جایگاه فقهی حقوقی اکراه در جنایت علیه تمامیت جسمانی در حقوق کیفری ایران و فرانسه

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

سیدابراهیم قدسی ¹ , عبداله پرستش ²

1 - دانشیار گروه حقوق، رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2 - دانشجوی دکتری گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

تاریخ دریافت : 1398/04/10 تاریخ پذیرش : 1399/05/02 تاریخ انتشار : 1399/12/01

کلید واژه: اکراه, قتل, جنایت, مُکرِه, مکرَه,

چکیده مقاله :

در فقه و حقوق ایران، موضوع اکراه در جنایات علیه تمامیت جسمانی با حقوق فرانسه، متفاوت است. در حقوق ایران، اکراه در قتل به نظر اکثر فقها و حقوقدانان مجوز قتل نیست، اما اکراه در جنایت بر عضو مؤثر بوده و قصاص متوجه اکراه کننده است. در اکراه جنایت بر عضو، اینکه مورد تهدید نفس و موضوع جنایت، عضو باشد، اکراه تأثیرگذار بوده ولی اگر مورد تهدید غیر نفس و موضوع جنایت هم عضو باشد در فقه و حقوق به سکوت گذاشته شده است، اما در مقاله ی پیش رو به این نتیجه رسیدیم که مورد تهدید نفس یا عضو می بایست بالاتر از موضوع جنایت باشد تا اکراه مؤثر واقع گردد. بنابراین بدین نتیجه دست یافتیم که آنچه مجوز قتل نیست، امر به قتل است نه اکراه در قتل و در امر به قتل، شخص مأمور، قصد، اراده و اختیار کامل به اجرای امر آمر دارد. قانون جزای فرانسه مصوب 1992(لازم الاجرا به سال 1994) حکم اکراه در قتل را در مبحث کلیات و ماده ی 2-122 تقنین نموده است؛ ماده ی مزبور، اکراه را به صورت عام، در تمامی جرایم جاری دانسته و مرتکب را فاقد مسؤولیت کیفری عنوان نموده است.

چکیده انگلیسی:

In Iranian jurisprudence and law, the issue of reluctance to commit crimes against physical integrity is different from French law. In Iranian law, reluctance to kill is not permissible for murder in the opinion of most jurists, but reluctance in a crime affects the member and retribution is directed at the reluctant. In reluctance to commit a crime on a member, the fact is that the person threatened by the soul and the subject of the crime is a member has been effective, but if the person threatened by the soul and the subject of the crime is also a member, it has been silenced in jurisprudence and law. We conclude that the threat to the soul or limb must be higher than the subject of the crime in order for reluctance to be effective. Therefore, we came to the conclusion that what is not a license for murder is the order to kill, not reluctance to kill, and in the case of murder, the person in charge has the intention, will and full authority to carry out the order. The French Penal Code, enacted in 1992 (effective 1994), legislates reluctance to commit murder in the context of generalities and Article 2-122; The article considers reluctance as a general rule in all current crimes and states that the perpetrator has no criminal responsibility.

منابع و مأخذ:

1. آقایی­نیا، حسین (1393). جرایم علیه تمامیت جسمانی(جنایات). تهران: میزان.


2. حق­پناهان، عباس (1393). بررسی و تحلیل حقوقی و جرم شناختی قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی نوین. تهران: جنگل.


3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.


4. زراعت، عباس (1393). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی (بخش قصاص). تهران: جنگل.


5. صادقی، محمد هادی (1386). جرایم علیه اشخاص. تهران: میزان.


6. عدالتخواه، محمد رضا (1393). مبسوط قانون مجازات اسلامی. تهران: مجد.


7. لوترمی، لورانس و کلب، پاتریک (1387). بایسته های حقوق کیفری عمومی فرانسه. ترجمه محمود روح­الامینی، تهران: میزان.


8. محقق داماد، سید مصطفی (1389). قواعد فقه (بخش جزایی). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.


9. ولیدی، محمد صالح (1392). شرح بایسته های قانون مجازات اسلامی در مقایسه و تطبیق با قانون سابق. تهران: جنگل.

2) مقالات

1. حاجی تبار فیروز جائی، حسن؛ فلاح، امین (1396). حکم اکراه به قتل و مستندات آن در فقه امامیه و حقوق ایران. فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، دوره 13، شماره 47، صص 92-71.


2. کلانتری، کیومرث؛ بیگی هرباغ، حمزه (1398). مبانی فقهی و حقوقی قتل ناشی از ترک فعل در حقوق ایران با نظرداشتی بر نظام حقوقی کامن لا. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 16، شماره 58، صص 67-51.


3. کلانتری، کیومرث؛ شیرزادی­فر، فرشاد (1393). قتل ناشی از شبهه در هدف با نگاهی به قانون مجازات اسلامی. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 10، شماره 35، صص 96-79.


4. کلانتری، کیومرث؛ جلیل­زاده، مرتضی (1392). قتل عمد اضطراری در فقه شیعه. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره نهم، شماره 31، صص 164-147.


5. مینا، محبوبه (1392). مفهوم اکراه و تأثیر آن بر اراده با نگاهی به حقوق فرانسه و مصر. مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره 5، شماره 2، صص 222-193.


6. هاشمی خانعباسی، سید علی؛ احمدی، سید مهدی (1394). بررسی فقهی و حقوقی تأثیر شبهه در رفع مجازات. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 11، شماره 39، صص150-135.

ب) عربی

1. ابن اثیر، مبارک بن محمد (1383). النهایه فی‌ غریب‌ الحدیث‌ و الاثر. قاهره‌: چاپ‌ طاهر احمد زاوی‌ و محمود محمد طناحی‌.


2. ابن حزم اندلسی، ابی محمد (بی­تا). المحلى بالآثار. بیروت: دارالجلیل و دارالافاق الجدیده.


3. ابن منظور، محمد بن مکرم (1408). لسان العرب. بیروت: دارالتراث العربی.


4. انصاری، مرتضی بن احمد (1374). فرائد الاصول. قم: انتشارات مصطفوی.


5. انصاری، مرتضی بن محمد (بی­تا). المکاسب، بیروت: چاپ سنگی.


6. بابویه قمی، ابو جعفر محمدبن علی (1413). من لایحضره الفقیه، قم: انتشارات اسلامی.


7. حر عاملی، محمدبن الحسن، (بی­تا). وسایل‌الشیعه، بیروت: آل البیت.


8.  عاملی، سعید زین الدین بن علی بن احمد بن تقی (1386). الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، شرح سیدمحمد کلانتر، بی­جا: بی نا.


9. حلبی، ابوالصلاح تقی الدین (1410). الکافی فی الفقه، سلسله الینابیع الفقهیه. قم: مؤسسه الفقه الشیعه.


10. خضری بک، الشیخ محمد (1987). اصول الفقه. بیروت: دارالقلم.


11. خمینی، روح الله (بی­تا). تحریرالوسیله. ترجمه علی اسلامی، تهران: دفتر انتشارات اسلامی.


12. خویی، ابوالقاسم (بی­تا). مصباح الأصول. نجف، مطبعه الآداب بی جا: بی نا.


13. خویی، ابوالقاسم (بی­تا).  تکمله المنهاج. نجف، مطبعه الآداب بی جا: بی نا.


14. خویی، ابوالقاسم (1422). مبانی تکمله المنهاج. قم: مؤسسه احیاء آثار الامام خویی.


15. شافعی، محمد بن ادریس (1325). کتاب الام. بی جا: بی نا.


16. شهید ثانی، (1379). شرح لمعه. ترجمه ی علی شیروانی، قم: انتشارات دارلعلم.


17. طوسی، ابو جعفر محمدبن الحسن (1363). تهذیب. تهران: دارالکتب الاسلامیه.


18. عوده، عبدالقادر (1405). التشریع الجنابی الاسلامی. بیروت: مکتبه دار التراث.


19. نجفی، محمد حسن (1430). جواهرالکلام. بیروت: دارالاحیاء التراث العربیه

Adalatkhah, M. R. (2014). Extensive Islamic penal code. Tehran: Majd Publication.

Aghaei Nia, H. (2014). Crimes against physical integrity (crimes). Tehran: mizan.

Agriculture, A. (2014). Detailed description of the Islamic Penal Code (retribution section). Tehran: Jangal.

Ameli, S. (1966). The Beautiful kindergarten in explanation of the Damascene glow. PJ: no place.

Ansari, M. (1955). The principles of principles. Qom: Mostafavi Publications.

Ansari, M. (No date). Al-Makasib. Beirut: Lithography.

Babawiyah Qomi, A. (1993). From the presence of the jurist. Qom: Islamic Publications.

Haghpanah, A. (2014). Legal and criminological analysis of the Islamic Penal Code in the new legal order. Tehran: Jangal.

Haji Tabar Firooz Jai, H. & Fallah, A. (2017). The sentence of reluctance to murder and its documents in Imami jurisprudence and Iranian law. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law, 13(47), 71-92.

Halabi, A. (1990). Al-Kafi Fi Al-Fiqh, Al-Yanabi Al-Fiqh Series. Qom: Shiite Jurisprudence Institute.

Hashemi Khanabasi, A. & Ahmadi,  M. (2015). Jurisprudential and legal study of the effect of doubt in removing punishment. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law, 11, (39), 135-150.

Hur Ameli, M. (No date). Shiite tools. Beirut: Al-Bayt.

Ibn Athir, M. (1963). The end is in the strangeness of the hadith and the effect. Cairo: Tahir Ahmad Zawi and Mahmoud Mohammad Tanahi.

Ibn Hazm Andalusi, A. M. (No date). Places with works. Beirut: Dar Al-Jalil and Dar Al-Afaq Al-Jadeeda.

Ibn Manzour, M. (1988). Arabic language. Beirut: Dar Al-Tarath Al-Arabi.

Jafari Langroudi, M. J. (2009). Extensive in legal terminology. Tehran: Ganj Danesh.

Khezri Beck, S. (1987). Principles of jurisprudence. Beirut: Dar al-Qalam.

Khoei, A. (No date). Completion of curriculum. Najaf, Al-Adab Press.

Khomeini, R. (No date). Tahrir Al-vasileh. Tehran: Islamic Publications Office.

Luthermi, L. & Klub, P. (2008). French public criminal law requirements. Translated by Mahmoud Rouhalamini. Tehran: Mizan.

Mina, M. (2013). The concept of reluctance and its effect on the will with a look at French and Egyptian law. Journal of Legal Studies, 5(2), 193-222.

Mohaghegh Damad, S. M. (2010). Rules of jurisprudence (criminal section). Tehran: Islamic Sciences Publishing Center.

Najafi, M. H. (1983). Jewelery. Beirut: Arab Heritage Center.

Odeh, A. (1985). Islamic canon law. Beirut: Heritage School.

Sadeghi, M. H. (2007). Crimes against persons. Tehran: mizan.

Shahid Sani, A. (1960). Sharh Alome., Qom: Dar Al-Alam Publication.

Sheriff, C. & Shirzadifar, F. (2014). Murder caused by suspicion of intent with a view to the Islamic Penal Code. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law, 10(35), 79-96.

Sheriff, K. &Beigi Herbagh, H. (2019). Jurisprudential and legal bases of murder resulting from omission in Iranian law with a view to the common law legal system. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law, 16(58), 51-67.

Tousi, A. (1944). Civilization. Tehran: Islamic Library.

Validi, M. S. (2013). Description of the requirements of the Islamic Penal Code in comparison and application with the previous law. Tehran: Jangal Publication.