تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی در افزایش خلاقیت و بهبود عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

مهسا کیوانی ¹ , اصغر جعفری ²

1 - دانشجوی کارشناسی‌ارشد گروه مشاوره، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران
2 - استادیار گروه مشاوره، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران

تاریخ دریافت : 1393/12/24 تاریخ پذیرش : 1394/07/25 تاریخ انتشار : 1394/06/01

کلید واژه: خلاقیت, عملکرد تحصیلی, راهبردهای فراشناختی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی در افزایش خلاقیت و بهبود عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان در شهر تبریز انجام شد. روشپژوهش نیمه آزمایشی و طرحپژوهش پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری دانش‌آموزان دختر پایه اول دوره متوسطه بودند که 30 دانش‌آموز به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. راهبردهای فراشناختی در 8 جلسه گروهی به آزمودنی‌های گروه آزمایش آموزش داده شد. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه‌های خلاقیت عابدی و عملکرد تحصیلی در تاج جمع‌آوری و با استفاده از تحلیل کوواریانس تحلیل شدند. نتایج نشان داد که آموزش راهبردهای فراشناختی می‌تواند مؤلفه‌های خلاقیت را به طور معنی‌داری افزایش دهد و خودکارآمدی، برنامه‌ریزی و تأثیرات هیجانی را در عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان به طور معنی‌داری بهبود بخشد(P<0.01) و در فقدان کنترل پیامد و انگیزش تغییری ایجاد نشد. نتایج پژوهش شواهدی را پیشنهاد می‌کند که آموزش راهبردهای فراشناختی روش مناسبی برای افزایش خلاقیت و بهبود عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان می‌باشد. لذا پیشنهاد می‌شود به منظور افزایش مؤلفه‌های خلاقیت و بهبود عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان ممکن است مفید باشد که سطح راهبردهای فراشناختی دانش‌آموزان تقویت شود.

چکیده انگلیسی:

The Present study aimed at determining the effect of metacognitive skills training on improving creativity and academic performance of high school students in Tabriz. It was a semi-experimental research with pretest-posttest and control group. 30 students were selected through multiple cluster sampling and randomly assigned in two experimental and control groups. Only the experimental group received explicit instruction on metacognitive strategies. The data were collected by Dortaj’s questionnaire of academic performance and Abedi’s questionnaire of creativity. To analyze the data, the analysis of Cavariance was used. The results indicated that interventions based on meta cognitive skills training can significantly increase the components of creativity and academic performance including self-efficacy, planning and emotional effects but not losing control and motivation (P<0.01). The Results provide some evidence that metacognitive skill training is appropriate for increasing creativity and recovering students’ academic performance.

منابع و مأخذ:

منابع

آقازاده، محرم؛ احدیان، محمد. (1382). مبانینظریوکاربردهای آموزشینظریهشناخت. تهران: نور پردازان.

آقامحمدی، مصطفی. (1391). اثر بخشی آموزش مهارت ارتباط بین فردی در کمال گرایی (مثبت و منفی)و خلاقیت  در  دانش  آموزان تیز هوش پسر. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر.

بیدگلی، محمد. (1392). بررسی رابطه روشهای مطالعه و ساختارانگیزشی باخلاقیت دانش‌آموزان سال اول متوسطه. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر.

پاشایی، زهره. (1388). بررسی تأثیر آموزش مهارت های مقابله با هیجانات با رویکرد شناختی- اجتماعی در کاهش اضطراب امتحان، استرس  افزایش عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

جوادی، مرضیه؛ کیوان آرا ، محمود؛ یعقوبی، مریم؛ حسن زاده، اکبر و  عبادی، زهرا. (1389).  بین آگاهی فراشناختی از راهبردهای مطالعه و وضعیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 27،  146-158.

حسینی، افضل السادات. (1387). ماهیت خلاقیت و شیوه های پرورش آن. مشهد: به نشر.

خانیان، محمد ربیع. (1384). خلاقیت و نوآوری در سازمان های آموزشی "مفاهیم نظری، تکنیک‌ها، سنجش" . تهران: انتشارات رسانه تخصصی.

درتاج، فریبرز. ( 1383). بررسی تأثیر شبیه سازی ذهنی فرآیندی و فرآورده ای بر بهبود عملکرد تحصیلی دانشجویان، ساخت و هنجاریابی عملکرد تحصیلی. رساله دکترا، دانشگاه علامه طباطبایی

دیره، عزت؛ بنیجمالی، شکوه‌السادات. (1388). بررسیسهمعواملانگیزشیبراستفادهازراهبردهای شناختیوفراشناختیدرفرآیندیادگیری. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌تحقیقات.

زینلی، زهرا. (1389). رابطهراهبردهایفراشناختیوخلاقیتباعزتنفس وعملکردتحصیلیدانش‌آموزاندبیرستانیشهرسده. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.

سعیدی، فریبا؛ سامانی، سیامک و کاظمی، سلطانعلی. (1390). تأثیر آموزش مهارتهای فراشناختی در راهبردهای مطالعه برخودکارآمدی تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره راهنمایی. پایگاه چاپ مقالات سیویلیکا.

سیاح سیاری، نیمتاج. (1386). ناتوانی های یادگیری. تهران، انتشارات مدبر

سیف، علی اکبر. (1393). روان شناسی پرورشی نوین. آموزش و یادگیری. تهران: انتشارات آگاه.

سیف، علی؛ مصرآبادی، ج. (1386). اثر بخشی آموزش راهبردهای یادگیری بر سرعت خواندن، یادداری و درک متون مختلف. فصلنامه تعلیم و تربیت، 8(2)، 12-25.

صفری، یحیی؛ مرزوقی، رحمت اله. (1388). مطالعه تجربی بررسی میزان تأثیر آموزش به شیوه فراشناختی بر عملکرد تحصیلی و آگاهی های فراشناختی دانش‌آموزان در برنامه درسی علوم دوره راهنمایی. دو ماهنامه دانشور رفتار/ تربیت و اجتماع، 9(39)، 45-59.

صفری، یحیی؛ و محمدخانی، صدیقه. (1390). کاربرد راهبردهای فراشناخت در تجربه های دانشجویان و ارتباط آن با سطح پیشرفت تحصیلی آنها. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 7، 41-56.

عابدی، جمال. (1372). خلاقیت و شیوه ای نو در اندازه گیری آن. پژوهش های روان شناختی، دوره2 (1،2)، 34-46.

عبدوس، میترا. (1380). بررسی تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر پرورش خلاقیت دانش‌آموزان دختر سال سوم دبیرستان شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، چاپ نشده، دانشگاه الزهرا.

عطارخامه، فاطمه. (1388). تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری مطالعه فراشناختی بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. تهران، پژوهش نامه مطالعات روان شناسی تربیتی، 5(9)، 32-48.

فاطمی، مرجان. (1382). سرگرمی و خلاقیت. تهران، چاپ و نشر بنیاد.

Brannigan,V.M.(2004). Promoting academic achievement and motivation. Educational psychology, 45(2), 46- 70.

Desoete, A. &Ozsoy, G.(2009). Introduction: Meta cognition, more than the longs monster? International Electronic Journal of Elementary Education, 2(1), 1-6.

Desoete, A., Roeyers, H., & De Clercq, A. (2003). Can off-line meta cognition enhance mathematical problem solving? Journal of Educational Psychology, 95, 188–200

Dilekmen, M. , Ada, S. & Alver, B. (2009).”An evaluation on study skills of high school students. Word applied sciences Journal, 6(7), 966-970.

Duffy, B. (2007). supporting creativity and imagination in the early years. Mc Grow hill , education.

Girltan, A. (2007). Creativity (hand book for Teachers). UK: World Scientific Publishing.

Howel, A. J. & Watson, D. C., (2007). Procrastination: Association with goal orientation and learning  strategies.Personality and Individual Differences, 43, 167-178.

Lemos, M. S. (2002). Students goals and self – regulation in the classroom. Journal of   Educational Research, 31,471-486.

Linda. H. E. & Pinkleyey, Ch. (2006). Meta cognitive strategies help Students to comprehend all text Reading improvement. Cholas vista: spring, 43 (1) 13-17.

Litzinger, T., & Firetto, C. M. (2010). A Cognition Study of Problem Solving in Statics. Journal of Engineering Education, 99(4), 337- 353.

Lynch, D. J. (2006). Motivational Factors, Learning Strategies and resource management as Predictors of course grades. College student Journal, 70, 723-727.

Ozsoy, G. & Ataman, A. (2009). The effect of meta cognitive strategy training on problem solving achievement. International Electronic Journal of Elementary Education, 1(2), 67-82.

Ozsoy, G. (2011). An investigation of the relationship between meta cognition and mathematics achievement . Journal of Asia Pacific Education, 12, 227-235.

Reid, G. (2003). Deslexia: a practitioner s had book. 3rded. Yohn wiley & sons ltd. www. ldon line.org.

Ruban, L. M., & McCoach, D. B. (2005). Gender differences in explaining grades using structural equation modeling. Review of Higher Education, 28, 475-502.

Santrock, J. W. (2008). Educational Psychology. America:  MC grew- Hill Publication.

Vidal, R. V. (2005). Creativity for operational researchess university of Technical Denmark. New York: Rinehart & Winston.

Vitae, T. (2010). Meta cognition isthe awareness and control ofone's own cognition. University of Maryland, Baltimore County, and Baltimore, MD, USA.