بررسی اولتراسونوگرافی و هیستوپاتولوژي بیضهء سگ نر متعاقب اخته انجام‌شده با استفاده از تزریق محلول کلرید‌ کلسیم

محورهای موضوعی : آسیب شناسی درمانگاهی دامپزشکی

نادر کرمی ¹ , عباس وشکینی ² , احمد اصغری ³ , سیامک مشهدی رفیعی ⁴ , پژمان مرتضوی ⁵

1 - دانش‌آموخته دکترای تخصصی گروه علوم درمانگاهی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه علوم درمانگاهی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - دانشیار گروه علوم درمانگاهی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
4 - دانشیار گروه علوم درمانگاهی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
5 - دانشیار گروه پاتوبیولوژی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/10/18 تاریخ پذیرش : 1403/03/07 تاریخ انتشار : 1403/08/30

کلید واژه: اولتراسونوگرافی, هیستوپاتولوژی, بیضه, کلرید‌کلسیم, سگ. ,

چکیده مقاله :

اخته‌سازی شیمیایی روشی برای اخته‌کردن به وسیله دارو است. در تحقیق حاضر تأثیر تزریق محلول کلرید‌کلسیم 20 درصد در بافت بیضه سگ با کمک اولتراسونوگرافی و هیستوپاتولوژی و نیز سنجش برخی از پارامتر­های خونی بررسی شد. بدین منظور تعداد 18 قلاده سگ نر سالم انتخاب و به 3 گروه جراحی، اولتراسونوگرافی و هیستوپاتولوژی (6 قلاده در هر گروه) تقسیم شدند. کلرید‌کلسیم 20 درصد در روز صفر درون بافت بیضه گروه‌های اولتراسونوگرافی و هیستوپاتولوژی تزریق شد. در روزهای صفر، 7، 14 و 21­همزمان سونوگرافی (بررسی طول، عرض، عمق و اکوژنیسته بیضه) و خون‌گیری انجام و آنزیم‌های استرس اکسیداتیو شامل سوپراکساید دیسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز و نیز تستوسترون خون نیز مورد سنجش قرار گرفت. همچنین بررسی هیستوپاتولوژیکی بیضه در روزهای 7 و 14 نمونه‌گیری، با تهیه برش بافتی و رنگ‌آمیزی هماتوکسیلین - ائوزین انجام گرفت. اولتراسونوگرافی نشان داد که غیر از روز صفر، بین میانگین طول، عرض، عمق و اکوژنیسته‌ در هر 2 گروه،‌ تفاوت آماری معنی‌داری وجود دارد (001/0p<). همچنین اکوژنیسته بیضه‌های چپ و راست در گروه‌های مورد مطالعه به‌صورت معنی‌داری کم شده­بود. همچنین بافت بیضه‌ دچار ترومبوز، نکروز، ارتشاح لکوسیت­ها، کلسیفیکاسیون و آماس گرانولوماتوز گردیده­بود. میزان آنزیم‌های استرس اکسیداتیو در روز 21 نسبت روز صفر به صورت معنی‌داری کمتر بود (001/0p<)، ولی میزان تستوسترون حتی در روز 21 تغییر نکرده بود. با این­که اخته با کلرید‌کلسیم، موثر، ارزان با عوارض جانبی کم و بدون بیهوشی است، اما اثرات این روش آهسته است و از طرفی منجر به ایجاد واکنش‌های استرس اکسیداتیو در حیوان می‌گردد، با این‌حال روش مناسبی به‌نظر می‌رسد. 

چکیده انگلیسی:

Chemical castration is a method of castration by medication. The effect of injecting 20% calcium chloride solution into dog testicle tissue was done with the help of ultrasonography, histopathology, and blood parameters. Several 18 healthy male dogs were selected and divided into three groups: surgery, ultrasound, and histopathology (number=6). On days 0, 7, 14, and 21, ultrasound (length, width, depth, and echogenic) and blood sampling were performed. On day zero, 20% calcium chloride was injected into the testicular tissue of the ultrasonography and histopathology groups. Oxidative stress enzymes superoxide dismutase (SOD) and glutathione peroxidase (GPx) and blood testosterone were measured on days 0, 7, 14, and 21. Histopathology was examined on the 7th and 14th days of sampling and by hematoxylin and eosin staining. Ultrasonography showed a statistically significant difference between the average length, width, depth, and echogenicity of both groups except on day zero. In addition, the echogenicity of the left and right testicles was significantly (p<0.0001) reduced in the studied groups. The testicular tissue suffered from thrombosis, necrosis, leukocyte infiltration, calcification, and granulomatous masses. The oxidative stress enzymes on day 21 were significantly (p<0.0001) lower than on day 0. However, the testosterone level had not changed even on the 21st day. Although the chemical method of calcium chloride is effective and cheap, with few side effects and without anesthesia, the effects of this method are slow. On the other hand, it leads to oxidative stress reactions in the animal. However, it is a more appropriate method.

منابع و مأخذ:

• Abou -Khalil, N.S., Ali, M.F., Ali, M.M. and Ibrahim, A. )2020(. Surgical castration versus chemical castration in donkeys: response of stress, lipid profile and redox potential biomarkers. BMC Veterinary Research, 16(1): 1-10
• Ahmed, O.S. and Al-Badrany, M.S. )2009(. Chemical castration in equidae. Iraqi Journal of Veterinary Sciences, 23(1).
• Canpolat, I., Karabulut, E. and Eroksuz, Y. )2016(. Chemical castration of adult and non-adult male dogs with sodium chloride solution. IOSR Journal of Agriculture and Veterinary Science, 9(12): 9-11.
• Eliasi, B., Nasralzadeh Masuleh, M., Taghipour, H. and Mami, S. (2023). Echocardiographic and radiographic study of left heart dilated cardiomyopathy in small breed dogs. Veterinary Clinical Pathology. 17(2): 129-40.
• El-Wahed, A., Ramadan, E., Korittum, A.S., Abu-Ahmed, H.M. and Sahwan, A.A. (2014). Evaluation of Pinhole Castration Technique compared with Traditional Method for Castration in Dogs. Alexandria Journal for Veterinary Sciences, 42(1): 90-91.
• Emir, L., Dadalı, M., Sunay, M., Erol, D., Çaydere, M. and Üstün, H. (2008). July. Chemical castration with intratesticular injection of 20% hypertonic saline: A minimally invasive method. In Urologic Oncology: Seminars and Original Investigations, 26(4): 392-396.
• Ibrahim, A., Ali, M.M., Abou-Khalil, N.S. and Ali, M.F. (2016). Evaluation of chemical castration with calcium chloride versus surgical castration in donkeys: testosterone as an endpoint marker. BMC Veterinary Research, 12(1): 1-9.
• Ighodaro, O.M. and Akinloye, O.A. (2018). First line defence antioxidants-superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT) and glutathione peroxidase (GPX): Their fundamental role in the entire antioxidant defence grid. Alexandria Journal of Medicine, 54(4): 287-293.
• mmegart, H.M. and Threlfall, W.R. (2000). Evaluation of intratesticular injection of glycerol for nonsurgical sterilization of dogs. American Journal of Veterinary Research, 61(5): 544-549.
• ana, K., Samanta, P.K. and Ghosh, D. (2002). Dose-dependent response to an intratesticular injection of calcium chloride for induction of chemosterilization in adult albino rats. Veterinary Research Communications, 26(8): 651-673.
• ana, K. and Samanta, P.K. (2007). Sterilization of male stray dogs with a single intratesticular injection of calcium chloride: a dose-dependent study. Contraception, 75(5): 390-400.
• Jana, K. and Samanta, P.K. (2011). Clinical evaluation of non-surgical sterilization of male cats with single intra-testicular injection of calcium chloride. BMC Veterinary Research, 7(1): 1-16.
• Jana, K., Samanta, P.K. and Ghosh, D. (2005). Evaluation of single intratesticular injection of calcium chloride for nonsurgical sterilization of male Black Bengal goats (Capra hircus): a dose-dependent study. Animal Reproduction Science, 86(1-2): 89-108.
• Karimi, N., Neshat, M. and Molazem, M. (2023). Comparison of Scintigraphy and CT-scan techniques in the diagnosis of cat hyperthyroidism. Veterinary Clinical Pathology, 17(66): 109-120.
• Koo, K.C., Ahn, J.H., Hong, S.J., Lee, J.W. and Chung, B.H. (2014). Effects of chemical castration on sex offenders in relation to the kinetics of serum testosterone recovery: implications for dosing schedule. The Journal of Sexual Medicine, 11(5): 1316-1324.
• Martins, L.T., Gonçalves, M.C., Tavares, K.C.S., Gaudêncio, S., Neto, P.S., Dias, A.L.G., et al. (2011). Castration methods do not affect weight gain and have diverse impacts on the welfare of water buffalo males. Livestock Science, 140(1-3): 171-176.
• Neto, O.A., Gasperin, B.G., Rovani, M.T., Ilha, G.F., Nóbrega Jr, J.E., Mondadori, R.G., et al. (2014). Intratesticular hypertonic sodium chloride solution treatment as a method of chemical castration in cattle. Theriogenology, 82(7): 1007-1011.
• Oliveira, F.C., Ferreira, C.E., Haas, C.S., Oliveira, L.G., Mondadori, R.G., Schneider, A., et al. (2017). Chemical castration in cattle with intratesticular injection of sodium chloride: Effects on stress and inflammatory markers. Theriogenology, 90(1): 114-119.
• Orbea, A. and Cajaraville, M.P. (2006). Peroxisome proliferation and antioxidant enzymes in transplanted mussels of four Basque estuaries with different levels of polycyclic aromatic hydrocarbon and polychlorinated biphenyl pollution. Environmental Toxicology and Chemistry: An International Journal, 25(6): 1616-1626.
• Pereira, L.F., Dias, F.G., Miguel, M.P., Honsho, C.S., Tavares, D.C., Hellú, J.A., et al. (2018). Testicular histological evaluation and serum testosterone concentrations of bulls after chemical castration with calcium chloride. Pesquisa Veterinária Brasileira, 38(8): 1554-1563.
• Pourali, S., Devasaz, A. and Safavi, S. (2023). Comparative investigation of testosterone enanthate and nandrolone decanoate administration on testicular tissue and spermatogenesis coefficients in rats. Veterinary Clinical Pathology, 16(4): 68-355.
• Shin, M.S., Chung, K.J., K.o, I.G., Kim, S.H., Jin, J.J., Kim, S.E., et al. (2016). Effects of surgical and chemical castration on spatial learning ability in relation to cell proliferation and apoptosis in hippocampus. International Urology and Nephrology, 48(4): 517-527.
• Silva, R.C., Paranzini, C.S., Franco, L.G., Miguel, M.P., Honsho, C.S. and Souza, F.F. (2018). Calcium chloride combined with dimethyl sulphoxide for the chemical sterilization of dogs. Reproduction in Domestic Animals, 53(6): 1330-1338.
• Stafford, K.J. and Mellor, D.J. (2005). The welfare significance of the castration of cattle: a review. New Zealand Veterinary Journal, 53(5): 271-278.
• Wiebe, J.P. and Barr, K.J. (1984). The control of male fertility by 1, 2, 3-trihydroxypropane (THP; glycerol): rapid arrest of spermatogenesis without altering libido, accessory organs, gonadal steroidogenesis, and serum testosterone, LH and FSH. Contraception, 29(3): 291-302.
• Yamada, P.H., Codognoto, V.M., de Ruediger, F.R., da Silva, K.M., Aristizábal, V.V., Kastelic, J.P., et al. (2021). A comparison of immunological, chemical and surgical castration of Nelore bulls. Theriogenology, 169(8): 9-13.

متن کامل:



آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی                                                                                                              دوره 18، شماره 3، پیاپی 71، پاییز 1403، صفحات: 274-259

 

 

"مقاله پژوهشی"                                                                       DOI: 10.71499/jvcp.2024.3111445

بررسی اولتراسونوگرافی و هیستوپاتولوژي بیضهء سگ نر متعاقب اخته انجام‌شده 

با استفاده از تزریق محلول کلرید‌ کلسیم

 

نادر کرمی1، عباس وشکینی2*، احمد اصغری3، سیامک مشهدی رفیعی4، پژمان مرتضوی5

 

1- دانش‌آموخته دکترای تخصصی گروه علوم درمانگاهی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2- دانشیار گروه علوم درمانگاهی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3- دانشیار گروه علوم درمانگاهی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

4- دانشیار گروه علوم درمانگاهی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

5- دانشیار گروه پاتوبیولوژی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

*نویسنده مسئول مکاتبات: [e-mail]

(دریافت مقاله: 18/10/1402 پذیرش نهایی: 7/3/1403)

 

 

چکیده 

اخته‌سازی شیمیایی روشی برای اخته‌کردن به وسیله دارو است. در تحقیق حاضر تأثیر تزریق محلول کلرید‌کلسیم 20 درصد در بافت بیضه سگ با کمک اولتراسونوگرافی و هیستوپاتولوژی و نیز سنجش برخی از پارامتر­های خونی بررسی شد. بدین منظور تعداد 18 قلاده سگ نر سالم انتخاب و به 3 گروه جراحی، اولتراسونوگرافی و هیستوپاتولوژی (6 قلاده در هر گروه) تقسیم شدند. کلرید‌کلسیم 20 درصد در روز صفر درون بافت بیضه گروه‌های اولتراسونوگرافی و هیستوپاتولوژی تزریق شد. در روزهای صفر، 7، 14 و 21­همزمان سونوگرافی (بررسی طول، عرض، عمق و اکوژنیسته بیضه) و خون‌گیری انجام و آنزیم‌های استرس اکسیداتیو شامل سوپراکساید دیسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز و نیز تستوسترون خون نیز مورد سنجش قرار گرفت. همچنین بررسی هیستوپاتولوژیکی بیضه در روزهای 7 و 14 نمونه‌گیری، با تهیه برش بافتی و رنگ‌آمیزی هماتوکسیلین - ائوزین انجام گرفت. اولتراسونوگرافی نشان داد که غیر از روز صفر، بین میانگین طول، عرض، عمق و اکوژنیسته‌ در هر 2 گروه،‌ تفاوت آماری معنی‌داری وجود دارد (001/0p<). همچنین اکوژنیسته بیضه‌های چپ و راست در گروه‌های مورد مطالعه به‌صورت معنی‌داری کم شده­بود. همچنین بافت بیضه‌ دچار ترومبوز، نکروز، ارتشاح لکوسیت­ها، کلسیفیکاسیون و آماس گرانولوماتوز گردیده­بود. میزان آنزیم‌های استرس اکسیداتیو در روز 21 نسبت روز صفر به صورت معنی‌داری کمتر بود (001/0p<)، ولی میزان تستوسترون حتی در روز 21 تغییر نکرده بود. با این­که اخته با کلرید‌کلسیم، موثر، ارزان با عوارض جانبی کم و بدون بیهوشی است، اما اثرات این روش آهسته است و از طرفی منجر به ایجاد واکنش‌های استرس اکسیداتیو در حیوان می‌گردد، با این‌حال روش مناسبی به‌نظر می‌رسد.  

 

کلیدواژه‌‌ها: اولتراسونوگرافی، هیستوپاتولوژی، بیضه، کلرید‌کلسیم، سگ. 

 

مقدمه 

عقیم‌سازی یکی از راه‌های مؤثر در کنترل جمعیت حیوانات است. امروزه محققان، اخته‌کردن شیمیایی را جایگزین مناسبی برای روش جراحی می‌دانند. چون این روش در مقایسه با روش جراحی دارای مزیت‌های فراوانی، همچون کاهش استرس، از بین بردن خونریزی، فتق، عفونت، میازیس و عدم نیاز به محیط استریل است. ساده و ارزان قیمت بودن نیز، بویژه در مقیاس‌های انبوه، از دیگر مزیت‌های این روش می­باشد (Abou-Khalil et al., 2020). برای اخته‌کردن می‌توان از مواد شیمیایی مختلفی بویژه از مرسوم‌ترین آن­ها یعنی کلرید‌کلسیم بهره گرفت. به­طورکلی مواد مذکور بر اسپرماتوژنر، آندوژنز، آتروفی بیضه و اپی­دیدیم تأثیر گذاشته و موجب توقف میل جنسی می‌شوند (Ibrahim et al., 2016a).

تزریق داخل بیضه‌ای کلرید‌کلسیم به منظور اخته‌کردن، با غلظت و فرمول‌های مختلف، در انواع حیوانات، نظیر سگ (Jana and Samanta, 2007)، گربه (Jana and Samanta, 2011)، بز (Jana et al., 2005) و گاو نر (Stafford and Mellor, 2005) گزارش شده‌است. اعلام شده که کلرید‌کلسیم می‌تواند منجر به آتروفی لوله‌های اسپرم ساز و کاهش غلظت گردش خون تستوسترون و ابعاد پروستات و نیز آتروفی بیضه در حیوانات نر گردد (Jana and Samanta, 2007). اما علی­رغم مزایا پرشماری که برای روش مذکور ارائه شده، در برخی از گزارش‌ها واکنش‌های موضعی و سیستمیک، نظیر زخم اسکروتوم، درماتیت، ایجاد آبسه و فیبروز در ناحیه، تورم پرپیوس، استفراغ، اسهال، بی‌اشتهایی، بی­حالی و لکوسیتوزیس هم گزارش شده­است (Canpolat et al., 2016, Shin et al., 2016). همچنین، برخی محققان بر این باورند که اخته‌کردن به روش شیمیایی منجر به کاهش ترشح تستسترون توسط بیضه‌ها نمی‌شود (Ibrahim et al., 2016b; Silva et al., 2018). عملکرد تستوسترون در دوران جنینی و دوران بلوغ متفاوت است. در دوران جنینی هورمون مذکور منجر به تشکیل غدهء پروستات، کیسه‌های منی و مجاری جنسی می‌شود و همزمان با آن مانع از تشکیل اندام‌های جنسی ماده می‌گردد. اما در دوران بلوغ وظایف مختلفی از جمله اثر بر تشکیل پروتئین‌ها و رشد عضلانی، اثر بر رشد استخوان‌ها و احتباس کلسیم، اثر بر گلبول‌های قرمز خون و اثر بر تعادل الکترولیت­ها و آب را بر عهده دارد (Andrade et al., 2022; Warren and Grossmann, 2022,). سوپراکسیددیسموتاز آنزیمی است که تبدیل آنیون سوپراکسید را به اکسیژن مولکولی و پروکسید هیدروژن تسریع کرده و بنابراین، بخش حیاتی را در مکانیزم سلولی و دفاع آنتی‌اکسیدانی تشکیل می‌دهد (Orbea and Cajaraville, 2006). گلوتاتیون پراکسیداز هم نام عمومی خانواده‌ای از آنزیم‌ها با فعالیت پراکسیدازی است که نقش بیولوژیکی اصلی آن‌ها محافظت ارگانیسم‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو می‌باشد. ترکیبات لیپیدی سلول نسبت به رادیکال‌های آزاد حساس هستند و در اثر واکنش، لیپید پراکسید تولید می‌کنند. عملکرد بیوشیمیایی آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز، کاهش هیدروپراکسیدهای لیپیدی به الکل‌های مربوطه و احیاء پراکسید هیدروژن آزاد به آب است. همچنین آنزیم­های مذکور با استفاده از گلوتاتیون، پراکسیدها را به الکل کاهیده و از تشکیل رادیکال‌های آزاد جلوگیری می‌کنند (Ighodaro and Akinloye, 2018).

براساس جستجوهای انجام شده در پایگاه‌های علمی معتبر، تاکنون مطالعه‌ای مبنی بر اثر کلسیم کلرید بر روی شاخص‌های عرض و عمق و اکوژنیسته‌ء بیضه از طریق عمل اولتراسونوگرافی، تغییرات بافت بیضه از طریق هیستوپاتولوژی و تغییرات شاخص‌های استرس اکسیداتیو، میزان هورمون تستوسترون و ابعاد پروستات صورت نگرفته است. لذا هدف از انجام تحقیق حاضر بررسی تغییرات احتمالی در بیضه سگ نر متعاقب تزریق کلرید‌کلسیم به داخل بافت آن جهت انجام عمل اخته شیمیائی، با استفاده از روش­های اولتراسونوگرافی، هیستوپاتولوژی و سرولوژیکی بود.

 

مواد و روش‌ها

- مشخصات تحقیق و حیوانات مورد استفاده در آن

حیوانات مورد مطالعه در تحقیق حاضر (طرح پژوهشی مورد تایید کمیته اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات با کد: IR.IAU.SRB.REC.1397.215) که در مرکز حیوانات آزمایشگاهی و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران در تابستان سال 1402 انجام گرفت، شامل 18 قلاده سگ نر نژاد مخلوط بر اساس محاسبات آماری تعیین حجم نمونه با میانگین سنی 23-2 سال و وزن 15-10 کیلوگرم و سالم بود. تمامی سگ‌ها پیش و پس از شروع مطالعه (به­مدت 21 روز) مورد معاینه‌ء کامل بالینی (اعم از بررسی بيضه، درد ناحیه، اشتها و مدفوع) قرار گرفتند و از سلامت تمامی آن‌ها اطمینان حاصل شد. همه حیوانات به­ اندازه نیاز آب در اختیار داشتند و از تمیز و پاکیزه بودن آن در تمام مدت مطالعه اطمینان کامل حاصل شد. در تمام مدت مطالعه، غذای خشک آماده تهیه و در اختیار سگ‌ها قرار داده شد. 

- گروه‌های حیوانات و زمان‌های مورد نظر در تحقیق

حیوانات به‌صورت تصادفی به 3 گروه مساوی 6 قلاده‌ای شامل جراحی، اولترا سونوگرافی و آسیب‌شناسی تقسیم شدند. هر یک از گروه‌ها در چهار مرحله شامل روز­های صفر، 7، 14 و 21 به‌صورت زیر بررسی شدند:

در روز صفر، حیوانات گروه جراحی، فقط جراحی شدند و اصلا کلرید­کلسیم دریافت نکردند ولی سگ­های مربوط به گروه­های اولترا سونوگرافی و آسیب‌شناسی، مورد تزریق 20 میلی‌لیتر کلرید کلسیم 20 درصد (اینوکسیا، انگلستان) داخل بیضه به‌وسیله سرنگ انسولین با سرسوزن ۲۷ (گیج ۲۷) به‌عنوان یک تزریق دوطرفه قرار گرفتند. همچنین همزمان نمونه خون از سیاهرگ سفالیک حیوانات هر 2 گروه به‌وسیله سرنگ 3 میلی‏لیتری با سرسوزن ۲۳ اخذ شد. 

در روز 7، انجام عمل اولتراسونوگرافی بیضه­های سگ­های گروه اولترا­سونوگرافی و برداشتن بیضه راست حیوانات گروه آسیب شناسی و نیز گرفتن نمونه خون از  همه سگ­های گروه­های جراحی و اولترا­سونوگرافی انجام گردید.

در روز 14، انجام عمل اولتراسونوگرافی بیضه­های حیوانات گروه اولترا­سونوگرافی و برداشتن بیضه چپ سگ­های گروه آسیب‌شناسی و همچنین اخذ نمونه خون از همه حیوانات گروه‌های جراحی و اولتراسونوگرافی انجام گرفت.

نهایتا در روز 21، عمل اولتراسونوگرافی بیضه­ها و نیز تهیه نمونه خون از همه سگ­های گروه‌های جراحی و اولترا­سونوگرافی انجام گردید.

- پروتکل تزریق ماده‌ء شیمیایی کلرید­کلسیم 

بدین منظور، ابتدا موهای ناحیه بیضه سگ‌ها با دستگاه اصلاح مو کوتاه شد. سپس با استفاده از لیدوکائین (آمپول لیدوکائین هیدروکلراید 2 درصد، شرکت شهید قاضی، ایران) به‌صورت موضعی، ناحیه بی‌حس گردید و در ادامه محلول کلرید‌کلسیم 20 درصد (NDC 0517-American Regent/ 2710-25) تحت هدایت عمل اولتراسونوگرافی به بیضه سگ‌های مورد نظر تزریق شد که بدین منظور، سرسوزن سرنگ استریل با گیج 27  از عمق قسمت سطح شکمی بیضه‌ها و دور از اپيديديم به سمت قدام بيضه وارد شده و تزریق به آرامی انجام گردید به‌طوری که فشار ناشی از پر شدن محلول مذکور در داخل بافت بیضه و زیر پوست اسکروتوم حس شود (Jana and Samanta, 2007). لازم به ذکر است که حجم تزریق پس از انجام یک آزمایش پایلوت، 20 میلی‌لیتر تعیین گردید، به گونه‌ای که همه محلول تزریقی در کل بافت بیضه پخش شد ولی بیرون از بیضه‌ها نشت نکرد.

- نحوه بررسی اولتراسونوگرافیک بیضه­ سگ­های تحقیق

جهت بررسی تأثیر ماده‌ء شیمیایی تزریقی بر روی بیضه‌ها (محلول کلرید‌کلسیم)، عمق، عرض و اکوژنیسته هر دو بیضه حیوانات مورد نظر، پیش از تزریق مادهء شیمیایی (روز صفر) و نیز در روزهای 7، 14 و 21 پس از تزریق، با استفاده از روش اولتراسونوگرافی سنجیده شد. برای این منظور سگ‌ها به پشت قرار داده شدند و با فرکانس 5/7 مگاهرتز و حسگر میکروکانوکس ECM دارای داپلر رنگی ساخت فرانسه (Ecm F16000 Angouleme France) سونوگرافی انجام شد. بررسی‌های لازم صورت گرفت. لازم به ذکر است که جهت درجه­بندی اکوژنیسته بیضه، به اکوژنیسته با روشنایی خیلی کم، عدد 1، متوسط، عدد 2، زیاد، عدد 3 و خیلی زیاد، عدد 4 اختصاص داده­شد (Lemos et al., 2020). همچنین، جهت کاهش خطاهای اندازه‌گیری، تمامی مراحل توسط 3 نفر متخصص رادیولوژی و تصویربرداری تشخیصی صورت گرفت.

- نحوه بررسی آسیب­شناختی بیضه سگ­ها

بلافاصله پس از برداشتن بیضه راست سگ­های مورد نظر در روز 7 و بیضه چپ آن­ها در روز 14، ابتدا برش­های بافتی لازم تهیه شده و در محلول فرمالدئید بافر 10 درصد به‌مدت یک هفته قرار داده شدند. در ادامه از نمونه‌ها برش‌های کوچک‌تر تهیه گردید و در بسکت­های مخصوص سوراخ‌دار قرار داده شدند و پس از چند ساعت که در زیر آب جاری قرار گرفتند به دستگاه اتوتکنیکون (The Leica TP1020 tissue processor)، جهت پاساژ و تهیه برش نازک بافتی، انتقال داده شدند. نهایتا اسلایدهای تهیه شده به روش معمول مورد رنگ‌آمیزی هماتوکسیلین هریس- ائوزین (هر دو از شرکت آزما طب) قرار گرفتند (DeJarnatt and Criswell, 2021).

­- اندازه‌گیری ابعاد پروستات 

در طي تحقيق حاضر جهت بررسی تأثیرات احتمالي بر پروستات، طول، عرض و اکوژنیسته پروستات در مرحله پیش از تزریق مادهء شیمیایی(روز صفر) و نيز در روزهای 7، 14 و 21 پس از تزریق، با استفاده از روش اولتراسونوگرافی سنجیده شد كه برای انجام آن، سگ‌ها آرام در دست صاحبان خود قرار داشتند و با استفاده از فرکانس 5/7 مگاهرتز و حسگر (prob) میکروکانوکس و دستگاه ECM  (Ecm F16000 Angouleme France) بررسی‌های لازم صورت مي­گرفت (Ibrahim et al., 2016a, Silva et al., 2018). 

- بررسی سرولوژيكي آنزیم‌های استرس اکسیداتیو:

در پژوهش حاضر 2 آنزیم سرمي مربوط به استرس اکسیداتیو، یعنی سوپراکساید دیسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز به روش الايزا (BioTec ELx 800، امریکا) و با استفاده از كيت­هاي مربوطه كه به ترتيب شامل (Nasdox، نوین نوند سلامت، ایران) و (کیازیست، ایران) بودند، اندازه‌گیری شدند.

- بررسی تستوسترون سرم خون:

غلظت تستوسترون هم به روش الایزا و توسط دستگاه قرائت‌گر الایزا، با بهره بردن از کیت تجاری اندازه‌گیری تستوسترون و بر اساس دستورالعمل شرکت سازنده (ELISA­, human kit, ZellBio, Germany) صورت گرفت (Ighodaro and Akinloye, 2018).

 

- تحلیل آماری داده­ها

داده‌هاي تحقيق به صورت میانگین ± انحراف معیار ارزیابی شد و برای تجزیه و تحلیل آماری آن­ها از آزمون غیر­پارامتری کروسکال- والیس نرم افزار GraphPad Prism 9.0 استفاده شد. داده‌های درجه‌بندی‌شده هیستوپاتولوژی به‌صورت نیمه کمی ارزیابی شد. 

 

یافته‌ها

- نتايج اولتراسونوگرافی بیضه‌ها

يافته­هاي مربوط به اولتراسونوگرافي بيضه سگ­هاي مورد آزمايش در قالب شكل 1 و قسمت­هاي مختلف نمودار1 كه  مربوط به طول، عمق و عرض بیضه‌ها در روزهای صفر، 7، 14 و21 مي­باشد، ارائه شده­است. اطلاعات ارائه شده حاکی از آن است كه در مورد مقادير میانگین طول، عرض و عمق بیضه‌ها، بین حيوانات 2 گروه‌ جراحی و اولتراسونوگرافی در روزهای صفر، 7، 14 و 21 ارتباط آماری معنی‌داری وجود دارد. به این معنی که از اندازه یا ابعاد بیضه‌ها به‌طور معنی‌داری در گروه دریافت کننده کلرید‌کلسیم کاسته شده­است (05/0>p).  

در واقع بیشترین میانگین مربوط به پیش از تزریق و کمترین میانگین مربوط به روز 21 است و روند کاهشی در آن دیده می‌شود، از این روی فرضیه اول تحقیق محقق شده است. به این معنی که بر اثر تاثیر داروی شیمیایی تجویزشده در این تحقیق شاهد کاهش معنی‌دار در حجم و دانسیته بیضه‌های آتروفی شده بودیم.

 

 

 

 

 

 

 

شكل 1- نمونه­اي از يافته­هاي اولتراسونوگرافی بیضه راست و چپ سگ­ها در روز اول

 

 

 

نمودار 1- نمودار­هاي مقایسه‌ای مربوط به ميانگين­هاي اندازهء طول، عرض و ارتفاع بیضه‌های سگ­هاي مربوط به گروه‌های دریافت کننده کلرید کلسیم. نمودارهاي رديف بالا ابعاد بیضه چپ و نمودارهاي رديف پایین ابعاد بیضه راست را در روزهای مختلف تحقیق نشان مي­دهند.

علائم ns بیانگر مقادیر p بیشتر از 05/0، * بیانگر مقادیر p کمتر از 05/0، ** بیانگر مقادیر p کمتر از 01/0 و *** بیانگر مقادیر p کمتر از 001/0 به‌عنوان معنی‌دار در نظر گرفته شد. 

 

 

 

 

- نتایج مربوط به بررسی اکوژنیسیته‌ء بیضه‌هاي سگ­ها

­اطلاعات مندرج در نمودار 2 و شكل 2 بیانگر آن است که اکوژنیستهء بیضه­ها در سگ­هاي گروه تیمار در زمان پیش از تزریق به صورت معنی‌داری بیشتر از روزهای صفر، 7 ، 14 و 21 است. از این روی فرضیه تحقیق که اذعان داشته تزریق ماده‌ء شیمیایی کلرید‌کلسیم به داخل بیضه منجر به کاهش اکوژنیسته‌ء بافت بیضه می‌شود، محقق شد.

 

 

 

نمودار 2- همان‌طور که در نمودارها مشخص است اکوژنیسته‌ء بیضه‌های چپ روزهای مختلف به صورت معنی‌داری نسبت به روز صفر کاهش یافته بود. اتفاق مشابهی در بیضه‌های راست روزهای مختلف افتاد. همچنین تفاوت معنی‌دار بین اکوژنیسیته روز 7 و روز 21 هر دو بیضه مشاهده شد.

علائم ns بیانگر مقادیر p بیشتر از 05/0، * بیانگر مقادیر p کمتر از 05/0، ** بیانگر مقادیر p کمتر از 01/0 و *** بیانگر مقادیر p کمتر از 001/0 به‌عنوان معنی‌دار در نظر گرفته شد. 

 

 

شكل 2- نمونه­اي از يافته­هاي اولتراسونوگرافی بیضه­هاي چپ و راست سگ­هاي مورد تحقيق­. اکوژنیسته‌ء بیضه چپ­: a) پیش از تزریق محلول­ کلرید‌کلسیم، b­) صفر روز پس از تزریق، c) 7 روز پس از تزریق،  d) 14 روز پس از تزریق و e)21 روز پس از تزریق.

 

 

 

 

- نتایج هیستوپاتولوژی بافت بيضه

نتایج حاصله از بررسی آسيب­شناختي بافت بیضه پس از رنگ‌آمیزی هماتوکسیلین–ائوزین، به دو صورت تحلیل نیمه‌کمی با درجه‌بندی (توضیح داده شده در بخش مواد و روش­ها) ارائه شده­است. هر یک از آسیب‌های مشاهده شده بین حيوانات گروه­هاي مورد تحقيق با استفاده از آزمون آماری مورد سنجش قرار گرفت و به شرح مندرج در نمودار 3 ارائه گرديد.

 

 

نمودار 3- نمودار میزان آسیب‌های وارد شده توسط بررسی پاتولوژیكي بیضه‌ها­ي سگ­هاي مورد نظر در روزهای 7 و 14 تحقيق.

ns: اختلاف بدون معنی 

علائم ns بیانگر مقادیر p بیشتر از 05/0، * بیانگر مقادیر p کمتر از 05/0، ** بیانگر مقادیر p کمتر از 01/0 و *** بیانگر مقادیر p کمتر از 001/0 به‌عنوان معنی‌دار در نظر گرفته شد. 

 

 

همچنين اطلاعات آسیب‌شناختی ارائه شده در شكل 3 هم حاکی از ان است که:

1) در مورد رخداد خونریزی، ترومبوز داخل عروقی، نکروز سلولی، هجوم لکوسایت‌ها و تعداد سلول‌های لایدیگ در بین گروه‌های مورد مطالعه تفاوت آماری معناداری وجود نداشت (ns= بدون معنی).

2) در مورد پدیده کلسیفیکاسیون، بین دو گروه مورد مطالعه تفاوت آماری معناداری وجود داشت (0002/0p<).

3) در خصوص بروز آماس گرانولوماتوزي نیز بین دو گروه مورد مطالعه تفاوت آماری معناداری وجود داشت (0001/0p<).  

 

 

 

 

 

­

شكل 3- نمونه­اي از نمای میکروسکوپیك بافت بیضهء سگ­هاي مورد تحقيق پس از رنگ‌آمیزی هماتوکسیلین – ائوزین. تصاوير a و b مربوط به تیمار روز 7 و تصاوير c و d مربوط به تیمار روز 14 می‌باشد (سرفلش نشاندهنده سلول لایدیگ، ستاره نشاندهنده نکروز لوله سمینیفر، فلش زرد نشاندهنده ترومبوز، فلش سیاه نشاندهنده آماس گرانولوماتوزي است).

 

- يافته­هاي مربوط به آنزیم‌های استرس اکسیداتیو 

فعالیت GPx و SOD در سرم گروه‌های تحت تیمار شیمیایی از نظر آماری کمتر از گروه جراحی در روزهای 7، 14 و 21 بود. تفاوت آماری معنی‎داری در فعالیت SOD بین روزهای 14 و 21 مشاهده نشد. هر دو پارامتر تجزیه و تحلیل شده کمترین فعالیت را در روز 21 و بیشترین میزان فعالیت را در روز صفر نشان دادند (نمودار 4).

 

 

نمودار 4- میزان سطح آنزيم­هاي SOD و GPx درسرم سگ­هاي مورد آزمايش در روزهای مختلف تحقیق را نشان مي­دهد.

علائم ns بیانگر مقادیر p بیشتر از 05/0، * بیانگر مقادیر p کمتر از 05/0، ** بیانگر مقادیر p کمتر از 01/0، *** بیانگر مقادیر p کمتر از 001/0 و **** بیانگر مقادیر p کمتر از 0001/0 به‌عنوان معنی‌دار در نظر گرفته شد. 

 

- يافته­هاي مربوط به ميزان هورمون تستوسترون و ابعاد پروستات

نتایج حاصل از اثرات عقیم کردن به روش شیمیایی بر هورمون تستوسترون و ابعاد پروستات هر دو گروه‌ مورد مقایسه در روزهای مختلف از صفر تا 21 بیانگر آن بود که علی­رغم نکروز بیضه‌ها، سطح تستوسترون به‌طور معنی‌داری کاهش نیافته و پروستات نیز تغییر نکرده بود (نمودار 5).

 

 

 

نمودار 5- میزان سطح تستوسترون سرم و ابعاد پروستات سگ‌هاي مورد آزمايش در روزهای مختلف تحقیق را نشان مي­دهد.

علائم ns بیانگر مقادیر p بیشتر از 05/0، * بیانگر مقادیر p کمتر از 05/0، ** بیانگر مقادیر p کمتر از 01/0، *** بیانگر مقادیر p کمتر از 001/0 و **** بیانگر مقادیر p کمتر از 0001/0 به‌عنوان معنی‌دار در نظر گرفته شد. 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

روزهای صفر، 7، 14 و21 در تحقیق حاضر مورد بررسی بودند. در مقادير میانگین طول، عرض و عمق بیضه‌ها، بین حيوانات 2 گروه‌ جراحی و اولتراسونوگرافی در روزهای صفر، 7، 14 و 21 ارتباط آماری معنی‌داری وجود داشت. در مورد بیضه چپ، طول بیضه در روز 7 با طول آن در روز صفر تفاوت معنی‌داری نداشت، ولی طول آن در روز 14 و 21 تفاوت معنی‌دار با روز صفر پیدا کرد. همین وضعیت در بیضه سمت راست نیز وجود داشت. در مورد عرض بیضه تفاوت معنی‌دار در همه روزها دیده شد که این وضعیت در هر دو بیضه سمت چپ و راست بود. در مورد ارتفاع بیضه‌ها علاوه بر معنی‌داری بین روز صفر با سایر روزها، بین خود روزها نیز تفاوت دیده شد. به این معنی که در بیضه چپ بین روز 7 با 14 و 21 دیده شد. از طرفی بین روز 14 و 21 تفاوتی دیده نشد. البته در بیضه راست علاوه بر موارد دیده شده در بیضه چپ، بین دو روز 14 و 21 نیز تفاوت معنی‌دار دیده شد. بنابراین از اندازه یا ابعاد بیضه‌ها به‌طور معنی‌داری در گروه دریافت‌کننده کلرید‌کلسیم کاسته شده است. در واقع بیشترین میانگین مربوط به پیش از تزریق و کمترین میانگین مربوط به روز 21 است و روند کاهشی در آن دیده می‌شود، از این روی فرضیه اول تحقیق محقق شده است. به این معنی که بر اثر تاثیر داروی شیمیایی تجویزشده در این تحقیق شاهد کاهش معنی‌دار در حجم و دانسیته بیضه‌های آتروفی شده بودیم.

جانا و همکاران در سال 2011 به بررسی اثرات کلسیم کلرید 10 و 20 درصد در محلول سالین به همراه لیدوکائین در گربه پرداختند. نتایج آنان نشان از آن داشت که بافت بیضه در روز 60 پس از تزریق به طور کامل دچار نکروز می‌شود و با بافت فیبروزی جایگزین می‌شود (Jana et al., 2005). پریرا و همکاران در سال 2018 نیز کلرید‌کلسیم 20، 30 و 40 درصد با حجم 10 میلی‌لیتر را به بیضه 24 گاو نر بالغ تزریق نموند و نتایج اولتراسونوگرافی مطالعه‌ء آنان طی 45 روز حاکی از از بین رفتن بافت و وجود آبسه بود. در ارزیابی بافت‌شناسی، نکروز انعقادی لوله‌های اسپرم‌ساز و سلول‌های بینابینی، نفود سلول‌های التهابی، فیبروپلازی به‌طور گسترده در بافت دیده شد. همچنین بیان نمودند که غلظت ماده‌ء شیمایی در تخریب بافت بیضه مؤثر است به طوری که کلرید‌کلسیم 40 درصد بیشترین اثر را بر روی بافت بیضه بر جای گذاشته بود (Pereira et al., 2018). در مطالعه‌ء مارتینز و همکاران در سال 2011 با استفاده از محلول 30 درصد کلرید‌کلسیم در گاومیش، فیبروز کامل بیضه را بدست نیاوردند (Martins et al., 2011). بنابراین مطالعه پریرا با تحقیق حاضر همسو است در حالیکه مطالعه مارتینز مخالف نتایج این تحقیق را بیان کرد.

از مطالعات مشابه اخته‌کردن شیمیایی با سایر مواد می‌توان به مطالعه کنپلت و همکاران (2016) اشاره کرد. آنان به بررسی اولتراسونوگرافی و هیستوپاتولوژی اثرات سدیم کلرید 20 درصد بر روی دو گروه سگ (6 قلاده سگ بالغ و 6 قلاده سگ نابالغ) پرداختند. نتایج اولتراسونوگرافی مطالعه آنان حاکی از آن بود که تزریق ماده‌ شیمیایی طی 3 هفته منجر به کاهش معنی‌دار اندازه بیضه در سگ‌های نابالغ می‌شود. لیکن در سگ‌های بالغ تغییرات معنی‌دار دیده نشد. همچنین آنان در هر بیضه هر دو گروه افزایش اکوژنیسته بافت بیضه و حضور نقاط هیپواکوئیک (موید نکروز بافتی) را گزارش کردند. در بررسی هیستوپاتولوژی نیز نکروز کانونی به همراه تغییرات شدید و گسترده دژنراتیو به همراه حضور سلول‌های لایدیک در لومن دیده شد (Canpolat et al., 2016). تزریق کلرید‌کلسیم در بیضه‌های گاو نر منجر به نکروز سلولی لوله‌ای و لیدیگ، انفیلتراسیون لکوسیت، فیبروپلازی و ادم شده است. تزریق 30 درصد کلرید‌کلسیم به گاومیش باعث بهبود و القای فیبروز خواهدشد (Pereira et al., 2018). برخی تحقیقات نشان داده است که 20 درصد و 30 درصد کلرید‌کلسیم باعث ایجاد نکروز شدید توبول‌ها با سلول‌های لیدیگ در مجرای لوله‌های اسپرم‌ساز در توله‌سگ‌ها، سگ‌های بالغ و گوساله‌های 5 ماهه می‌شود. یافته‌های پاتولوژیک این مطالعه به جز کلسیفیکاسیون خفیف در روز 21 پس از تزریق مشابه مطالعات قبلی بود. مطالعه دیگری نشان داد که اخته شدن شیمیایی چند عارضه جانبی بالینی قابل مشاهده بر سلامت عمومی دارد، مانند تورم بیضه‌ها همراه با درد و در این مطالعه، اثرات نامطلوب مرتبط با عوامل شیمیایی مشابه سایر گزارش‌ها کم بود (El-Wahed et al., 2014). اولیویرا و همکاران در سال 2017 به بررسی اثرات اخته‌سازی شیمیایی با استفاده از کلرید‌کلسیم در گوساله‌ها پرداختند. آنان برای این آزمایش دوم آزمایش طراحی کردند. در آزمایش اول کلرید سدیم 20 درصد را به گوساله‌های کمتر از 20 روز تزریق کردند. در گروه دوم نیز کلرید‌کلسیم با غلظت 30 درصد را به گوساله‌های 5 ماهه تزریق نمودند. نتایج آزمایش اول نشان از آن داشت که1): بین دمای بدن گوساله‌ها در روش اخته سازی شیمیایی با روش جراحی تفاوت آماری معنی‌داری دیده نمی‌شود. 2): در روش جراحی سطح کورتیزول سرم در دقیقه 30 و 60 پس از عمل افزایش یافت، اما این افزایش در گروه اخته‌سازی به روش شیمیایی تنها در دقیقه 30 روی داد. 3): بین سطح سرمی آنزیم پاراکسوناز و کورتیزول بین دو گروه تفاوت آماری معنی‌داری دیده نشد. نتایج مطالعه‌ آنان در آزمایش 2 مشخص نمود که 1): در بافت بیضه گوساله‌هایی که اخته سازی شیمیایی در آن‌ها انجام شده بود نکروز انعقادی، نفوذ سلول‌های التهابی و کلسیفیکاسیون دیده شد. آنان از نتایج مطالعات خود این چنین استنتاج کردند که اخته‌سازی شیمیایی با استفاده از سدیم‌کلرید 20 درصد در گوساله منجر به ایجاد استرس خفیف و پاسخ‌های التهابی در مقایسه با اخته جراحی می‌شود. همچنین آنان بیان کردند که تزریق سدیم کلرید 20 درصد در گوساله‌های 5 ماهه بی اثر است (Oliveira et al., 2017b). محققان و اندیشمندان دیگری نیز نظراتی همسو با مقاله‌ پیش گفته داشتند. به‌طور مثال آندراده و همکاران در سال 2004 بیان کردند که تزریق سدیم کلرید 20 درصد در گوساله‌های کمتر از 20 روز منجر به تداخلات در ترشح هورمون تستوسترون می‌شود (Neto et al., 2014). نتایج این دو تحقیق جهت نکروز بیضه و استرس آن شبیه مطالعه حاضر و از نظر سطح هورمون تستوسترون مخالف این تحقیق بود.

در تحقیق ما، تزریق ماده‌ء شیمیایی کلرید‌کلسیم به داخل بیضه منجر به کاهش اکوژنیسته‌ء بافت بیضه می‌شود، زیرا اکوژنیسته‌ء بیضه‌های چپ روزهای مختلف به صورت معنی‌داری نسبت به روز صفر کاهش یافته بود. اتفاق مشابهی در بیضه‌های راست روزهای مختلف افتاد. همچنین تفاوت معنی‌دار بین اکوژنیسیته روز7 و روز 21 هر دو بیضه مشاهده شد. 

ابوخلیل و همکاران در سال 2020 به بررسی مقایسه‌ای مؤلفه‌های استرس اکسیداتیو و چربی خون در دو روش اخته‌سازی به روش جراحی و اخته‌سازی به روش شیمیایی در الاغ پرداختند. آنان برای این منظور به صورت تصادفی حیوانات را به دو گروه مساوی (هر گروه 6 رأس) تقسیم کردند. در گروه اول حیوانات به روش جراحی عقیم شدند و گروه دوم با استفاده از محلول 20 درصد کلسیم کلرید محلول در اتانول اخته شدند و نمونه‌های خون را قبل از اخته و در روزهای 15، 30، 45 و 60 پس از شروع آزمایش جمع‌آوری کردند. نتایج مطالعه‌ آنان نشان از آن داشت که در گروه اول سطح کورتیزول به صورت قابل توجهی نسبت به گروه دوم بیشتر است. همچنین سطح کلسترول تام در گروه دوم در روز 45 کاهش یافت، در حالی که سطح‌تری گلیسیرید در روز 45 و 60 به صورت قابل توجهی نسبت به روز صفر افزایش داشت. آنان با توجه به نتاج خود اذعان داشتند که اخته‌سازی به روش جراحی منجر به تنش کمتر و تغییرات جزئی‌تری در پروفایل لیپیدی و تعادل اکسیدان/آنتی‌اکسیدان نسبت به اخته‌سازی شیمیایی با کلرید‌کلسیم می‌شود (Abou-Khalil et al., 2020). رفتار حیوانات تحت درمان با کلرید‌کلسیم در این مطالعه ناراحتی خفیف همراه با درد بود، مشابه چند تحقیق قبلی تحریک شیمیایی می‌تواند گونه‌های اکسیژن فعال (ROS) را القا کند که منشأ ضایعات پاتولوژی بیشتر است. در شرایط عادی متابولیسم فیزیولوژی، مکانیسم‌های مختلف آنتی‌اکسیدانی سلولی می­توانند میزان ROS را کاهش دهند  (Yamada et al., 2021, Ighodaro and Akinloye, 2018). کاهش معنی‌دار SOD و GPx در نمونه‌های خونی گروه‌های درمان شده در یک کار اخته‌سازی شیمیایی بررسی شد و گزارش گردید که استرس اکسیداتیو پس از تزریق 20 درصد کلرید‌کلسیم افزایش می‌یابد (Ighodaro and Akinloye, 2018). ابوخلیل و همکاران در مطالعه‌ای مشابه تحقیق حاضر، اما روی الاغ دریافتند که کاهش آنتی‌اکسیدان‌ها و افزایش شاخص استرس ناشی از اثر محلول 20 درصد کلرید‌کلسیم برای اخته شدن حیوانات بیشتر از اخته شدن با جراحی است. نامبردگان گزارش کردند که سطح سرمی کورتیزول به عنوان یک شاخص استرس در الاغ‌هایی که بوسیله کلرید‌کلسیم اخته شدند بیشتر از حیوانات با روش جراحی بود (Abou-Khalil et al., 2020). در مطالعه‌ای بر روی اخته‌سازی جراحی سگ‌ها، پارامترهای آنتی‌اکسیدانی در روز چهاردهم پس از اختگی کاهش یافت (Jana and Samanta, 2007). که شبیه مطالعه حاضر بود. هر چه دوز کلرید‌کلسیم بیشتر باشد، سطوح GPx و SOD بیشتر در بافت بیضه کاهش می‌یابد (Ighodaro and Akinloye, 2018). در گزارش جانا و همکاران، تزریق mg/kg 5/2 کلرید‌کلسیم به بیضه موش نتوانست سطوح GPx و SOD را در بافت‌های بیضه اخته کاهش دهد. در مقابل، سطح SOD کاهش یافت و مالون­دی‌آلدئید (MDA) در بیضه‌های تیمار شده با دوز بالاتر کلرید‌کلسیم افزایش یافت (Jana et al., 2002). همچنین نتایج تحقیق حاضر نشان از آن داشت که تزریق محلول کلرید­کلسیم 20 درصد منجر به کاهش معنی‌دار آنزیم‌های استرس اکسیداتیو، یعنی SOD و GPx، در طول مدت مطالعه می­شود. همچنین تزریق ماده مذکور منجر به کاهش هورمون تستوسترون در طول مدت مطالعه نشد هرچند این امر از نظر آماری معنی‌دار نبود. در بررسی ابعاد پروستات هم مشخص‌شد که این غده در تمامی سگ‌های تحت درمان با کلرید‌کلسیم در مقایسه با گروه جراحی تغییر معنی‌داری نداشت. البته مطالعه‎ی جانا و همکاران روی اکسیداسیون بیضه‌ها انجام شد، در حالی که مطالعه ما به پارامترهای گردش خون پرداخت.

در مطالعه دیگری بر روی اخته کردن گاو که روش‌های شیمیایی و جراحی را با هم مقایسه کرد، شدت استرس اکسیداتیو و میزان التهاب کم بود (Oliveira et al., 2017a). مطالعه دیگری روی موش‌ها نشان داد که کلرید‌کلسیم برای اخته‌کردن شیمیایی نمی‌تواند سطح کورتیکواستروئید را کاهش دهد (Jana et al., 2002). از طرف دیگر ارزیابی سطح تستوسترون سرم در مطالعه حاضر نشان داد که در روزهای مختلف پس از تزریق نسبت به روز صفر کاهش معنی‌داری وجود ندارد (نمودار 5). مطالعه دیگری نشان داده که استفاده از کلرید‌کلسیم در الاغ برای اخته‌کردن شیمیایی نمی‌تواند سطح تستوسترون را در پلاسما کاهش دهد (Ibrahim et al., 2016b). به‌طور مشابه، مطالعه حاضر نشان می‌دهد که استفاده از کلرید‌کلسیم در سگ‌ها نمی‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد (نمودار 5). گزارش شده که محلول نمک اشباع شده در موش‌ها می‌تواند سطح تستوسترون پلاسما را کاهش دهد (Emir et al., 2008). همچنین اعلام شده که اخته‌شدن شیمیایی گوساله‌ها با 20 درصد کلرید سدیم یا تزریق 20 درصد کلرید‌کلسیم در سگ‌ها (15 و 20 میلی‌گرم بر کیلوگرم)، برخلاف یافته­ مطالعه حاضر (نمودار 5)، باعث کاهش سطح تستوسترون شده است (Jana and Samanta, 2007). کو و همکاران در سال 2014 به ارزیابی نتیجه اخته‌سازی شیمیایی به‌وسیله ماده‌ شیمیایی لوپرولاید‌استات با سطح تستوسترون سرم پرداختند. آنان برای این منظور 56 نفر را در دو گروه قرار دادند. گروه اول 3 ماه و گروه دوم 6 ماه داروی نامبرده را دریافت کردند. نتایج مطالعه‌ی آنان نشان داد که میزان تستوسترون سرم به‌صورت معنی‌داری پس از 6 ماه کاهش می‌یابد (Koo et al., 2014). اما برخی محققان همچون احمد و همکاران در سال 2016، اخته‌کردن شیمیایی را جایگزین مناسبی برای جراحی برداشت بیضه نمی‌دانند. آنان طی مطالعه‌ خود بر روی الاغ اذعان داشتند که گرچه تزریق کلرید‌کلسیم به داخل بیضه منجر به تغییرات بافت بیضه (نظیر حضور نوتروفیل و فیبروز بین توبولی) می‌شود، اما به سبب آنکه سطح سرمی تستوسترون را کاهش نمی‌دهد، نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای اخته‌کردن حیوانات باشد (Ahmed and Al-Badrany, 2009). همچنین در مطالعات مختلف نشان داده شده است که تزریق یک نوع ماده شیمیایی در حیوانات مختلف می‌تواند نتیجه همسو نداشته باشد. به‌طور مثال تزریق داخل بیضه‌ای گلیسرول در میمون سنجابی (Sciurus saimiri) باعث ایجاد آزواسپرمی پایدار می‌شود (Wiebe and Barr, 1984). اما تزریق این ماده در سگ منجر به آزواسپرمی و عقیمی نشده­است (Immegart and Threlfall, 2000).

نتایج هیستوپاتولوژی پژوهش ما بیانگر آن بود که تزریق کلرید­کلسیم 20 درصد هم منجر به ایجاد آسیب‌های متعدد به بافت بیضه می‌شود که مهم‌ترین آن­‌ها عبارت از ترومبوز داخل عروقی، نکروز سلولی، ارتشاح متوسط لکوسیت‌ها و اندکی کلسیفیکاسیون در بافت بیضه بودند.

در سرانجام این نکته را نیز باید به یاد داشت که اولتراسونوگرافی نیز ابزار تشخیصی مناسبی است و با کمک آن می‌توان روند تحلیل بیضه را بررسی نمود. اخته‌شدن شیمیایی ممکن است با ظاهر بالینی، درد و التهاب همراه باشد. با توجه به نتایج این تجزیه و تحلیل، روش‌های اخته شیمیایی می‌تواند منجر به تخریب بافت شود. با این وجود، به دلیل انفجار تنفسی (اکسیداتیو) بالا و تولید ROS با درد و ادم و ظاهر بالینی، استفاده از آن به تنهایی توصیه نمی­شود. تجویز آنتی اکسیدان‌ها علاوه بر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) برای کاهش عوارض جانبی پیشنهاد می‌شود. در نتیجه توضیحات این متن متوجه شدیم مطالعات مختلفی جهت بررسی اثرات کلسیم‌کلرید در اخته‌سازی شیمیایی صورت‌گرفته که البته همراه بررسی اولتراسونوگرافی نبوده است. علاوه بر بیان تحقیقات مشابه در مدل‌های آزمایشگاهی (نظیر موش صحرایی و سگ)، تحقیقات در زمینه سایر حیوانات (نظیر گوساله) و انسان نیز نگاشته شده­است.

 

سپاسگزاری 

این تحقیق مستخرج از پایان‌نامه دانشجوئی (کد 215/1397) ارائه­شده در دانشکده دامپزشکی واحد علوم و تحقیقات تهران می‌باشد.   

 

تعارض منافع

نویسندگان اعلام می‌دارند که هیچ‌گونه تضاد منافعی ندارند.

 

منابع

·       Abou -Khalil, N.S., Ali, M.F., Ali, M.M. and Ibrahim, A. )2020(. Surgical castration versus chemical castration in donkeys: response of stress, lipid profile and redox potential biomarkers. BMC Veterinary Research, 16(1): 1-10

·       Ahmed, O.S. and Al-Badrany, M.S. )2009(. Chemical castration in equidae. Iraqi Journal of Veterinary Sciences, 23(1).

·       Canpolat, I., Karabulut, E. and Eroksuz, Y. )2016(. Chemical castration of adult and non-adult male dogs with sodium chloride solution. IOSR Journal of Agriculture and Veterinary Science, 9(12): 9-11.

·       Eliasi, B., Nasralzadeh Masuleh, M., Taghipour, H. and Mami, S. (2023). Echocardiographic and radiographic study of left heart dilated cardiomyopathy in small breed dogs. Veterinary Clinical Pathology. 17(2): 129-40.

·       El-Wahed, A., Ramadan, E., Korittum, A.S., Abu-Ahmed, H.M. and Sahwan, A.A. (2014). Evaluation of Pinhole Castration Technique compared with Traditional Method for Castration in Dogs. Alexandria Journal for Veterinary Sciences, 42(1): 90-91.

·       Emir, L., Dadalı, M., Sunay, M., Erol, D., Çaydere, M. and Üstün, H. (2008). July. Chemical castration with intratesticular injection of 20% hypertonic saline: A minimally invasive method. In Urologic Oncology: Seminars and Original Investigations, 26(4): 392-396. 

·       Ibrahim, A., Ali, M.M., Abou-Khalil, N.S. and Ali, M.F. (2016). Evaluation of chemical castration with calcium chloride versus surgical castration in donkeys: testosterone as an endpoint marker. BMC Veterinary Research, 12(1): 1-9. 

·       Ighodaro, O.M. and Akinloye, O.A. (2018). First line defence antioxidants-superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT) and glutathione peroxidase (GPX): Their fundamental role in the entire antioxidant defence grid. Alexandria Journal of Medicine, 54(4): 287-293.

·       mmegart, H.M. and Threlfall, W.R. (2000). Evaluation of intratesticular injection of glycerol for nonsurgical sterilization of dogs. American Journal of Veterinary Research, 61(5): 544-549.

·       ana, K., Samanta, P.K. and Ghosh, D. (2002). Dose-dependent response to an intratesticular injection of calcium chloride for induction of chemosterilization in adult albino rats. Veterinary Research Communications, 26(8): 651-673.

·       ana, K. and Samanta, P.K. (2007). Sterilization of male stray dogs with a single intratesticular injection of calcium chloride: a dose-dependent study. Contraception, 75(5): 390-400.

·       Jana, K. and Samanta, P.K. (2011). Clinical evaluation of non-surgical sterilization of male cats with single intra-testicular injection of calcium chloride. BMC Veterinary Research, 7(1): 1-16.

·       Jana, K., Samanta, P.K. and Ghosh, D. (2005). Evaluation of single intratesticular injection of calcium chloride for nonsurgical sterilization of male Black Bengal goats (Capra hircus): a dose-dependent study. Animal Reproduction Science, 86(1-2): 89-108.

·       Karimi, N., Neshat, M. and Molazem, M. (2023). Comparison of Scintigraphy and CT-scan techniques in the diagnosis of cat hyperthyroidism. Veterinary Clinical Pathology, 17(66): 109-120.

·       Koo, K.C., Ahn, J.H., Hong, S.J., Lee, J.W. and Chung, B.H. (2014). Effects of chemical castration on sex offenders in relation to the kinetics of serum testosterone recovery: implications for dosing schedule. The Journal of Sexual Medicine, 11(5): 1316-1324.

·       Martins, L.T., Gonçalves, M.C., Tavares, K.C.S., Gaudêncio, S., Neto, P.S., Dias, A.L.G., et al. (2011). Castration methods do not affect weight gain and have diverse impacts on the welfare of water buffalo males. Livestock Science, 140(1-3): 171-176.

·       Neto, O.A., Gasperin, B.G., Rovani, M.T., Ilha, G.F., Nóbrega Jr, J.E., Mondadori, R.G., et al. (2014). Intratesticular hypertonic sodium chloride solution treatment as a method of chemical castration in cattle. Theriogenology, 82(7): 1007-1011.

·       Oliveira, F.C., Ferreira, C.E., Haas, C.S., Oliveira, L.G., Mondadori, R.G., Schneider, A., et al. (2017). Chemical castration in cattle with intratesticular injection of sodium chloride: Effects on stress and inflammatory markers. Theriogenology, 90(1): 114-119.

·       Orbea, A. and Cajaraville, M.P. (2006). Peroxisome proliferation and antioxidant enzymes in transplanted mussels of four Basque estuaries with different levels of polycyclic aromatic hydrocarbon and polychlorinated biphenyl pollution. Environmental Toxicology and Chemistry: An International Journal, 25(6): 1616-1626.

·       Pereira, L.F., Dias, F.G., Miguel, M.P., Honsho, C.S., Tavares, D.C., Hellú, J.A., et al. (2018). Testicular histological evaluation and serum testosterone concentrations of bulls after chemical castration with calcium chloride. Pesquisa Veterinária Brasileira, 38(8): 1554-1563.

·       Pourali, S., Devasaz, A. and Safavi, S. (2023). Comparative investigation of testosterone enanthate and nandrolone decanoate administration on testicular tissue and spermatogenesis coefficients in rats. Veterinary Clinical Pathology, 16(4): 68-355.

·       Shin, M.S., Chung, K.J., K.o, I.G., Kim, S.H., Jin, J.J., Kim, S.E., et al. (2016). Effects of surgical and chemical castration on spatial learning ability in relation to cell proliferation and apoptosis in hippocampus. International Urology and Nephrology, 48(4): 517-527.

·       Silva, R.C., Paranzini, C.S., Franco, L.G., Miguel, M.P., Honsho, C.S. and Souza, F.F. (2018). Calcium chloride combined with dimethyl sulphoxide for the chemical sterilization of dogs. Reproduction in Domestic Animals, 53(6): 1330-1338.

·       Stafford, K.J. and Mellor, D.J. (2005). The welfare significance of the castration of cattle: a review. New Zealand Veterinary Journal, 53(5): 271-278.

·       Wiebe, J.P. and Barr, K.J. (1984). The control of male fertility by 1, 2, 3-trihydroxypropane (THP; glycerol): rapid arrest of spermatogenesis without altering libido, accessory organs, gonadal steroidogenesis, and serum testosterone, LH and FSH. Contraception, 29(3): 291-302.

·       Yamada, P.H., Codognoto, V.M., de Ruediger, F.R., da Silva, K.M., Aristizábal, V.V., Kastelic, J.P., et al. (2021). A comparison of immunological, chemical and surgical castration of Nelore bulls. Theriogenology, 169(8): 9-13.

 

 

 

 

 

 

 

 

259