چالش‌های‌ نهاد قسامه؛ ‌امکان‌ و ‌امتناع‌ جایگزینی‌آن‌ در ‌حقوق ‌کیفری ‌ایران

محورهای موضوعی : فقه

ابوالحسن مجتهد سلیمانی ¹ , مریم آگاه پور ²

1 - استادیار، گروه فقه و حقوق خصوصی، واحد کرج، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران.
2 - دکتری تخصصی گروه فقه و حقوق جزا، واحد کرج، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران

تاریخ دریافت : 1398/02/31 تاریخ پذیرش : 1400/09/12 تاریخ انتشار : 1401/03/01

کلید واژه: عرف, جنایت, قسامه, لوث, ادله علمی,

چکیده مقاله :

یکی از ادله اثبات جرم در نظام کیفری ایران، قسامه است. با توجه به محدودیتهایی که استناد به قسامه را در جهت اثبات جنایت با مشکل مواجه می سازد، ارائه جایگزینی برای نهاد قسامه، امری ضروری به نظر می رسد. یکی از جایگزین هایی که می تواند نقشی همانند قسامه را ایفا نماید، امارات قضایی (ادله علمی) است که به دلیل پیشرفت علوم، جایگاه و اعتبار خاصی در میان سایر ادله اثبات دعوا دارد. دلایل فقهی نیز بر مشروعیت اماره قضایی گواهی می دهند و آن را یکی از راههای معتبر در اجرای عدالت می دانند. با توجه به حصری نبودن ادله اثبات امور کیفری، طریقیت داشتن ادله اثبات جرم در حق الناس به ویژه جنایت علیه تمامیت جسمانی اشخاص، پیشرفت علوم و فنون و وجود روش های علمی و دقیقی مانند انگشت نگاری، چهره نگاری، علم بیولوژی، رجوع به کارشناس و نظایر آن، می توان از امارات قضایی در مسیر دادرسی اثبات جنایت به عنوان جایگزین قسامه بهره برد. پژوهش حاضر با تکیه بر منابع متعبر فقهی، به دنبال تبیین این جایگزین است.

چکیده انگلیسی:

One of the evidence of proving mass in the Iranian criminal system is several. Given the constraints that encounter problems in order to prove crime, providing an alternative to the institution seems vital. One of the alternatives that can play a role as several, is the Emirates of judiciary (scientific evidence), which due to the advancement of science, has a certain position among other evidences. Jurisprudential reasons are also certified by the legitimacy of the judiciary, and it is one of the valid ways in the implementation of justice. According to the notation of the proof of criminal proof, the evidence of proving crime in al-Nas, particularly the crime against the physical integrity of individuals, the advancement of science and techniques and the existence of scientific and accurate methods such as fingerprinting, faculty, biology, science, reference to the expert and likewise, the judicial emirate can be benefited from the proof of crime as an alternative. The present study relies on the sources of jurisprudence, seeks to explain this alternative.

منابع و مأخذ:

کتاب­ها

قرآن کریم

       ابن بابویه، محمد بن علی(1413). من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

ابن فهد الحلی، جمال الدین(1411). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. تحقیق مجتبی عراقی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.

ابن منظور، محمد بن مکرم(1408). لسان العرب. بیروت: بی نا.

حر عاملی، محمد بن حسن(1403). تفصیل وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت.

حلی، حسن بن یوسف.(بی­تا) .المنتهی­المطلب، بیجا: بینا.

حلی، محمد بن حسن بن یوسف(1387). ایضاح الفوائد (چاپ یازدهم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.

حلی، نجم الدین جعفر بن حسن(1409). شرائع­الإسلام(چاپ چهارم). تهران: استقلال.

داورزنی، حسین(1390). پژوهشی در امکان تعمیم ادله اثبات جرم. تهران: نشر راشدین. 

رشتی، حبیب­الله(1394). کتاب­القضا(چاپ اول)، قم: انتشارات دارالقرآن الکریم.

زحیلی، محمد(بی­تا). وسائل­الاثبات(چاپ دوم)، الریاض: انتشارات المکتبه الموید.

سبحانی، جعفر(1385). نظام القضاء و الشهاده فی شریعه الاسلامیه الغراء. قم: مؤسسه امام صادق (ع).

عاملی (شهید ثانی)، زین­الدین­بن­علی(بی­تا). مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام. قم: دارالهدی للطباعه و النشر.

فیومی، احمد بن محمد(1405). مصباح المنیر. قم: بی نا.

کاتوزیان، ناصر(1385). اثبات و دلیل اثبات(چاپ سوم)، تهران: میزان.

کلینی، محمدبن یعقوب(1406). الکافی(چاپ چهارم)، قم: دارالحدیث للطباعه و النشر.

مرعشی شوشتری، سیدمحمدحسن(1379). دیدگاه های نو در حقوق کیفری اسلام. تهران: نشر میزان. 

مفید، محمد بن محمد(1413). المقنعه. قم: المؤتمر العالمی لألفیه الشیخ المفید.

مکی (شهید اول)، محمد(1402). القواعد و الفوائد. قم: مکتبه المفید.

موسوی اردبیلی، عبدالکریم(1408). فقه القضاء. قم: انتشارات امیرالمؤمنین.

موسوی بجنوردی، محمد(1385). فقه تطبیقی «بخش جزائی». تهران: انتشارات سمت.

موسوی خمینی، روح­الله(1388). تحریرالوسیله(چاپ چهارم)، قم: مؤسسه اسماعیلیان.

موسوی خمینی، روح­الله(1410). الرسائل(چاپ اول)، قم: مؤسسه اسماعیلیان.

نجفی، محمدحسن(1415). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

نراقی، محمدمهدی(1388). أنیس المجتهدین فی علم الأصول. قم: مؤسسه بوستان کتاب.

هاشمی شاهرودی، سیدمحمود(1382). بایسته­های فقه جزا. تهران: انتشارات میزان.

مقالات

دارایی باف، مهدیه(1391). بررسی دلایل عدم توقیفی بودن ادله از منظر فقه و حقوق. دومین کنفرانس بین المللی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

داروئی، عباسعلی؛ اسکندری، حسن؛ اسکندری، حسین(1400). تاملی بر چالش­های شهادت در نظام دادرسی ایران، فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، سال هفدهم، شماره شصت و پنج، ص 177- 159.

فیض، علیرضا(1385). عرف عقلاء، نشریه جستارهای فلسفی، شماره 7.

کلانتری، کیومرث و همکاران(1396). قلمرو و شرایط اعمال قاعدهی درأ در حدود و تعزیرات، فصلنامه تعالی حقوق، شماره 14.

واسعی، سیدمحمد(1379). فقه و عرف، مجله قبسات، دوره 5. 

 Quran Karim

- Ibn Babwei, M. (1992). Man la yahzor , Qom: Islamic Publications Office.

- Ibn Fahd al-Helly, J.(1990). Al-Mahada al-Mahabahi describes al-Mushes Reza. Investigating Mojtaba Iraqi, Qom: Islamic Publishing Institute.

- Ibn manzour, M. (1987). Lisan al arab. Beirut: Endless.
- Factor, M (1982). Details of the means of al-Hashi, Qom: Al-Bait Institute

- Helly, Hassan Bin Yusuf. (Burvanta)

- Helly, M (2008). Iisle al-Fawani (eleventh edition) .  Qom: the Ismailian Institute.
- Helly, N (1998). Saturns (fourth printing) . Tehran: Independence.
- Dorazney, H (2011). Research in the possibility of generalizing the proof of crime .  Tehran: Rashdid Publishing.
- Rasht, Habibullah (2011). Book General (First Printing), Qom: Publications of Darzuran Karim.

- Zahili, M (B). Tools (Second Edition), Al-Riyad: Almighty Publications.
- Sobhani, J (2006). Al-Shaza and Al-Shahdehed Shariah al-Salami al-Gharra.  Qom: Institute of Imam Sadiq (AS).
- Ameli (Shahid Sasni), Zeinandin, Ali (B). Magnakh al-Islam described. Qom: Lithali and Al-Nasher.
- Figy, A (1984). Mesbah al-Mansir. Qom: Endless.
- Katouzian, N (2006). Proof and reason for proof (third edition), Tehran: amount.
-Clini, M (1406). Al-kafi (Fourth Printing), Qom: Dari Hajdith Little and Al-Nasher.

- Marashi Shushtari, S (2000). New views in Islam's criminal law. Tehran: Publishing the amount.

- Mofid , M (1992). Al-Muqi Qom: Al-Assarami al-Himiyah al-Sheikh al-Shamfid.
- Maki (Shahid First), M (1981). Al-Qaeda and alpha. Qom: Mouthpiece.
- Mousavi Ardebili, A (1987). Al-Qaza jurisprudence. Qom: Amir al-Mu'minin publications.
- Mousavi Bojnouri, M (2006). Comparative jurisprudence of 'Jigside'. Tehran: Publications.
- Mousavi Khomeini, S (2009). Surroundback (Fourth Edition), Qom: The Ismailian Institute.
- Mousavi Khomeini, S (1989). Al-Season (First Printing), Qom: The Ismailian Institute.
- Najafi, M(1994). Jewelhem Fei Descriptions of Society. Tehran: Drosslamia.
- Naraghi, M (2009).Anis al mojtahedin . Qom: Book Book Institute.

- Hashemi Shahroudi, S (2003). Jurisprudence. Tehran: Publications.
- Assets, M (2012). Investigating the causes of the lack of appreciation from the perspective of jurisprudence and salaries. Second International Conference on Innovation and Research in Humanities and Cultural and Social Studies.
- Darouei, A; Eskandari, H; Eskandri, H (2021). Tomali on the challenges of testimony in the Iranian trial system, Jurisprudence and Islamic law, seventeenth year, sixty and five, p. 177- 159.
- Feyz, Al (2006). Araf of Rational, Journal of Philosophical Opiers, No. 7.
- Kalantri, K (2017). The realm and conditions of regulation of about and in the area, Quarterly Journal of Law Excellence, No. 14.
- Wasti, S (2000). Jurisprudence and custom, Copar Magazine, Volume 5.