضر بوده و ارائه یک سیستم جامع تر و بروزتر، تأثیر قابل توجهی در پیشرفت و توسعه آن خواهد داشت. نتایج ما می‌تواند در کمک به شرکت مورد مطالعه برای بهبود فرآیند انتخاب تأمین‌کننده مفید باشد؛ همچنین می‌تواند به شرکت‌های مشابه برای ارائه مرجعی با معیارهای مرتبط‌تر و نشان دادن کاربرد روش های چند معیاره در فرآیند به‌کارگیری  سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری در زنجیره تأمین کمک کند. 

در ادامه به برخی از مهمترین تحقیقات انجام شده در حوزه صنعت خودروسازی اشاره می گردد: خاتمی فیروزآبادی و خداوردی (1391) پژوهشی تحت عنوان انتخاب تأمین‌کنندگان قطعات در صنعت خودروسازی با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) انجام دادند و از چهار معیار توانایی تولید، کیفیت قطعه، قیمت و زمان تحویل جهت انتخاب تأمین‌کننده برتر استفاده کردند. تحویلی نایینی (1396) در پژوهش خود تحت عنوان ارزیابی و انتخاب تأمین‌کنندگان در زنجیره تأمین با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره (روش های دیمتل و ویکور) در صنایع خودروسازی، به طور موردی انتخاب پیمانکار انواع رنگ خودرو در شرکت خودروسازی سایپا را با استفاده از معیارهای مهارت، مالی، تجهیزات و ماشین‌آلات و حسن سابقه مورد بررسی قرار داد. صفایی قادیکلائی و همکاران (1396) در پژوهش خود تحت عنوان بررسی عوامل مؤثر در انتخاب تأمین‌کنندگان پایدار در شرکت سایپا، ۱۷ شاخص مناسب را شناسایی کردند. ولی زاده و علیزاده برمی (1396) در پژوهشی که با عنوان ارزیابی و انتخاب تأمین‌کنندگان در زنجیره تأمین سبز با در نظر گرفتن ریسک و استفاده از تکنیک تلفیقی دیمتل و ویکور در محیط فازی انجام دادند به طور موردی انتخاب تأمین‌کننده اگزوز در شرکت ایران خودرو را مورد بررسی قرار دادند و بدین منظور از هفت شاخص کیفیت، انعطاف‌پذیری، تحویل، تکنولوژی، سیستم های ارتباطی و فناوری اطلاعات، هزینه و سابقه استفاده کردند. در پژوهشی دیگر، رحیمی‌نژاد قلنکاشی و همکاران (2016) به بررسی انتخاب تأمین‌کننده در صنعت خودرو با استفاده از رویکرد AHP فازی پرداختند و از منظر مالی، مشتری، کسب و کار داخلی و یادگیری و رشد ارزیابی تأمین‌کنندگان را مورد بررسی قرار دادند. عرب و همکاران (1397) نیز، به شناسایی و سطح بندی شاخص‌های سنجش تاب آوری تأمین‌کنندگان در یک شرکت تأمین‌کننده قطعات خودرو (گروه اورند) با بهره گیری از روش های ترکیبی دلفی فازی و مدل سازی ساختاری تفسیری پرداختند.

 

جدول شماره یک مطالعات انجام شده در حوزه ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده را در سال های اخیر، به طور خلاصه نشان می دهد:

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره 1: مطالعات انجام شده در حوزه ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده

Table 1: Studies conducted in the field of supplier evaluation and selection

 

1. Debnath, et al

2. Deretarla, et al

3. Gokler & Boran

4. Rasmussen, et al

5. Tushar, et al

6. Rodrigues, et al

7. Schotanus, et al

بنابراین این پژوهش به دنبال پاسخگویی به سؤال اساسی زیر می‌باشد: به‌کارگیری  سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری مبتنی بر PROMETHEE برای ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده در زنجیره تأمین شرکت صنعتی جهادین پرند چگونه خواهد بود؟

لذا هدف پژوهش حاضر، در ابتدا شناسایی معیارهای مؤثر بر رتبه‌بندی تأمین‌کنندگان، ارزیابی تأمین‌کنندگان با استفاده از معیارهای شناسایی شده، رتبه‌بندی تأمین‌کنندگان بر اساس ارزیابی انجام شده و در کل دستیابی به یک سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری مبتنی بر PROMETHEE برای ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده در زنجیره تأمین جهت به‌کارگیری  در شرکت صنعتی جهادین پرند (به عنوان مطالعه موردی) می‌باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل شماره 1: مدل تحقیق برگرفته شده از (پائولا لوپز و رودریگز لوپز، 2021)

Figure 1: Research model taken from (Paula Lopes and Rodriguez-Lopez, 2021)

 

ابزار و روش

قلمرو مکانی این تحقیق، شرکت صنعتی جهادین پرند واقع در شهر قدس استان تهران می‌باشد و قلمرو زمانی این پژوهش از فروردین سال 1400 تا اسفند 1400 می‌باشد. انتخاب معیارها در این تحقیق با جمع‌بندی اطلاعات به‌دست آمده از مقالات مختلف و استفاده از نظرات مدیران و کارشناسان خبره شرکت صنعتی جهادین پرند نهایی شد. پس از آن با استفاده از روش های PROMETHEE و ANP فازی به تعیین میزان تأثیر هر یک از معیارها در انتخاب و ارزیابی تأمین‌کنندگان پرداخته شد. برای انجام محاسبات، ماده پلی‌اتیلن BL3 که در ساخت قطعه "کانال خروج هوای داشبورد راست" (مورد استفاده در خودروی دنا) توسط شرکت صنعتی جهادین پرند استفاده می‌شود، به عنوان نمونه انتخاب شد. امکان تهیه این ماده از پنج تأمین‌کننده وجود دارد و به کمک روش‌های PROMETHEE و ANP فازی، تأمین‌کنندگان ماده مذکور بر اساس معیارهای شناسایی شده، مورد ارزیابی و انتخاب قرار گرفتند. جهت گردآوری داده‌های مربوط به معیارها، با ارائه یک پرسشنامه، نظر کارشناسان خبره شرکت صنعتی جهادین پرند در مورد هر یک از پنج تأمین‌کننده ماده پلی‌اتیلن BL3 جمع آوری گردید. جهت ارزیابی و انتخاب تأمین‌کنندگان به روش PROMETHEE از نرم افزار Visual Promethee استفاده شد. در این پژوهش، پنج تأمین‌کننده اصلی ماده پلی‌اتیلن BL3 (به نام‌ های پتروشیمی باختر، مارون، جم، اراک و امیر کبیر) با توجه به هفت معیار اصلی و یازده شاخص برای ارزیابی تأمین‌کننده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند (جدول شماره 2).

 

 

جدول شماره 2: معیارهای ارزیابی وانتخاب تأمین‌کننده ماده پلی‌اتیلن BL3 در شرکت صنعتی جهادین پرند

Table 2: Criteria for supplier evaluation and selection of BL3 polyethylene material in Jahadin Parand Industrial Company

 

  

   این معیار‌ها نشان‌دهنده مهم‌ترین عوامل برای فرآیند رتبه‌بندی تأمین‌کنندگان هستند. وزن معیار‌ها توسط شش کارشناس از شرکت که مستقیماً با تأمین‌کنندگان کار می‌کنند، تخصیص داده شد. هر کارشناس اهمیت معیار ها را از 0 تا 1 طبقه بندی کرد، و مجموع همه وزن ها یک می‌باشد (جدول شماره 3).

 

 

جدول شماره 3: ارزش ضرایب وزنی تعیین شده توسط کارشناسان شرکت

Table 3: Value of weight coefficients assigned by the company experts

 

     

جدول شماره 3 نشان می‌دهد که معیارهای هزینه، کیفیت و تحویل دارای وزن‌های بالاتری می‌باشند، این شرایط حاکی از آن است که از نظر کارشناسان، مهمترین جنبه‌ها هزینه، کیفیت و توانایی انجام برنامه تحویل مطابق با سفارش تعریف شده برای ماده پلی‌اتیلن BL3 است که تأمین‌کنندگان عرضه می‌کنند و می‌فروشند. علاوه بر این، معیارهای مربوط به مسافت جادۀ بین تأمین‌کننده و شرکت صنعتی جهادین پرند و قابلیت فناوری مربوط به مالکیت زیرساخت‌های تحقیق و نوآوری، از کم‌اهمیت ترین‌ها معیارها می باشند. این موضوع نشان می‌دهد که کارشناسان این شرکت، نسبت به مسائل مربوط به مسافت جاده‌ای و توسعه فناوری حساسیت چندانی ندارند.

ارزیابی تأمین‌کننده برای این شرکت صنعتی بر اساس معیارهای ذکر شده نیز انجام گردید، از طریق یک نظرسنجی که در آن از همان شش کارشناس خواسته شد از مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای استفاده کنند، در حالی‌که کمترین نمره 1 (سطح کیفی - بسیار پایین) و بالاترین آن 5 (سطح کیفی - بسیار بالا) است. مقادیر ارزیابی تأمین‌کننده ماده پلی‌اتیلن BL3 (میانگین تمام نمرات) که توسط کارشناسان نمره دهی شده است، در جدول شماره 4 ارائه شده است.

 

جدول شماره 4: نمرات اختصاص داده شده به تأمین‌کنندگان بر اساس مقیاس لیکرت توسط کارشناسان شرکت با توجه به معیارها

Table 4: Suppliers’ marks assigned based on the Likert scale by the company experts with respect to the criteria

    

  

پس از جمع آوری داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه، مسئله انتخاب تأمین‌کننده بررسی و شاخص‌های ارزیابی تأمین‌کنندگان با رویکرد های PROMETHEE و ANP فازی، وزن دهی و اولویت‌بندی شدند که مراحل آن در زیر تشریح خواهد شد.

گام های روش PROMETHEE:

هدف این روش رتبه‌بندی گزینه‌هاست. پرامتی 1 آلترناتیوها را به صورت جزئی رتبه‌بندی می‌کند و پرامتی 2 آلترناتیوها را به صورت کلی رتبه‌بندی می‌کند. در روش پرامتی تعدادی آلترناتیو وجود دارد که قرار است بر اساس ترجیحاتی که نسبت به یکدیگر با توجه به شاخص‌های متفاوت وجود دارند رتبه‌بندی شوند که عبارتند از:

 

    

شاخص‌های موجود، دومین متغیرهای مورد نیاز برای رتبه‌بندی می باشند:

 

 

هر یک از شاخص ها با توجه به پرسشنامه دارای وزن می باشند که این اوزان را W می نامیم:

 

 

پس از مشخص شدن وزن شاخص‌ها، با استفاده از پرسشنامه، ماتریس تصمیم برای تعیین اولویت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای معیارهای کیفی از مقیاس پنج نقطه‌ای استفاده می کنیم.

 

 

 

اولین و مهم‌ترین قدم نرمال‌سازی ماتریس تصمیم است که با استفاده از فرمول های 1 و 2 محاسبه می‌شود. قبل از آن، معیارها را به دو دسته مفید و غیرمفید تقسیم می‌کنیم و برای هر معیار حداقل و حداکثر مقدار را محاسبه کنیم. معیارهای مفید، معیارهایی هستند که هر چه مقدار آنها بیشتر باشد، ارزش بالاتری دارند؛ و معیارهای غیرمفید، معیارهایی هستند که هر چه مقدار آنها کمتر باشد، ارزش بالاتری دارند.

 

فرمول شماره 1: (برای معیارهای مفید)

 

 

فرمول شماره 2:(برای معیارهای غیرمفید)

 

گام بعدی محاسبه تابع ارجحیت با استفاده از فرمول های زیر است: (فرمول های شماره 3 و 4) بدین صورت که در ابتدا تفاوت آلترناتیو  iام در رابطه با سایر گزینه ها ارزیابی می‌شود و اگر اختلاف‌های به‌دست آمده کوچکتر مساوی صفر باشد، مقدار تابع ارجحیت صفر است و اگر اختلاف‌ها بزرگتر از صفر باشد، از مقدار اختلاف به عنوان مقدار تابع ارجحیت استفاده می‌کنیم. به زبان ساده‌تر اگر مقدار به‌دست آمده منفی باشد به صفر تبدیل می‌شود و اگر مثبت باشد، همان مقدار باقی        می ماند.

فرمول شماره 3:

 

فرمول شماره 4:

    

مرحله بعد محاسبه تابع ارجحیت تجمعی است. (فرمول شماره 5) طبق این فرمول وزن ها در مقدار تابع ارجحیت ضرب می‌شوند.

 

فرمول شماره 5:

    

پس از محاسبه کامل میانگین‌های وزنی شاخص‌های مختلف نسبت به یکدیگر جدولی مشابه جدول شماره 5 حاصل می گردد.

 

جدول شماره 5: جدول ترجیح معیارها نسبت به یکدیگر

Table 5: The table of preferences of the criteria relative to each other

		----------
	----------
----------

 

مرحله بعدی پس از تشکیل جدول فوق محاسبه  و  و تفاضل آنها پس از گرفتن میانگین می‌باشد که در جدولی مشابه جدول شماره 6 انجام می‌گردد. محاسبه های مثبت و منفی به روش زیر است:

برای جریان مثبت (فرمول شماره 6):

برای جریان منفی (فرمول شماره 7):

 

جدول شماره 6: محاسبه برتری مثبت و منفی هر شاخص در کل

Table 6: Calculating the positive and negative superiority of each indicator in total

			----------
		----------
	----------

 

گام نهایی محاسبه جریان رتبه‌بندی خالص برای هر آلترناتیو طبق فرمول شماره 8 است. سپس همه گزینه های در نظر گرفته شده با توجه به مقدار جریان رتبه‌بندی خالص، رتبه‌بندی می‌شوند (پائولا لوپز و رودریگز لوپز، 2021؛ برزگرلو و کاظمی، 1400؛ امیری و هادی نژاد، 1394؛ مایتی و چاکرابرتی¹⁰، 2014).

فرمول شماره 8:

 

گام های روش ANP فازی:

     در F-ANP برای ارزیابی تمایلات تصمیم‌گیرندگان، مقایسه‌های جفت به جفت با استفاده از اعضای فازی مثلثی

 

(al,am,au) ساختاربندی می‌شوند. بدین منظور باید ماتریس تصمیم‌گیری داشته باشیم که از طریق فرمول زیر به‌دست می آید.

فرمول شماره 9:    

در این روش، محاسبه S به عنوان اولین گام ما محسوب می‌شود. جهت انجام این کار باید در ابتدا M را محاسبه می کنیم و طبق قسمت دوم فرمول، در معکوس آن ضرب می‌کنیم.

 

فرمول شماره 10:    

 

برای به دست آوردن عملیات جمع فازی (قسمت دوم معادله S) مقادیر تحلیل وسعت m یک ماتریس خاص به صورت زیر انجام می‌شود:

 

فرمول شماره 11 (عملیات جمع فازی):

  

 

برای به دست آوردن، عملیات اضافی فازی (قسمت دوم معادله S)  مقادیر به صورت زیر انجام می‌شود:

 

فرمول شماره 12 (عملیات اضافی فازی):

 

 

سپس، معکوس بردار در معادله بالا را به گونه ای محاسبه می‌کنیم که:

 

فرمول شماره 13 (معکوس بردار):

 

 

در گام بعدی باید درجه امکان را بررسی کنیم، بدین معنی که باید درصد ممکن بودن شاخص ها را نسبت به یکدیگر محاسبه کنیم.

 

 

فرمول شماره 14:

 

 

   

که در آن d منتخب بالاترین نقطه تقاطع D بین  و  است. برای مقایسه  و  ، به هر دو مقدار V(≥) و V(≥)  نیاز داریم.

 

گام بعدی به‌دست آوردن حداقل درجه امکان می‌باشد و در نهایت باید بتوانیم میزان وزن موزون را محاسبه کنیم، یعنی وزن به‌دست آمده را تقسیم بر مجموع کل وزن ها کنیم. مجموع وزن ها باید عدد یک شود.

فرمول شماره 15:

 

 

 

 که در آن W یک عدد غیر فازی است (عسکریان و همکاران، 1400؛ علی شاه و همکاران، 2021؛ یایلا و ییلدیز¹¹، 2013).

 

یافته ها

نتایج مربوط به کاربرد روش PROMETHEE: 

جریان های ترجیحی برای هر تأمین‌کننده در جدول شماره 7 نشان داده شده است. رتبه‌بندی کلی به دست آمده توسط روش PROMETHEE II به اختلاف در نقاط قوت و ضعف هر آلترناتیو (تأمین‌کننده) مربوط است.

 

 

 

 

جدول شماره 7: جریان های مثبت، منفی و خالص خروجی تأمین کنندگان

Table 7: The comprehensive, positive, and negative flows of the suppliers

 

 

شکل شماره 2 رتبه‌بندی جزئی انجام شده با PROMETHEE I  (بر اساس جریان های مثبت و منفی) و رتبه‌بندی کامل توسط  PROMETHEE II(بر اساس جریان های خالص) را نشان می‌دهد. در رتبه‌بندی کامل PROMETHEE II، نیمه بالایی مقیاس (سبز) با نمره فی مثبت و نیمه پایینی (قرمز) با نمره فی منفی مطابقت دارد. بر اساس این شکل و نتایج جدول شماره 7، تأمین‌کننده باختر، پیشرو در بین این مجموعه از تأمین‌کنندگان می‌باشد و دارای بیشترین جریان رتبه‌بندی مثبت و کمترین جریان رتبه‌بندی منفی می‌باشد، در نتیجه بیشترین مقدار جریان خالص خروجی (Phi=0.368) را به خود اختصاص می‌دهد و در رتبه و مرتبه ی بالاتری نسبت به سایر تأمین کنندگان قرار می گیرد. رتبه دوم متعلق به تأمین‌کننده مارون با جریان رتبه‌بندی مثبت (Phi+=0.324) و جریان رتبه‌بندی منفی(Phi-=0.04) می‌باشد. همچنین بر اساس نتایج جدول شماره 7 و شکل شماره 2 رتبه سوم و چهارم، متعلق به تأمین‌کننده جم و تأمین‌کننده اراک به ترتیب با جریان خالص خروجی (Phi=0.078) و (Phi=-0.265) می‌باشد و تأمین‌کننده امیر کبیر با جریان خالص خروجی (Phi=-0.466) ضعیف ترین جایگاه را در بین تأمین‌کنندگان در این رتبه‌بندی به خود اختصاص می دهد.

شکل شماره 2: رتبه‌بندی جزئی با  PROMETHEE Iو رتبه‌بندی کامل با PROMETHEE II (منبع: نتایج توسط نرم افزار PROMETHEE-GAIA به‌دست آمده است)

Figure 2: PROMETHEE I—Partial Ranking and PROMETHEE II—Complete Ranking . (Source: The results were generated by the PROMETHEE-GAIA software)

 

 

 

 

 

F_Stability

T_Capability

R_Distance

Safety

E_P_System

O_F_Rate

D_Capability

R_Rate

QA

T_Cost

P_Price

مارون

 

 

 

 

 

F_Stability

T_Capability

R_Distance

Safety

E_P_System

O_F_Rate

D_Capability

R_Rate

QA

T_Cost

P_Price

باختر

 

 

	T_Capability				O_F_Rate	D_Capability	R_Rate	QA		P_Price
F_Stability		R_Distance	Safety	E_P_System			R_Rate		T_Cost

اراک

 

 

 

F_Stability

T_Capability

Safety

E_P_System

O_F_Rate

D_Capability

R_Rate

QA

T_Cost

جم

 

F_Stability

T_Capability

R_Distance

Safety

E_P_System

O_F_Rate

D_Capability

R_Rate

QA

T_Cost

P_Price

 

 

 

 

امیر کبیر

 

شکل شماره 3: نمودار میله ای مربوط به تأمین‌کنندگان (منبع: نتایج توسط نرم افزار PROMETHEE-GAIA به‌دست آمده است)

Figure 3: Bar chart of suppliers (Source: The results were generated by the PROMETHEE-GAIA software)

 

نمودار میله‌ای مربوط به هر تأمین‌کننده (شکل شماره 3) معیارهایی را که نقاط قوت و ضعف هر تأمین‌کننده را تعیین می کنند، نشان می‌دهد. همچنین با استفاده از این نمودار می‌توانیم شباهت‌ها و تفاوت های بین تأمین‌کنندگان را مشاهده کنیم. علاوه بر این، می‌‌توانیم ببینیم که آیا تأمین‌کنندگان متعادل هستند (مانند تأمین‌کننده باختر و مارون)، آیا آن‌ها ویژگی‌ های مثبت برجسته‌ای را نشان می‌دهند (مانند تأمین‌کننده جم)، یا اینکه آیا آن‌ها به وضوح ویژگی‌ های منفی را نشان می ‌دهند (همانطور که در مورد تأمین‌کنندگان اراک و امیر کبیر مشاهده می‌شود).

 

 

شکل شماره 4: طرح GAIA. (منبع: نتایج توسط نرم افزار PROMETHEE-GAIA به‌دست آمده است)

Figure 4: GAIA Plane. (Source: The results were generated by the PROMETHEE-GAIA software)

 

طرح GAIA (شکل شماره 4) به شناسایی واضح شباهت‌های بین تأمین‌کنندگان و همچنین مشاهده نقاط قوت و ضعف نسبی آن‌ها کمک می‌کند. معیارها بوسیلۀ بردارها و تأمین‌کنندگان (آلترناتیو ها) به وسیلۀ نقاط، نشان داده شده اند. همانطور که در شکل (شماره 4) نشان داده شده است، کیفیت اندازه‌گیری این تحقیق عدد 6/92درصد می‌باشد که نشان از درصد بالای اعتمادپذیری پژوهش و صحت فرآیند تحقیق دارد. در کل، در صورتی که کیفیت اندازه‌گیری بیشتر از 75 درصد باشد، تجزیه و تحلیل صورت گرفته را می‌توان به اندازه کافی قابل اعتماد در نظر گرفت (پائولا لوپز و رودریگز لوپز، 2021). شکل شماره 4 نشان می‌دهد که معیارهای قیمت محصول و قابلیت تحویل سفارش، بزرگتر از سایرین هستند که به این معنی است که تأثیر بیشتری در تصمیم‌گیری دارند. همچنین، معیارهای نرخ بازگشتی، سیستم حفاظت از محیط زیست، ایمنی و ثبات مالی دارای طول کوتاه مشابهی هستند که نشان می‌دهد تأثیر آنها بسیار کم است و قدرت تبعیض مشابهی دارند. معیارهای قابلیت فناوری، تضمین کیفیت و نرخ انجام سفارش نیز که از از طول زیادی برخوردار هستند، نشان می‌دهند که دارای تأثیر مناسبی جهت تصمیم‌گیری هستند ولی با توجه به جهت نمودارها، تأثیر آنها از عواملی مانند قیمت محصول و قابلیت تحویل سفارش کمتر است. معیارهای فاصله جاده و هزینه حمل و نقل نیز دارای طول زیادی هستند اما جهت متفاوت آنها منجر به تأثیر پایین در فرآیند انتخاب می‌شود (شکل شماره 3 و 4).

آلترناتیو باختر به وضوح بهترین تأمین‌کننده در بین تأمین‌کنندگان است. علاوه بر این، جهت شاخص تصمیم‌گیری (D) که با نمودار پررنگ تر نسبت به سایرین نمایش داده شده است، نشان می‌دهد که آلترناتیو باختر ویژگی‌های بهتری نسبت به بقیه آلترناتیوها دارد. بنابراین، در حالی که آلترناتیو باختر به دلیل امتیازات خوب خود در بین معیارهای انتخاب تأمین‌کننده (قیمت محصول، تضمین کیفیت، قابلیت تحویل سفارش، نرخ انجام سفارش و قابلیت فناوری) برجسته می‌شود، بهترین انتخاب برای شرکت صنعتی جهادین پرند می‌باشد. این تأمین‌کننده به همۀ آلترناتیو های دیگر که با نتایج بیان شده قبلی (جدول شماره 7، شکل شماره 2) مطابقت دارند، ترجیح داده می‌شود. آلترناتیو مارون، دومین تأمین‌کننده در رتبه‌بندی است که جایگاه روشنی در معیارهای قیمت محصول، تضمین کیفیت، قابلیت تحویل سفارش، نرخ انجام سفارش و قابلیت فناوری دارد، ولی امتیازات به‌دست آمده برای این آلترناتیو کمی پایین تر از آلترناتیو باختر است (شکل شماره 3).

نتایج مربوط به کاربرد روش ANP فازی:

اجرای کامل مراحل مختلف روش ANP فازی، درنهایت منجر به دستیابی به دو جدول زیر گردید. مطابق جدول شماره 8 وزن های به‌دست آمده برای شاخص‌ها، میزان اهمیت آن‌ها را جهت فرآیند تصمیم‌گیری نشان می‌دهند و جدول شماره 9 امتیاز نهایی به‌دست آمده برای تأمین‌کنندگان را نشان می‌دهد که مطابق آن پتروشیمی باختر با امتیاز نهایی 233/0، رتبه اول را در میان تأمین‌کنندگان شرکت صنعتی جهادین پرند به خود اختصاص داد. پتروشیمی مارون با یک اختلاف جزئی نسبت به باختر با امتیاز نهایی 22/0 رتبه دوم را به خود اختصاص داد. پتروشیمی جم (198/0)، اراک (181/0) و امیر کبیر (167/0) نیز به ترتیب رتبه‌های سوم تا پنجم را به خود اختصاص دادند.

 

 

 

 

 

 

جدول شماره 8: جدول اوزان نرمال شده ی شاخص ها

Table 8: Table of normalized weights of indicators

 

 

جدول شماره 9: امتیاز نهایی گزینه ها

Table 9: Final score of options

 

     

جدول شماره 10 نشان دهنده رتبه هر یک از تأمین‌کنندگان شرکت صنعتی جهادین پرند در مدل‌های PROMETHEE و ANP فازی می‌باشد که مطابق آن، نتایج در هر دو روش کاملأ مشابه می‌باشند و تأمین‌کنندگان باختر، مارون، جم، اراک و امیر کبیر به ترتیب، رتبه های اول تا پنجم را در هر دو روش رتبه‌بندی ذکر شده به خود اختصاص دادند.

 

جدول شماره 10: رتبه تأمین‌کنندگان شرکت صنعتی جهادین پرند در مدل های PROMETHEE و ANP فازی 

Table 10: The ranking of Jihadin Parand Industrial Company's suppliers in PROMETHEE and F-ANP models

 

 

 

بحث و نتیجه گیری 

سازمان‌ها رمز بقا را در ارضای نیازهای مشتریان می‌دانند. نیازها و علایق مشتری می‌تواند شامل کاهش قیمت، تحویل بموقع، کیفیت مناسب و غیره باشد. مدیریت زنجیره تأمین نگرشی است که بر مبنای آن ارضای این نیازها نه فقط توسط واحدهای ارائه کننده خدمت به مشتری، بلکه توسط سایر تأمین‌کنندگان نیز صورت می گیرد. از آنجایی که تأمین‌کنندگان قابل اعتماد، تولید کنندگان را قادر می‌سازند که هزینه موجودی کالا را کاهش و کیفیت کالا را بهبود بخشند، این مسئله قابل درک است که انتخاب مناسب تأمین‌کنندگان و مدیریت مؤثر روابط با آن‌ها، فاکتور کلیدی در افزایش رقابت پذیری شرکت‌ها است. در راستای پیاده‌سازی این فلسفه، انتخاب تأمین‌کننده، در زنجیره تأمین به عنوان یک مسئله مهم مورد توجه قرار گرفته و تصمیم گیرندگان را به این سمت سوق می‌دهد که از تکنیک‌ها و روش‌های معتبر برای انتخاب تأمین‌کننده استفاده کنند (تحویلی نایینی، 1396).

با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش با هدف به‌کارگیری  سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری مبتنی بر PROMETHEE برای ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده در زنجیره تأمین شرکت صنعتی جهادین پرند انجام شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها و رتبه‌بندی تأمین‌کنندگان از روش های PROMETHEE و ANP فازی استفاده شد. در شرکت صنعتی جهادین پرند فرآیند ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده تاکنون به صورت ذهنی و صرفأ براساس نظرات مدیران و کارشناسان خبره با استفاده از دو معیار قیمت محصول و کیفیت صورت می‌گرفت؛ درنتیجه از روش‌های علمی جهت ارزیابی تأمین‌کنندگان بهره نمی‌گرفتند. در این پژوهش، رتبه‌بندی انجام شده با هر دو روش مذکور، نتایج مشابهی را حاصل کرد و نشان داد که تأمین‌کننده باختر، در میان پنج تأمین‌کننده شرکت صنعتی جهادین پرند پیشرو می‌باشد که در شاخص‌های قیمت محصول، تضمین کیفیت، قابلیت تحویل سفارش، نرخ انجام سفارش و قابلیت فناوری دارای امتیازات بالایی است. پتروشیمی مارون، دومین جایگاه را در رتبه‌بندی تأمین‌کنندگان به خود اختصاص داد که همانند تأمین‌کننده باختر در شاخص‌های قیمت محصول، تضمین کیفیت، قابلیت تحویل سفارش، نرخ انجام سفارش و قابلیت فناوری امتیازات بالایی دارد، ولی امتیازات به‌دست آمده برای این آلترناتیو کمی پایین تر از آلترناتیو باختر است. با این حال، قابل ذکر است که فاصله جاده ای به عنوان یک نقطه ضعف این تأمین‌کننده به شمار می‌رود. سومین رتبه متعلق به پتروشیمی جم بود که در شاخص‌های تضمین کیفیت، نرخ انجام سفارش و قابلیت فناوری دارای امتیازات بالا می‌باشد ولی در شاخص‌های قیمت محصول و فاصله جاده دارای نمرات پایین می‌باشد. پتروشیمی اراک در جایگاه چهارم قرار گرفت که در دو شاخص هزینه حمل و نقل و فاصله جاده دارای امتیاز بالاتری نسبت به دیگر تأمین‌کنندگان می‌باشد ولی این دو شاخص تأثیر چندانی در رتبه‌بندی تأمین‌کنندگان ندارند. ضعیف‌ترین رتبه نیز متعلق به پتروشیمی امیر کبیر بود که به وضوح ویژگی‌‌های منفی را در مورد شاخص ها نشان می‌داد و قطعأ شانس چندانی را برای انتخاب توسط تصمیم‌گیرندگان شرکت صنعتی جهادین پرند ندارد (شکل شماره 3 و 4، جدول شماره 9). انجام مقایسه‌های زوجی بین شاخص‌ها و محاسبات صورت گرفته در روش F-ANP، نشان داد که شاخص قیمت محصول با وزن (31/0)، بالاترین مقدار را دارا می‌باشد، که در تحقیق حاضر طبق بررسی صورت گرفته با روش PROMETHEE نیز شاخص قیمت محصول بالاترین اهمیت را جهت تصمیم‌گیری از خود نشان داد. صفایی قادیکلائی و همکاران (1396) نیز در پژوهشی که به بررسی عوامل موثر در انتخاب تأمین‌کنندگان پایدار در شرکت سایپا پرداختند، به این مهم دست یافتند که شاخص هزینه در میان معیارهای مربوط به بعد اقتصادی بالاترین اهمیت را دارد. همچنین، این موضوع نشان‌دهندۀسطح حساسیت شرکت ها نسبت به قیمت محصول می‌باشد، که پیشنهاد می‌شود تأمین‌کنندگان با کاهش قیمت مواد اولیه به دنبال افزایش سود از طریق افزایش میزان فروش باشند. کاهش قیمت‌ها می‌تواند با استفاده از روش‌های نوین مانند صنعت بدون انبار و یا سایر روش‌های مدیریت زنجیره تأمین انجام گیرد. بر اساس نتایج حاصل از روشF-ANP ، شاخص مهم بعدی تضمین کیفیت با وزن 23/0 می‌باشد. قابلیت تحویل سفارش و ثبات مالی با وزن 20/0 رتبه سوم را به خود اختصاص دادند. رتبه چهارم متعلق به نرخ بازگشتی با وزن 04/0 می‌باشد و نرخ انجام سفارش با وزن 02/0 در رتبه پنجم قرار گرفت. ذکر این نکته نیز حائز اهمیت می‌باشد که، بعد از معیار هزینه، معیارهای کیفیت، توانایی انجام برنامه تحویل مطابق با سفارش تعریف شده و قدرت و توان مالی شرکت ها از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشند و برتری تأمین‌کنندگان در معیار‌های مذکور می‌تواند دلیل انتخاب آن‌ها توسط شرکت های سفارش‌دهنده و وجه تمایز آن‌ها از سایر تأمین‌کنندگان باشد و نیاز است که مورد توجه ویژه‌ای قرار بگیرند. به طور کلی نتایج این پژوهش آگاهی ما را نسبت به عوامل تعیین کننده «انتخاب تأمین‌کننده» افزایش داد. وزن سایر شاخص‌ها نیز عدد صفر به‌دست آمد که نشان از اهمیت پایین آن‌ها پس از دریافت نظر کارشناسان جهت انجام مقایسه‌های زوجی و سایر محاسبات مربوط به روش F-ANP بود، که می‌توان نتیجه گرفت که شاخص‌های ذکر شده جهت امر ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده، هنوز به طور اصولی مورد توجه قرار نگرفته اند و کارشناسان توجه ویژه‌ای به آن‌ها نشان نداده‌اند (جدول شماره 8).

به طور کلی در این پژوهش با توجه به این شکاف که ارزیابی تأمین‌کنندگان در زنجیره تأمین شرکت‌های خودروسازی در داخل کشور با استفاده از روش PROMETHEE انجام نشده بود، امکان مقایسه نتایج به‌دست آمده وجود نداشت. اما مطالعات محدود انجام شده در زمینه ارزیابی تأمین‌کنندگان با استفاده از سایر روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره در صنایع مختلف، بویژه در صنعت خودروسازی کشور باید مورد تأمل و بررسی قرار بگیرد. در تحقیق تحویلی نایینی (1396) که با هدف انتخاب مجموعه تأمین‌کنندگان انواع رنگ خودرو در زنجیره تأمین شرکت خودروسازی سایپا با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره دیمتل و ویکور به طور همزمان صورت گرفت، از ده شاخص جهت ارزیابی سه تأمین‌کننده شرکت مذکور استفاده گردید که سه مورد از شاخص‌ها (قیمت، بنیه مالی و توانمندی های تکنولوژیکی) به مانند شاخص‌های انتخابی پژوهش حاضر بود. نتایج نشان داد که شاخص بنیه مالی به عنوان کم‌اهمیت ترین شاخص و داشتن ماشین‌آلات آماده به کار به عنوان تأثیرگذارترین شاخص جهت رتبه‌بندی تأمین‌کنندگان در شرکت خودروسازی سایپا می باشند، این در حالی است که کارشناسان شرکت صنعتی جهادین پرند برای معیار ثبات مالی وزن بالایی را قائل بودند. در پژوهش صفایی قادیکلائی و همکاران (1396) نیز که به بررسی عوامل مؤثر در انتخاب تأمین‌کنندگان پایدار در شرکت سایپا پرداختند، 17 شاخص را به این منظور انتخاب کردند که از میان آن‌ها شاخص‌های هزینه، تحویل، کیفیت، تکنولوژی، قدرت مالی و سیستم مدیریت زیست محیطی با معیارهای انتخابی در پژوهش حاضر مشابهت داشتند. همچنین از بین شاخص‌های مربوط به بعد اقتصادی، شاخص هزینه بالاترین اهمیت را به خود اختصاص داد که در پژوهش حاضر نیز این شاخص وزن بالایی را توسط کارشناسان شرکت صنعتی جهادین پرند دریافت کرد. در بررسی صورت گرفته توسط ولی زاده و علیزاده برمی (1396) که به ارزیابی و انتخاب سه تأمین‌کننده اگزوز در شرکت ایران خودرو با در نظر گرفتن ریسک و استفاده از تکنیک تلفیقی DEMATEL و VIKOR پرداختند، از هفت شاخص اصلی جهت انتخاب تأمین‌کننده برتر استفاده گردید که چهار مورد از شاخص‌ها (کیفیت، تحویل، تکنولوژی و هزینه) به مانند شاخص‌های استفاده شده در پژوهش حاضر بود. نتایج پژوهش صورت گرفته نشان داد که شاخص انعطاف پذیری، کم‌اهمیت‌ترین شاخص و شاخص تکنولوژی، مهمترین شاخص جهت فرآیند انتخاب تأمین‌کننده اگزوز در شرکت ایران خودرو می‌باشد و از میان سه تأمین‌کننده بررسی شده، اگزوز خودرو خراسان مناسب‌ترین گزینه جهت انتخاب می‌باشد. برخلاف نتایج این پژوهش کارشناسان شرکت صنعتی جهادین پرند برای شاخص قابلیت تکنولوژی اهمیت چندانی را قائل نبودند. خاتمی فیروزآبادی و خداوردی (1391) نیز در پژوهشی به انتخاب سه تأمین‌کننده برتر قطعه فنر لول، مورد استفاده در خودروی تیبا (از محصولات شرکت سایپا) با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) پرداختند و از چهار معیار توانایی تولید، کیفیت قطعه، قیمت و زمان تحویل استفاده کردند که سه مورد از معیار‌های ذکر شده (کیفیت ، قیمت و تحویل) در پژوهش حاضر نیز جهت ارزیابی و انتخاب تأمین‌کنندگان استفاده شده است. در تحقیق صورت گرفته توسط رحیمی نژاد قلنکاشی و همکاران (2016) نیز مسئله انتخاب تأمین‌کننده در صنعت خودرو با استفاده از رویکرد AHP فازی مورد بررسی قرار گرفت و چهار تأمین‌کننده از منظر مالی، مشتری، کسب و کار داخلی و یادگیری و رشد مورد بررسی قرار گرفتند. همانطور که مشخص است، در تحقیق صورت گرفته همانند پژوهش حاضر به استفاده از معیار مالی جهت ارزیابی و انتخاب تأمین‌کنندگان در صنعت خودرو تأکید شده است.

درکل، در پژوهش حاضر سعی شد، به شناسایی معیارها و تلفیق آن‌ها، در قالب تهیه یک مدل کاربردی که بتواند جامع‌نگر باشد و نیازهای شرکت صنعتی جهادین پرند را در قالب یک سیستم پشتیبان تصمیم‌گیری برآورده کند و همچنین، به عنوان یک دستورالعمل کاربردی به سایر مواضع و موضوعات مطالعاتی مشابه تعمیم داده شود، پرداخته شد. قابل ذکر است که در این تحقیق، روش PROMETHEE برای اولین بار جهت انتخاب تأمین‌کننده در صنعت خودروسازی مورد استفاده قرار گرفت. از طرف دیگر، استفاده همزمان از روش های PROMETHEE و ANP فازی جهت ارزیابی و رتبه‌بندی تأمین‌کنندگان در شرکت صنعتی جهادین پرند نوآوری این پژوهش محسوب می‌شود که می‌تواند زمینه مناسبی را برای تحقیقات آینده در سایر شرکت های خودروسازی و صنایع وابسته به آن، فراهم آورد. دامنه این پژوهش محدود به صنعت خودروسازی ایران است. با این حال، ساختار تحقیق، روش‌شناسی و چارچوب آن می‌تواند برای محققان و متخصصانی که علاقه‌مند به ارزیابی و انتخاب تأمین‌کنندگان برای صنایع خاص دیگر هستند، نیز مفید باشد. این پژوهش با پیشنهاد یک سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری برای ارزیابی و انتخاب تأمین‌کننده در زنجیره تأمین با روش PROMETHEE به منظور ترکیب تمامی معیارهای عملکرد به طور همزمان کمک می‌کند. این بررسی، ایده جدیدی را برای ادغام معیارهای خاص مورد استفاده برای فرآیند انتخاب تأمین‌کننده در صنایع خودروسازی معرفی می‌کند، زمانی که معیارهای عملکردی بسیار زیادی وجود دارد که ممکن است تصمیم گیرندگان را سردرگم نماید. از نقطه نظر فرضی و روش‌شناختی، تا جایی که ما می‌دانیم، این پژوهش همچنین با ارائه رویکرد جدیدی برای خودروسازان و تولیدکنندگان قطعات خودرو، کمک می‌کند تا تأمین‌کنندگان خود را بر اساس معیارهای خاص انتخاب کنند زیرا تحقیقات بسیار کمی قبلاً انجام شده است (رحیمی نژاد قلنکاشی و همکاران، 2016).

 در نهایت، با توجه به نتایج این پژوهش پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:

- با توجه به نتایج به‌دست آمده، تأمین‌کنندگان باختر و مارون نسبت به سایر تأمین‌کنندگان دارای وزن بالاتری می باشند و از لحاظ معیار های مورد نظر شرکت صنعتی جهادین پرند در اولویت برتر قرار گرفته‌اند، لذا به شرکت پیشنهاد می‌گردد یک استراتژی بازاریابی مناسب را با این تأمین‌کنندگان برقرار کند.

- از تکنیک‌‌های رتبه‌بندی دیگر مانند BWM، TOPSIS، ELECTRE و Fuzzy GRA جهت ارزیابی و انتخاب تأمین‌کنندگان در صنعت خودروسازی، جهت تحقیقات آینده استفاده شود.

البته در حین اجرای پروهش حاضر، محدودیت هایی نیز مانند موارد ذیل وجود داشت:

- با وجود مزایای PROMETHEE ، این روش دارای محدودیت‌هایی نیز هست. کاربرد این روش نیازمند ساده‌سازی برخی از توابع PROMETHEE است. تعیین وزن معیارها و تنظیم توابع ترجیحات برای معیارهای انتخاب تأمین‌کننده دشوار است، زیرا همه معیارها مهم هستند و همیشه انتخاب بهترین تابع ترجیحی برای یک معیار معین ساده نیست.

- مسئله دیگری که در حین انجام تحقیق حاضر با آن مواجه بودیم پروسه زمانبر ملاقات و دریافت اطلاعات از مدیران و کارشناسان شرکت صنعتی جهادین پرند بود که باعث گردید زمان انجام تحقیق طولانی گردد.

 

تعارض منافع

     نویسندگان هیچگونه تعارض منافع ندارند.

 

 

 

 

References   

Abbasian, M., & Nahavandi, N. (2022). Evaluation and Selection of Turbine Suppliers for Wind Farms Using the Combined Approach of AHP and TOPSIS with the Aim of Sustainable Development of the Electricity Industry. Journal of Management and Sustainable Development Studies, 2(1), 1-27. doi:10.30495/msds.2022.690696 [In Pershian]

Ali Shah, S. A., Longsheng, C., Solangi, Y. A., Ahmad, M., & Ali, S. (2021). Energy trilemma based prioritization of waste-to-energy technologies: Implications for post-COVID-19 green economic recovery in Pakistan. Journal of Cleaner Production, 284, 1-13. doi:10.1016/j.jclepro.2020.124729

Ariafar, Sh., Agoush, L., Kalavani, Kh., & Rahimisadegh, R. (2020). Selection of Electroshock Device Supplier Using TOPSIS, VIKOR, and SAW Multi criteria Decision-making Methods in Afzalipour Hospital, Kerman. Hakim Health Sys Res, 23(2), 344-352.URL: http://hakim.tums.ac.ir/article-1-2033-en.html

Arab, A., Jafarnezhad chaghoushi, A., & Ghasemiyan Sahebi, I. (2018). Modeling indicators of suppliers' resilience with an expert approach based on interpretation: a step towards increasing the productivity of the automotive parts manufacturing industry. Journal of Productivity Management, 12(46), 7-37. dor:20.1001.1.27169979.1397.12.3.1.9  [In Pershian]     

Amiri, M., & Hadinezhad, F. (2015). Evaluation and analysis of productivity indicators in manufacturing industries using PROMETHEE technique. Journal of Productivity Management, 9(35), 7-38. URL: https://sid.ir/paper/181868/fa   [In Pershian]                  

Askaryan, B.,Poorzarandi, M. A., & Haghighat Monfared, J. (2021). Ranking of Pharmaceutical Supply Chain Resilient Suppliers by Incorporating Analytic Network Process and Fuzzy Dematel Techniques. Journal of strategic management in industrial systems (former industrial management), 16(58), 2-13. doi:10.30495/imj.2022.688360 [In Pershian]

Barzegarloo, D., & Kazemi, A. (2021). Prioritizing Factors Affecting Retail Success in Multicultural Communities (Case Study: Ofogh Kourosh Stores in Shiraz). Journal of Marketing Management,50, 121-133. dor:20.1001.1.1735949.1400.16.50.7.3 [In Pershian]

Debnath, B., Bari, M., Haq, M., de Jesus Pacheco, D. A., & Khan, M. A. (2023). An integrated stepwise weight assessment ratio analysis and weighted aggregated sum product assessment framework for sustainable supplier selection in the healthcare supply chains. Supply Chain Analytics, 1,(1), 1-11. doi:10.1016/j.sca.2022.100001

Deretarla, O., Erdebilli, B., & Gündoğan, M. (2023). An integrated Analytic Hierarchy Process and Complex Proportional Assessment for vendor selection in supply chain management. Decision Analytics Journal, 6(4), 1-11. doi: 10.1016/j.dajour.2022.100155

Gheyji, M., Shamsoddini, A., Barani Pesyan, V., & Ghorbaninejad, R. (2020). Feasibility study of rural development in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad provinces using PROMETHEE method (Case example: Bahmaei city, South tropical Bahmaei district). Journal of Geography of the land, 18(69),24-43.URL:https://sarzamin.srbiau.ac.ir/article_17627.html? lang=en 

Gokler, S. H., & Boran, S. (2023). A novel resilient and sustainable supplier selection model based on D-AHP and DEMATEL methods. Journal of Engineering Research, 13(1), 57-67. doi: 10.1016/j.jer.2023.07.015

Heidarifar, M. R., Hosseini Siahgoli, M., & Soleimani Rad, I. (2017). Prioritizing Effective Metrics in Urban Resilient Using PROMETHEE Visual Software (case study of Kermanshah city). Journal of environmental science and technology, 22(3), 217-228. doi:10.22034/JEST.2020.32855.4067 [In Pershian]

Hoseini, S. A., Kadkhodaei, S., & Toulabi, M. (2016). Identifying and ranking the effective factors on improving the productivity of human resources using the ANP technique (case study: managers and supervisors of Durood City Cement Company). Journal of Productivity Management, 10(37), 29-50. dor:20.1001.1.27169979.1395.10.2.2.4  [In Pershian]     

Khatami Firouzabadi, A., & Khodaverdi, R. (2012). Selection of parts suppliers in the automotive industry using the Analytical Hierarchy Process method (AHP). Journal of Development and Transformation Management, 9, 45-52. URL: https://sid.ir/paper/205915/fa [In Pershian]

Khoei, M. A., & Jamili, A. (2021). Evaluation and selection of sustainable suppliers in the supply chain using the combined Vikor - FuzzyQFD method in pharmaceutical companies (Case study: Barakat Pharmaceutical Company). Journal of Industrial Management Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Sanandaj branc, 16 (57), 188-207. doi: 10.30495/imj.2021.686495 [In Pershian]

Majchráková, J., & Kremeňová, I. (2021). Tranportation Cost as an Important Element of a Supplier Selection Process Based on a Multi-Criteria Decision Analysis. Transportation Research Procedia, 55, 63–70. doi:10.1016/j.trpro.2021.06.007

Maity, S. R., & Chakraborty, S. (2014). Tool steel material selection using PROMETHEE II method. Int J Adv Manuf Technol, 78, 1537–1547. doi:10.1007/s00170-014-6760-0

Mohammadi, N., Najafbeigi, R., Mousakhani, M., & Alamtabriz, A. (2016). Providing the ideal model for selecting faculty members in Iranian universities (in line with human resource productivity. Journal of Productivity Management, 10(37), 157-180. URL:https://sid.ir/paper/181956/fa [In Pershian]   

Rodrigues, M., Sirova, E., & Mugurusi, G. (2022). A supplier selection decision model using multi-criteria decision analysis in a small manufacturing company. IFAC PapersOnLine. 55-10, 2773-2778. doi: 10.1016/j.ifacol.2022.10.149

Rahiminezhad Galankashi, M., Helmi, S. A., & Hashemzahi, P. (2016). Supplier selection in automobile industry: A mixed balanced scorecard–fuzzy AHP approach. Alexandria Engineering Journal, 55, 93-100. doi:10.1016/j.aej.2016.01.005 [In Pershian]

Rasmussen, A., Sabic, H., Saha, S., & Nielsen, I. E. (2023). Supplier selection for aerospace & defense industry through  MCDM methods .Cleaner Engineering and Technology,12(1),1-13. doi:10.1016/j.clet.2022. 100590

Paula Lopes, A., & Rodriguez-Lopez, N. (2021). A Decision Support Tool for Supplier Evaluation and Selection. Sustainability, 13, 1-17. doi: 10.3390/su132212387

Sabri, S., Habib, F., & Zarabadi, Z. (2020). Application of spatial model of office sites using GIS with integrated multi criteria decision model AHP-PROMETHEE Case study: administrative site of Bakhrez city (Khorasan Razavi province). Journal of Application of Geographical Information System and Remote Sensing in Planning, 11(2), 20-37. [In Pershian] URL: https://gisrs.semnan.iau.ir/article_678522_en.html  

Safai Qadikolai, A., Madhooshi, M., & Jamalian, A. (2017). Investigating effective factors in choosing sustainable suppliers in Saipa Company. Journal of Supply Chain Management, 19 (55), 32-48. URL: journals.ihu.ac.ir/article_203617.html  [In Pershian]

Saljooghi, S., & Sadeghian, R. (2021). Modeling the Impact of Raw Material Suppliers’ Competition on

           Procurement Costs in the Green Closed Loop Supply Chain. Journal of Productivity Management, 15(58), 65-89. doi:10.30495/qjopm. 2020.1896080.2807    

Schotanus, F., Van Den Engh, G., Nijenhuis, Y., & Telgen, J. (2021). Supplier selection with rank reversal in public tenders. Journal of Pruchasing & Supply Management in press, 28(2), 1-9. doi: 10.1016/j.pursup. 2021.100744

Seifbarghy, M. (2022). A Multi-Objective Sustainable Closed Loop Supply Chain Model Considering Suppliers Evaluation and using SWARA-WASPAS Method. Journal of Industrial Management Perspective, 12( 47), 63-88. doi: 10.52547/jimp.12.3.63

Shojaian, A., & Moradi, A. (2014). Ranking of urban service indicators using STORGES and V-Promethee models (case of study: cities of Hamedan province). Journal of Regional Planning, 5(20), 43-54. URL: https://sid.ir/paper/230633/fa  [In Pershian]

Tushar, Z. N., Bari, A. B. M. M., & Khan, M. A. (2022). Circular supplier selection in the construction industry: A sustainability perspective for the emerging economies. Sustainable Manufacturing and Service Economics, 1(2), 1-11. doi:10.1016/j.smse.2022.100005

Tahvili Naeeni, M. R. (2017). Evaluation and selection of suppliers in the supply chain using multi-criteria decision making techniques in automotive industries (A case study of choosing a contractor for various types of car paint in Saipa Automobile Company). International Conference on Management Patterns in the Progressive Era, 1-32. [In Pershian]

Tajmiri Rostami, F., & Farhadi, F. (2022). Criteria identification and ranking of sustainable suppliers in the supply chain of Isfahan Steel company using Thematic analysis and MARCOS methods. Journal of strategic management in industrial systems (former industrial management), 17(60), 55-70. doi: 10.30495/imj.2022.1944914.1720 [In Pershian]

Tavana, M., Shaabani, A., Di Caprio, D., & Amiri, M. (2021). An integrated and comprehensive fuzzy multicriteria model for supplier selection in digital supply chains. Sustainable Operations and Computers, 2, 149-169. doi: 10.1016/j.susoc.2021.07.008

Tavana, M., Shaabani, A., Di Caprio, D., & Bonyani, A. (2021). An integrated group fuzzy best-worst method and combined compromise solution with Bonferroni functions for supplier selection in reverse supply chains. Cleaner Logistics and Supply Chain, 2, 1-15. doi:10.1016/j.clscn.2021.100009

Valizadeh, J., & Alizadeh Bermi, M. (2017). Evaluation and selection of suppliers in the supply chain green by taking risks and using compilation techniques DEMATEL and VIKOR in fuzzy environment (Case Study in Iran Khodro exhaust supplier selection). International Green Supply Chain Conference, 1-25. [In Pershian]

Yayla, Y., & Yildiz, A. (2013). Fuzzy analitic network process based multi criteria decision making methodology for a family automobile purchasing decision. South African Journal of Industrial Engineering, August 2013, Vol 24(2), 167-180. URL: https://hdl.handle.net/10520/EJC144208

Yazdani, M. H., & Zaranji, Zh. (2021). Assessing the environmental status of Ardebil city with a healthy city approach Using the PROMETHEE model. Journal of Environmental science studies, 6(3), 4093-4099. URL: https://www.jess.ir/article_136322.html?lang=en [In Pershian]

 

(253)

 

 

---

[1] . MSc in Business, Department of Business Management, Tehran Gharb Branch, Payam Noor University, Tehran, Iran.

[2] . Associate Professor, Department of Industrial Management and Information Technology, Faculty of Management and Accounting, Shahid Beheshti University, Tehran Iran.

*. Corresponding Author: [e-mail]

[3] 1. کارشناسی ارشد گروه مدیریت کسب و کار، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. [e-mail]

[4]  . دانشیار گروه مدیریت صنعتی و فناوری اطلاعات، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

*. نویسنده مسؤول: [e-mail]

[5] . Majchráková & Kremeňová

[6] . Paula Lopes & Rodriguez-Lopez

[7] . Tavana, et al

[8] . Rahiminezhad Galankashi, et al

[9] . Ali Shah, et al

[10]  . Maity & Chakraborty

[11]  . Yayla & Yildiz