بررسی جایگاه حقوق تربیتی کودک در فقه و قانون مدنی

محورهای موضوعی : فقه

جواد سرخوش ¹ ( دانشیار گروه فقه و مبانی اسلامی، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران )
سمیه ناویان ² ( کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه الزهراء، تهران، ایران )

تاریخ دریافت : 1398/04/27 تاریخ پذیرش : 1399/05/24 تاریخ انتشار : 1400/03/20

کلید واژه: تربیت, فقه, قانون مدنی, حقوق کودک,

چکیده مقاله :

یکى از حقوق کودکان، فراهم نمودن زمینه تربیت صحیح آن ها و به عبارتی حقوق تربیتی آن هاست. در قوانین ایران به رغم پیشرفت های حقوق مادی وکیفری اطفال، همچنان خلاءهای قابل توجهی در زمینه حقوق تربیتی کودک به چشم می خورد به طوری که قانون گذار تا قبل از تولد کودک، هیچ حق تربیتی برای جنین لحاظ نکرده و برای بعد از به دنیا آمدن او نیز صرفاً به دو ماده قانونی 1104 و 1178 بصورت مبهم و کوتاه بسنده نموده است. این در حالی است که دین اسلام هم حقوق تربیتی ویژه ای برای جنین (در سه مقطع قبل از ازدواج پدر و مادر، قبل از انعقاد نطفه و قبل از تولد) تشریع نموده است و هم برای بعد از تولد کودک نیز حقوق تربیتی فراوان و مخصوصی بیان داشته است، که جا دارد قانونگذاران برای تدوین قوانین حمایتی کودک از آن ها استفاده کنند.

چکیده انگلیسی:

One of the children’s rights is their educational right or, in other words, their right of being provided with the means of proper education. In spite of the improvements in children’s property rights and criminal laws in Iran’s constitution, there are still greatly-felt shortcomings in regard to children’s educational rights. For instance, lawmakers have specified no educational rights for fetus before it is actually born as a child, and considering the after-birth period, they have solely sufficed to the application of two legal articles, namely 1178 and 1104 articles, in a vague and brief way. This is as Islam, as a religion, has not only legislated special educational rights for the fetus actually in three phases of before the marriage of parents, before conception, and before the birth of the child, but also has explained several special educational rights for the after-birth period that lawmakers should include in their child protection laws.

منابع و مأخذ:

1-  قرآن کریم.

2- نهج البلاغه.

3-  ابن بابویه، محمد بن علی(شیخ صدوق) (1385). علل الشرائع، ج2. نجف: مکتبه الحیدریه.

4- ابن بابویه، محمد بن علی(شیخ صدوق) (1382). ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه: محمد رضا انصاری. قم: نسیم کوثر.

5-  ابن بابویه، محمد بن علی(شیخ صدوق) (1400ه.ق). امالی الصدوق. بیروت: اعلمی.

6-  ابن فارس، احمد (1404). معجم مقاییس اللغه، ج2. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

7- ابن منظور، محمدبن مکرم (1414). لسان العرب. بیروت: دارالفکر.

8- آمدی التمیمی، عبدالواحد (1410). غررالحکم و دررالکلم. قم: دارالکتب الاسلامی.

9-  بیگ زاده، صفر (1389). مجموعه قوانین صبا. تهران: کلک صبا.

10- جزری، ابن اثیر مبارک بن محمد(بی تا). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر. قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

11-  جزری، ابن اثیر مبارک بن محمد (1409). اسد الغابه فی معرفه الصحابه، ج2. بیروت: دارالفکر.

12- جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (1393). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.

13-  جوهری، ابونصر اسماعیل بن حماد (بی تا). الصحاح ، ج 2. بیروت: دارالعلم.

14-  حر عاملی، محمد بن حسن (1416). تفصیل وسائل الشیعه، ج6 و 15. قم: آل البیت (علیهم السلام) لاحیاء التراث.

15-  حویزی، عبد علی بن جمعه (1415). تفسیر نورالثقلین، ج3. قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

16- حیدری، مسعود (1396). نخستین گام حمایتی از اطفال در سیاست جنایی اسلام، حمایت از مجاری پیدایش اطفال. فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال 13، شماره 48، ص80-63 .

17-  راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1413). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالشامیه.

18-  زاهدی، عاطفه (1392). قانون مجازات اسلامی. تهران: جاودانه.

19-  زینالی، امیر حمزه (1388). جهانی شدن اصل حمایت ویژه از کودکان. فصل­نامه رفاه اجتماعی، شماره 35، ص61 .

20- شمس، عبدالله (1380). آیین دادرسی مدنی. تهران: انتشارات دراک.

21- صفایی، سید حسین و قاسم­زاده، سید مرتضی (1380). حقوق مدنی اشخاص و محجورین. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

22-  صفایی، سید حسین و امامی، اسدالله (1390). حقوق خانواده. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

23-  طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین. تهران: المکتبه المرتضویه.

24- فراهیدی، خلیل بن احمد (1409).  العین، ج3. قم: نشر هجرت.

25-  فیض کاشانی، ملا محسن (1406). الوافی، جلد2. اصفهان: مکتبه الامام امیرالمومنین.

26- کاتوزیان، ناصر (1381). فلسفه حقوق. تهران: انتشارات شرکت سهامی.

27- کاتوزیان، ناصر (1378). حقوق مدنی خانواده. تهران: انتشارات شرکت سهامی.

28-  کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب (1407). الکافی، جلد6. تهران: دارالکتاب اسلامیه.

29-  مطهری، مرتضی (بی­تا). تعلیم و تربیت. قم: انتشارات صدرا.

30-  مجلسی، محمد باقر (1403). بحارالانوار. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
31- مصطفوی، حسن (1416). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: موسسه الطباعة والنشر وزارة الثقافة الاسلامی.

32-  مسعود، جبران (1376). فرهنگ الفبایی الرائد، ترجمه: رضا اترابی نژاد. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

33-  مصطفی، ابراهیم و دیگران (1429). المعجم الوسیط. تهران: موسسه الصادق.

34- معین، محمد (1363). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

35-  مکارم شیرازی، ناصر (1372). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

منابع دیجیتالی

1-  کلینیک حقوقی ایران (بی­تا). وظایف والدین نسبت به کودکان از دیدگاه قانون مدنی [یادداشت وبلاگ]. بازیابی شده ازhttps://iranlawclinic.com/doc/9ade1d929

2-  مرکز پژوهش‌های مجلس (1373). قانون اجازه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون حقوق کودک [سامانه قوانین]. بازیابی شده ازhttps://rc.majlis.ir/fa/law/show/92374

3-  مبلغی، احمد (1395). خلاء مسأله تربیت کودکان در فقه [تارنمای خبرگزاری رسا]. بازیابی شده از https://rasanews.ir/fa/news/446720

The Holy Quran.

Nahj al-Balagha.

Amadi Al-Tamimi, A. (1990). Exalted aphorisms and Pearls of Speech. Qom: Islamic Library.

Beigzadeh, S. (2010). Saba  rules  collection. Tehran: Kelke Saba.

FaizKashani, M. (1986). Al-wafi. Isfahan: School of Imam Amir al-Momenin.

Farahidi, K. (1989). Al-ayn. Qom: Hijrat Publication.

Havizi, A. A. (1995). Tafsir  noor al-thaqalin. Qom: Ismailian Press Institute.

Heydari, M. (2017). First step in protecting children in islamic criminal policy, supporting the birth canal. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law, 13( 48), 63-80.

HurrAmili, M. (1996). Wasa'il al-Shi'ah. Qom: al albyt lahya' alturath.

Ibn Babawiyyah, M. (1980). Amalial-saduq. Beirut: Alami.

Ibn Babawiyyah, M. (2003). Reward and punishment of  Deeds. Qom: NasimKosar.

Ibn Babawiyyah, M. (2006). Causes of  sharia. Najaf: Al-Haydariyah School.

Ibn Faris, A. (1984). Dictionary of language standards. Qom: Islamic Media School.

Ibn Manzur, M. (1994). Arabic language. Beirut: Dar al-Fikr.

Jafar Langroudi, M.J. (2014). Legal terminology. Tehran: Ganj-e-Danesh Publications.

Jazri, I. A. (1989). The lions of the forest and the knowledge about the companions. Beirut: Dar al-Fikr.

Jazri, I. A. (n.d). End in strange hadith and works. Qom: Ismailian Press Institute.

Johari, I.  (n.d). Al-Sahah. Beirut: Dar al-Elm.

Katozian, N. (2002). Philosophy of law. Tehran: Joint Stock Company Publications.

Katozian, N.(1999). Civil rights in family. Tehran: Joint Stock Company Publications.

Kolayni, M. (1987). Al-kafi. Tehran: Islamic Library.

Majlesi, M.B. (1983). Bihar al-anwar. Beirut: Arab Heritage Center.

Makarem Shirazi, N. (1993). Tafsir nemooneh. Tehran: Islamic Library.

Massoud, J. (1997). Al-raid alphabetic dictionary. Mashhad: Astan Quds Razavi Publications.

Moin, M. (1984). Persian dictionary. Tehran: Amirkabir Publications.

Mostafavi, H. (1996). Research in the words of the holy quran. Tehran: Printing and Publishing Institute of the Ministry of Islamic Culture.

Motahari, M. (No date). Education. Qom: Sadra Publications.

Mustafa, I. , et al. (2008). Al-wasit dictionary. Tehran: Al-Sadegh Institute.

RaghebIsfahani, H. (1993). Vocabulary of quranic words. Beirut: Dar al-Shamiya.

Safaei, H. , & Qasemzadeh, M. (2001). Civil law, persons and persons under legal incapacity. Tehran: Islamic Culture Publishing Office.

Safaei, H. , Emami, A. (2011). Family rights. Tehran: University of Tehran Press.

Shams, A. (2001). Civil Procedure. Tehran: Drak Publications.

Tarihi, F. (1996). Majmae albahryn. Tehran:AlmaktabAlmortazawieh.

Zahedi, A. (2013). Islamic penal code. Tehran: Javedaneh.

Zeinali, A. H.(2009). Globalization of the principle of special protection for children. Social Welfare Quarterly, 35 , 61-71.

Digital resources

Iran Legal Clinic. (No date). Duties of parents towards children from the perspective of civil law [Web log message]. Retrieved from https://iranlawclinic.com/doc/9ade1d929

Mobalegi, A.(2016). Void of  educating children in jurisprudence [Rasa News Agency website]. Retrieved from https://rasanews.ir/fa/news/446720

Parliamentary Research Center.(1994). Law on permitting the accession of the government of the islamic republic of iran to the convention on the rights of the child[Rules System].Retrieved from https://rc.majlis.ir/fa/law/show/92374