کاوشی در زمینه تاریخی مستثنیات ربا
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
جواد یعقوبی
1
(دانش آموخته کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران)
حسین صابری
2
(استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران)
سیاوش گودرزی
3
(دانشجوی دکتری فقه و حقوق جزا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران)
کلید واژه: ربا, استقلال مالی, مستثنیات ربا,
چکیده مقاله :
تحریم ربا از احکامی است که قرآن به آن تصریح کرده است. ازجمله مهمترین مباحث ربا، چند مورد خاص است که با موافقت مشهور فقیهانِ امامی از حرمت ربا، استثناء شده است. در مقابل نظریه مشهور، گروهی از فقیهان بر این باورند که مستندات حکم مشهور برای اخراج این موارد از عموم حکم تحریم، کافی نیست. مطالعات بسیاری حول این موضوع صورت گرفته و محققان متعددی از طریق طرح اشکالاتی مانند ضعف سندی و دلالی روایات مورد استناد مشهور، در پی دفاع از نظر غیرمشهور برآمده‌اند. این نوشتار با تأیید نظریه غیرمشهور و تأکید بر نتایج تحقیقات حامیان آنان در پی پیشبرد این مطالعات بوده و با بررسی زمانه و زمینه تاریخی صدور حکم مشهور، و ارائه تفسیری تازه از مستندات در چهارچوب قواعد فقهی-اصولی از نگاهی متفاوت به‌نقد مبنای مشهور می‌پردازد. نوشتار پیش رو دو هدف اساسی دارد؛ اول آنکه با تکیه بر منابع فقهی مستحکم، اثبات کند شرایط تاریخی مانند عدم استقلال مالی زن و فرزند در دوران گذشته بر حکم مشهور به رفع تحریم از مستثنیات ربا، تأثیر گذاشته و دوم آنکه زمینه‌های تاریخی فوق در دوران کنونی از بین رفته و اکنون توجیهی برای خروج این مو0ارد از عموم حکم تحریم وجود ندارد
Ban of usury is an Islamic rule which has explicitly been provided by holy Quran. In this matter there are some cases which are excluded from this ban. Opposite of jurists’ popular opinion, some jurists believe that deductions for these exclusions to unban usury are not sufficiently persuasive. Many studies have been made in this matter and many researchers, by criticizing to popular opinion such as unreliable and unreasonable basis of quoted texts by those jurists who follow this opinion, support unpopular opinion. This paper, by verifying of unpopular opinion and emphasis on findings of researches of its followers, seeks to improve these studies and criticizes the popular opinion’s bases by studying popular opinion’s historical background, new interpreting of documents and texts in the light of legal-jurisprudential framework and new point of view. This paper has two main goals; the first, dependency of wife and children, in the past, in a family affected the ban of usury; and the second, the historical bases to unban of usury have been delaminated and today there is no justification for excluding some cases from ban of usury’s generality.
_||_
1- Akhond Khorasani, M. (1989). Kafiyat Al-Osul. Qom: Al -Bayt Publishing House.
2- Alam al-Hoda, M. (1985). Rasael A-Sharif Al-Morteza, Dar Al-Quran Al-Karim Publishing House, Qom.
3- Alamol Hoda, M. (1994). Al-Enthesar Fi-Inferadat Al-Imamyat. Qom:Islamic Publishing House
4- Alamol Hoda, M. (1998). Al-Zariyah Ala Osul Al-Sharia. Tehran: Tehran University Press.
5- Allameh Helli, H. (1984). Mabadiy Al-Vosul Ela Elm Al-Osul. Qom: Islamic Press.
6- Allameh Helli, H. (1992). Mokhtalefo Al-Shi'a Fi Ahkam Al-Sharia. Qom: Islamic Publishing Press.
7- Allameh Helli, H. (1993). Tazkerat Al-Fogha’ha. Qom: Aal Bayt Institute.
8- Ansari, M. (1995). Faraed Al-Osul. Qom: Islamic Publication Office.
9- Bahrani, Y. (1985). Al-Hadae'gh Al-Nazhrah fi Ahkame Etrato Al-Taherah. Qom: Islamic Publication Office.
10- Bojnourdi, H. (1998). The rules of jurisprudence. Qom: Al-Hadi Publications.
11- Feyz Kashani, M. (No date). Ma'fatih Al-Sharayeh. Qom: Ayatollah Marashi Najafi.
12- Hakim, M. (1990). Manhaj Al-Saleheen. Beirut: Islamic Publication.
13- Helli, M. (1984). Al-Tanqihor Al-Ra’eh Le Mukhtasar Al-Shara'eh. Qom: Ayatollah Marashi Publishing House.
14- Helli, M. (1987). Al-Mohadheb Al-Bareh fi Sharh Al-Mukhtasar Al-Nafeh. Qom: Islamic Bookstore.
15- Ibn Faris, A. (1984). Mo'jam Moghayes Al-Laghah. Qom: Islamic Propaganda Office.
16- Ibn Hamza, M. (1988). Al-Wisilah Ela Neyle Alfazile. Ayatollah Marashi Najafi Library.
17- Ibn Idriss, M. (1990). Al-Saraer Al-Havi Lahtiqir Al-Fatwi. Qom: Islamic Bookstore.
18- Ibn Muhammad, A. (1994). Lassan Al-Arab. Beirut: Dar A-Fakrar.
19- Ibn Zohreh, H. (1996). Encyclopedia of science and technology. Qom: Imam Sadiq (AS) Publication.
20- Isfahani, M. (1984). Murato Al-Aqul fi Sharh Akhbar Al-Rsullah. Tehran: Tehran Press.
21- Khomeini, R. (No date). Tahrir Al-Wasilah. Qom: Dar Al-Alam Publication.
22- Khoei, A. (1990). Manhaj Al-Saleheen, publishing house of Madinat al-Alam, Qom.
23- Khoei, A. (2001). Misbah Al-Osul. Tehran: Tehran Press.
24- Mirzaye Qomi, A. (2000). Qavanin Al-Osul. Tehran: Maktabeh Alamieh.
25- Moghadase Ardebili, A. (1983). Al-Faeda va Al-Burhan Fi sharhe Al-Adh’han. Qom: Islamic Publication Office.
26- Mohaghegh Helli, N. (1983). Ma’arej Al-Osul. Qom: Aal Bayt Institute.
27- Mohaghegh Sabzevari, M. (2002). Kefayat Al-Ahkam. Qom: Islamic Publication Office.
28- Mozafar, M. (2009). The Principles of jurisprudence. Qom: Islamic Publication Office.
29- Na'ini, M. (1974). Ajvad Al-Taghrirat. Qom: Erfan Publication.
30- Najashi, A. (1987). Rijal Al-Najashi. Qom: Islamic Bookstore.
31- Qomi, T. (No date). Thallath Rasael. Qom: Mohallati Publication.
32- Sadeghi Tehrani, M. (1992). Tabsarato Al-Fughaha Ala Tabsarato Al Mota'alamin. Qom:Islamic Culture Publishing House.
33- Shahid I, M. (1996). Al-Dorus Al-Shariyeh fi Fiqh Al-Imamyia. Qom: Islamic Publication Office.
34- Shahid, Z. (1993). Al-Ra'aye fi Alum Al-Darehayeh. Qom: Ayatollah Marashi Najafi Library.
35- Shahid, Z. (1993). Masaleko Al-Afham Ela Tanghihe Sharaeo Al-Islam. Qom:Islamic Studies.
36- Tabatabai, M. (1996). Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran. Qom: Islamic Publishing House.
37- Tousi, M. (1987). Al-Khalaf. Qom: Islamic Publication Office.
38- Tusi, M. (1996). Al-oddahte Fi Osul Al-Fiqah. Qom: Qom Press.
39- Yazdi, M. (1993). Takmelat Al-Arawato Al-Vousgha. Qom: Davari Bookstore.
40- Yazdi, M. (2000). Hashiato Al-Makaseb. Qom: Esmaeilian Institute.
