بررسی اثربخشی آموزش به کمک نقشه مفهومی معلم ساخته و نقشه‌های مفهومی با تلفیق چند رسانه‌ای در درس حرفه و فن بر عملکرد یادگیری و انگیزش دانش‌آموزان دختر پایه سوم راهنمایی شهر زنجان

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

نسرین سوادپور ¹ (دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد گروه برنامه‌ریزی آموزشی، تبریز، ایران.)
اکبر رضایی ² (استادیار گروه روان‌شناسی دانشگاه پیام نور تبریز)

تاریخ دریافت : 1391/07/11 تاریخ پذیرش : 1392/05/26 تاریخ انتشار : 1393/03/01

کلید واژه: یادگیری, نقشه مفهومی, چندرسانه‌ای, استراتژی‌های انگیزشی,

چکیده مقاله :

این پژوهش به بررسی اثر بخشی نقشه‌های مفهومی معلم ساخته و نقشه‌های مفهومی تلفیقی بر عملکرد یادگیری در دو سطح دانش و بالاتر از دانش و نیز انگیزش دانش‌آموزان دختر پایه سوم راهنمایی در درس حرفه و فن، شهر زنجان پرداخته است. این پژوهش به روش شبه آزمایشی و با اجرای پیش آزمون و پس آزمون با یک گروه کنترل و دو گروه آزمایش انجام شد به این صورت که ابتدا ناحیه و مدرسه انتخاب شد و 3 کلاس از قبل موجود، با تعداد 25 نفر در هر گروه، برای پژوهش اختصاص یافت.گروه کنترل بدون دریافت مداخله به روش سنتی، گروه آزمایش (1) با نقشه‌های مفهومی معلم ساخته به مدت 10 جلسه و گروه آزمایش (2) با نقشه‌های مفهومی معلم ساخته و تلفیقی از چند رسانه‌ای‌ها(روش تلفیقی)، به مدت 11 جلسه آموزش دیدند. ابزارهای پژوهش آزمون پیشرفت تحصیلی و پرسشنامه انگیزشMSLQ بود. نتایج به دست آمده از تحلیل داده‌ها با آزمون کوواریانس نشان داد که نقشه‌های مفهومی در هر دو حالت، بر عملکرد یادگیری و ارتقا یادگیری در سطح دانش و سطوح بالاتر از دانش، اثر بخش بوده ولی در انگیزش در مقیاس باورهای انگیزشی (خودکار آمدی، ارزش‌گذاری درونی و اضطراب امتحان) و مقیاس استراتژی‌های یادگیری خود نظم‌دهی(استفاده از استراتژی‌های یادگیری و خود نظم‌دهی) مؤثر نبوده است. با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان گفت که نقشه‌های مفهومی و چند رسانه‌ای‌ها می‌توانند در بهبود وضعیت یادگیری دانش‌آموزان مؤثر باشند.

چکیده انگلیسی:

This study investigates the effectiveness of teacher-made conceptual maps and multimedia teacher-made conceptual maps on the learning process at two levels of knowledge and supra knowledge and also the motivation of the female third graders guidance school students in Zanjan. The study was a quasi-experimental one with pretest and posttest in which there were one control group and two experimental groups. There were three classes with 25 students available for each group for the purpose of the study. The control group was an intact group but the experimental group (1) Were treated for 10 sessions with teacher-made conceptual maps and the experimental group (2) were treated for 11 sessions with teacher-made conceptual maps and mixed multimedia method. The instruments used in this research were achievement test and MSLQ questionnaire. The results of data analysis through Co-variance indicated that the conceptual maps have great effect both on the learning performance and on promoting learning at the level of knowledge or at levels higher than knowledge; however, they are not effective regarding motivation on the scale of motivational beliefs (self-efficiency, inner valuation and examination anxiety) and on the scale of self-ordering learning strategies (utilizing self- ordering and learning strategies). Based on the obtained results it can be claimed that conceptual maps and multimedia do have an outstanding effect on improving the students' learning.

منابع و مأخذ:

آقازاده، محرم (1390). راهنمای روش‌های نوین تدریس، تهران: نشر آییژ.

جنیدی، مائده (1386). بررسی تأثیر راهبرد نقشه مفهومی بر میزان یادگیری و یادداری مفاهیم درس زیست‌شناسی سال دوم تجربی دبیرستان‌های دخترانه شهر بابل، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده علامه طباطبایی.

خان‌بیگی، حدیث (1388). تأثیر آموزش نقشه مفهومی بر سرعت و دقت یادگیری درس روانشناسی عمومی دانشجویان دانشگاه‌ها، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علامه‌طباطبایی.

درودی، فریبرز (1388) .کاربرد فنون و روش‌های مصورسازی اطلاعات و تأثیر سواد دیداری در فعالیت‌های آموزشی، فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، شماره 30، سال هشتم، تابستان 88، صص137 – 106.

رحمانی، آزاد؛ محجل‌اقدم، علی‌رضا ؛ فتحی‌آذر، اسکندر و عبدالله‌زاده، فرحناز( 1386). مقایسه تأثیر آموزش بر مبنای نقشه مفهومی با روش تلفیقی بر یادگیری درس پرستاری دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تبریز، مجله آموزش در علوم پزشکی، بهار و تابستان 1386،دوره هفتم، شماره1،ص 49-41.

رضایی، اکبر و خدیوی، اسدالله (1388). مقدمه‌ای بر مبانی نظری و سنجش فرا شناخت، تبریز: انتشارات شایسته.

سرهنگی، فروغ؛ معصومی، معصومه؛عبادی، عباس و سید مطهری، مرجان(1389). مقایسه تأثیر آموزش مبتنی بر سخنرانی و نقشه مفهومی بر سطوح یادگیری شناختی، مجله پرستاری مراقبت ویژه، دوره سوم، شماره1، ص2-1.

سیف، علی‌اکبر (1389)، روانشناسی پرورشی نوین، تهران : نشر دوران.

فردانش، هاشم و شیخی فینی، علی‌اکبر(1381). درآمدی بر سازنده‌گرایی در روانشناسی و علوم تربیتی، فصلنامه علمی – پژوهشی علوم‌انسانی دانشگاه‌الزهرا(س)، سال دوازدهم، شماره 42، تابستان 1381، ص145- 125.

قنبری، عاطفه؛ پاریاد، عزت و احسانی، مریم (1389). تأثیر تدریس به روش نقشه مفهومی بر میزان یادگیری و یادداری یک درس در دانشجویان پرستاری، مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی، دوره هفتم، شماره دوم، 1389، ص 118-112.

محرابی پری، سحر (1390). تأثیر آموزش با نقشه مفهومی دیجیتال بر پیامدهای شناختی، عاطفی و راهبردهای یادگیری درس زمین‌شناسی دانش‌آموزان دختر سال سوم متوسطه شهر سمنان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

مصرآبادی، جواد (1388). اثر بخشی نقشه مفهومی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان در دروس زیست شناسی، روانشناسی و فیزیک، اندیشه‌های نوین تربیتی، دوره 5، شماره 1،بهار 88، ص 114-93.

 موسی‌پورنگاری ،گیتی و طالبی‌نژاد، محمدرضا (2009). تأثیر بکارگیری ذهنی (concept mapping) در نگارش انشاء انگلیسی بر خود تنظیمی (self-regulation) دانشجویان زبان انگلیسی، فصلنامه پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 49.

نجات، نازی ؛کوهستانی، حمیدرضا و رضایی، کوروش(1390). بررسی تأثیر نقشه مفهومی بررویکردهای یادگیری دانشجویان پرستاری، مجله دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تهران (حیات) دوره 17، شماره 2،1390،ص 31-22.

Beitz, J. (1998). Concept mapping: Navigating the learning process. Nurse Education, 23 (5).

Bentley, Francoise Judith Benay., Kennedy, Sarah., & Semsar, Katharine (2011). How not to lose your students with concept maps. Journal of CollegeScience Teaching, 41(1), 61-68, Sep 2011.

Bishop, M. J., & Cates, W. M. (2001). Theoretical foundations for sound’s use in multimedia instruction to enhance learning. Educational Technology Research and Development, 49(3), 5-22.

Charsky, Dennis, & Ressler, William (2011). " Games Are Made for Fun": Lessons on the Effects of Concept Maps in the Classroom Use of Computer Games. Computers &  Education, 56 (3), 604-615, April 2011.

Chularut. P., & DeBacker. T. K. (2003). The influence of concept mapping on achievement, self-regulation, and self-efficacy in students of English as a second language. Contemporary Educational Psychology, 29: 248-263.

Conceição, Simone, Barbara. J, Daley, Liliana Mina, Brian. A, Altman, Maria Baldor, James Brown. (2008). "Advancing concept map research: A review of 2004 & 2006 CMC research".SAGE JURNALS. The online version of this article can be found at: http://hrd.sagepub.com/content/9/4/357. DOI: 10.1177/1534484310379101.

Darling, H. L. (1993). Reframing the school reform agenda: Developing capacity for school transformation. Phi Delta Kappan, 74(10), 752-761.

Farrell,T.S.C. (2009). Critical Reflection in a TESL Course: Mapping Conceptual  ELT Journal, 63 (3), 221-229, Jul 2009.

Freeman, F. A. (2004). The power and benefits of concept mapping: measuring use, usefulness, ease of use, and satisfaction. International Journal of Science Education, 26 (151- 169).

Huang, H. S., Chiou, C. C., Chiang, H. K., Lai, S. H., Huang, C. Y., Chou, Y. Y. (2012). Effects of Multidimensional Concept Maps on Fourth Graders' Learning in Web-Based Computer Course. Computers & Education, 58 (3), 863-873, Apr 2012.

Hwang, G. J., Shi, Y. R., Chu, H. C. (2011). A Concept Map Approach to Developing Collaborative Mind tools for Context-Aware Ubiquitous Learning. British Journal of Educational Technology, 42 (5), 778-789.

Irvin, N. G. (1995). "Can concept mapping be used to promote meaningful learning in nurse education?" Journal of Advanced Nursing, 21(6), 1175-1179.

James, K. L., Davies, J. G., Kinchin, I., Patel, J. P., Whittlesea, C. (2010). Understanding vs. Competency: The Case of Accuracy Checking Dispensed Medicines in Pharmacy. Advances in Health Sciences Education, 15 (5), 735-747, Dec 2010.

Krajcik, J. (2011). Learning Progressions Provide Road Maps for the Development and Validity of Assessments and Curriculum Materials. Interdisciplinary Research and Perspectives, 9 (2), 155-158, 2011.

Leauby, B. A., & Brazina, P. Concept mapping: potential uses in accounting education, J Account Education, 16(1), 123-38.

Liu, C. C.,  Holly, S. L., Shih, J. L., Huang, G. T., Liu, B. J. (2011). An Enhanced Concept Map Approach to Improving Children's Storytelling Ability. Computers & Education, 56 (3), 873-884, Apr 2011.

Liu, P. L. (2011). A Study on the Use of Computerized Concept Mapping to Assist ESL Learners' Writing. Computers & Education, 57 (4), 2548-2558, Dec 2011.

Mayer, R. E. (2001). Multimedia Learning. United Kingdom: Cambridge University Press.

Mitzman, S., Snyder, L. U., Schulze, D. G., Owens, P. R., Bracke, M. S.(2011). The Pilot Study of Integrating Spatial Educational Experiences (I see) in an Undergraduate Crop Production Course. Journal of Natural Resources and Life Sciences Education, v40, pp91-101, 2011.

Nesbit, J. C., Adesope, O. O. (2011). Learning from Animated Concept Maps with Concurrent Audio Narration. Journal of Experimental Education, 79 (2), 209-230 2011.

Paivio, A. (1991). Building an organized knowledge base, Concept mapping & achievement in secondary school physics. Journal of Research in Science Teaching, 27, 315-333.

Redford, J. S., Thiede, K. W., Wiley, J., Griffin, T. D. (2012). Concept Mapping Improves Meta-comprehension Accuracy among 7th Graders. Learning and Instruction, 22 (4), 262-270, Aug 2012.

Tseng, Y. H., Chang, C. Y., Rundgren, S. N.,  Rundgren, C. J. (2010). Mining Concept Maps from News Stories for Measuring Civic Scientific Literacy in Media. Computers & Education, 55 (1), 165-177, Aug2010.

Wu, P. H., Hwang, G. J., Milrad, M., Ke, H. R., Huang, Y. M. (2012). An Innovative Concept Map Approach for Improving Students' Learning Performance with an Instant Feedback Mechanism. British Journal of Educational Technology, 43 (2), 217-232, March 2012.

Xie, Y., Sharma, P. (2011). Exploring Evidence of Reflective Thinking in Student Artifacts of Blogging-Mapping Tool: A Design-Based Research Approach، Instructional Science: An International Journal of the Learning Sciences, 39 (5) 695-719, Sep 2011.