اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی بر بهبود کیفیت زندگی زنان متأهل

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

فائزه فولادی ¹ (کارشناس ارشد مشاوره خانواده دانشگاه تهران)
جواد اژه‌ای ² (دانشیار دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران)
مسعود غلامعلی‌لواسانی ³ (دانشیار دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران)
ساناز برزگرکهنمویی ⁴ (کارشناس ارشد مشاوره خانواده دانشگاه تهران)
راضیه جلوانی ⁵ (کارشناس ارشد مشاوره خانواده دانشگاه تهران)

تاریخ دریافت : 1395/01/25 تاریخ پذیرش : 1395/01/25 تاریخ انتشار : 1392/03/01

کلید واژه: کیفیت زندگی, زنان, آموزش مهارت‌های ارتباطی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف مطالعۀ "اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی بر بهبود کیفیت زندگی زنان متأهل" طراحی و اجرا شد. طرح این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه می‌باشد. نمونه شامل 30 نفر از زنان مراجعه کننده به مرکز مشاورۀ مهر قم بودند که به عنوان نمونۀ در دسترس انتخاب شدند و 15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه گواه قرار گرفتند. پرسشنامۀ کیفیت زندگی Whoqol-brief را در دو نوبت به عنوان پیش‌آزمون و پس‌آزمون تکمیل نمودند. آموزش مهارت‌های ارتباطی طی 8 جلسه 2 ساعته به مدت 2 ماه بر روی گروه آزمایش انجام گرفت. نتایج تحلیل کوواریانس نشان دهنده‌ی افزایش میانگین نمرات کیفیت زندگی در گروه آزمایش نسبت به گروه گواه می‌باشد. بررسی میانگین نمرات مؤلفه‌های کیفیت زندگی به طور جداگانه در دو گروه آزمایش و گواه بیانگر آن است آموزش مهارت‌های ارتباطی بر مؤلفه‌های سلامت روانی و محیط تفاوت معنی‌داری را نشان می‌دهند. در حالی که در میانگین مؤلفه‌های سلامت جسمانی و روابط اجتماعی تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد.

چکیده انگلیسی:

The study was designed and administered to study the effectiveness of teaching communicative skills on improving the married women's qualities of life. The research method was semi-experimental which has pretest, posttest and witness group. The sample include 30 women who referred to Mehr Counseling Center in Qom and they were selected as a sample and completed (whoqol-brief) quality of life questionnaire (World Health Organization 2004) twice as a pretest and posttest. The witness group was taught communication skills in 8 sessions, for 2 months. The results of analyzing covariance showed increasing the average of scores of the quality of life in test group than the average in witness group. Studying the average of scores of the quality of life factors separately in test and witness group showed that mental health factors and environment had meaningful difference, while this difference was not seen in physical health factors and social relations. 

منابع و مأخذ:

اصلانی، خالد. (1383). نقش مهارت‌های ارتباطی بر کارآیی خانوادگی دانشجویان متأهل، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

برغندان، میترا؛ عنایتی، میرصلاح الدین؛ مهرابی‌زاده، هنرمند (1387). بررسی اثربخشی آموزش مهارت حل مسئله به شیوه‌ی گروهی بر سلامت عمومی و رضایت زناشویی همسران کارمندان مرد طرح اقماری. یافته‌های نو در روان‌شناسی. دوره 7 شماره2. 95-107.

برنشتاین، فیلیپ اچ و برنشتاین، مارسی تن. شناخت و درمان اختلاف‌های زناشویی (زناشویی درمانی). حمیدرضا سهرابی، (1382). تهران: انتشارات رسا.

بولتن، رابرت. روان‌شناسی روابط انسانی (مهارت‌های مردمی). حمیدرضا سهرابی، (1384). تهران: انتشارات رشد.

بهاری، فرشاد؛ بهرامی، فاطمه (1387). تأثیر آموزش مهارت‌های ارتباطی همسران بر میزان تعارض‌های زناشویی زوج‌های متقاضی طلاق شهر اصفهان. فصلنامه مطالعات زنان دانشگاه الزهراء. دوره 11 شماره 3، 85-97.

خوش کنش، ابوالقاسم (1386). بررسی روابط ساده و چندگانه پیشایندهای شناختی، شخصیتی، مذهبی با احساس شادکامی و ارتباط این متغیرها با عملکرد تحصیلی و سلامت روانی در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز، رساله دکتری روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز.

رحیمی، مهدی(1388). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و کیفیت زندگی دانش آموزان دوره متوسطه شهر شیراز. مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی، دوره 10، شماره 1، 5-25

رضازاده، سیدمحمدرضا، (1381). بررسی سبک‌های دلبستگی و مهارت‌های ارتباطی با همسازی زناشویی در دانشجویان متأهل ساکن خوابگاه‌های دانشگاه تهران. رساله دکتری روان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس.

رفیعی، مرسده، (1388). اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی و تنش‌زدایی تدریجی بر کیفیت زندگی و بهزیستی روان شناختی زنان نابارور، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روان‌شناسی عمومی دانشگاه پیام نور تهران.

رایس، فیلیپس. روان‌شناسی رشد انسان. مهشیدفروغان، (1387). تهران: انتشارات ارجمند.

سازمان بهداشت جهانی. برنامه آموزش مهارت‌های زندگی. لادن فتی؛ فرشته موتابی؛ مهرداد کاظم‌زاده عطوفی،(1385). تهران: انتشارات دانژه.

شرفی، علی (1382). رابطه بین الگوهای ارتباط زناشویی و سلامت روان معلمان زن و همسران آن‌ها در تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه تربیت معلم.

شهرکی ثانوی، فریبا؛ نویدیان، علی؛ انصاری مقدم، علیرضا؛ فرجی شوی، مهدی (1390). بررسی رابطه الگوهای ارتباطی خانواده بر کیفیت زندگی نوجوانان. فصلنامه مشاوره و روان درمانی خانواده، دوره 1، شماره 1، 101- 114.

عیسی نژاد، اکبر؛ احمدی، احمد؛ اعتمادی، عذرا. (1387). تأثیر بهزیستی ذهنی بر کیفیت روابط زناشویی. مجموعه مقالات سومین کنگره آسیب شناسی خانواده، 290.

گاتمن، جان. چرا ازدواج موفق؟ چرا ازدواج ناموفق؟. مهرداد فیروزبخت(1377). تهران: انتشارات ابجد.

مایکل، پی نیکولز. خانواده درمانی مفاهیم و روش‌ها. محسن دهقانی؛ آناهیتا نجاریان؛ فرزانه رسولی، (1387). تهران: نشر دانژه.

محبی‌کیا، راضیه (1387). تأثیر آموزش مهارت‌های ارتباطی با رویکردهای شناختی- رفتاری بر سازگاری زناشویی زنان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد مشاوره، دانشگاه شهید بهشتی.

محمودی، حسین (1385). بررسی اثربخشی آموزش شنیداری- موسیقایی بر الگوهای ارتباطی زوجین تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه شهید بهشتی.

مهرابی‌زاده هنرمند، مهناز؛ حسین پور، محمد؛ مهدی‌زاده، لیلا (1389). اثر بخشی آموزش مهارت‌های زندگی در افزایش سازگاری زناشویی زنان متأهل 40-20 سال. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، دوره2، شماره 1، 125-139.

نجات، سحرناز؛ منتظری، علی؛ هلاکویی، کوروش؛ نایینی، کاظم محمد؛ مجدزاده، رضا (1385). استانداردسازی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHOQOL BREF) ترجمه و روان‌سنجی گونه‌ی ایرانی. مجله دانشکده‌ی بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، دوره 4، شماره 4، 1-12.

نصیری، حبیب‌الله (1385). بررسی روایی و پایایی مقیاس کوتاه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت و تهیه‌ی نسخه‌ی ایرانی آن. سومین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان. تهران: دانشگاه علم و صنعت.

هارجیه، اون؛ ساندرز، کریستین؛ دیکسون، دیوید؛ تاون، جونز. مهارت‌های اجتماعی در ارتباطات میان فردی. مهرداد فیروزبخت وخشایار بیگی(1386). تهران: انتشارات رشد.

هالفورد، دبلیوکیم. زوج درمانی کوتاه مدت: یاری به زوجین برای کمک به خودشان. مصطفی تبریزی؛ مژده کاردانی؛ فروغ جعفری(1384). تهران: فرا روان.

هاوتون، کیت سالکویس، کیس، کلارک (1383). رفتار درمانی شناسی راهنمای کاربردی در درمان اختلال‌های روانی. ترجمه حبیب اله قاسم زاده. تهران: انتشارات ارجمند.

Campbell. T. L. (2003). The effectiveness of family interventions for physical disorders. Journal of Marital and Family. 29(2), 263-281.

Casten, M. K. (2004). Marital functioning and communication in a clinical sample of social anxiety disorder clients. Journal of Marital and Family. 28(3), 252-270.

Cordova, J. V.; & Warren, L. Z. (2005). Emotional skillfulness in marriage: intimacy as amediator of the relationship between emotional skillflulness and martial satisfaction. Journal of Social and Clinical Psychology. 24(2), 218-235.

Cunningham, M. (2003). Sarisfying union's throucouples communication and enhacement program for married couples. Submitted to office of graduate studies of Texas A & M University in partial fulfillment of the requirements for the degree of doctor of philosophy.

Epstein. N. ;& Jackson, E. (1978). An outcome study short- term communication training with married couples. Journal of Conseling and Clinical Psychology, 46, 202-212.

Frisch, M. B. (2006). Quality of life therapy: Applying a life satisfaction approach to positive psychology and cognitive therapy. John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey.

Gottman, J. M. (1993). The roles of conflict, escalation and envoidance in marital interation. Journal of Consutling and Clinical Psychology, 61, 6-15

Hahlweg, K.; Markman, H. G.; Thurmaier, F.; Engl, J.; & Eckert, V. (1998). The peridiction and Prevention of marital distress: And international perspective. Clinical Psychology, Rview, 13, 29-43

Halford, K. J.; Matthew, S. (2007). Couple communicationin step families, family process, Academic Research libraries, 46, 421-432

Imhonde, H. O.; Oyaziwo, A.; & Ifunanyachukwu, N. R. (2008). Effective communication, educational qualification and age as determinats of marital satisfaction among newly wedded-couples in a Nigeria,University. Pakistan Journal of Social Sciences, 5, 433-437.

Karen, R. W. (2002). Building healty couple relationships: Do communication skills. Gender, hope and family types make adifferens? Trinity Western University.

Lopez, S. J. (2009). Encyclopedia of positive psychology. Wiley- BlackwellPublication.

Nancy, J. S. (2007). Communication and intimacy. http://www.nancyjanesmith.com

Razavi, D.; & Delvaux, N. (2006). Can life skills be tought? British Journal of Hospital Medicine, 43, 215-217.

Schiling, E. A.; Baucom, D. H.; Burnett,C. K. ; Allen,E. S. ; & Rogland,L. (2003). Altering the cours of marriage: The effect of (PREP). Communication skills acquisition on couples risk of becoming martially distressed. Journal of Family Psychology, 17, 41-53.

Victoria, L. B. (2008). Does marriage and relationship education improve couples’ communication? A meta – analytic study. Department of Marrige, Family and Human Development. Brigham Young University.

Whoqol Group. (1993). Study protocol for the World Health Organization project to develop a quality of life assessment instrument (WHOQOL). Quality of Life Research. 2(2): 153-159.

Whoqol Group. (1994). Development of the WHOQOL: Rationale and current status, international. Journal of Mental Health. 23(3): 24-56.

Whoqol Group. (1995). The World Health Organization Quality of Life Assessment (WHOQOL): Position paper from the, World Health Organization Social Science and Medicine. 41 (10): 1403-1409.

Whoqol Group. (2006). A cross- cultural study of spirituality, religion, and personal beliefsas components of quality of life. Social Science and Medicine. 62(6): 1486-1497.

WHO (2005). Promoting mental health: concepts, emerging evidence, practice: summary report. Geneva, Word Health Organization.