تحلیل حجیت بنای عقلا با رویکردی در مسائل مستحدثه

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

سید مجتبی حسین نژاد ¹

1 - استادیار دانشگاه پارسا، بابلسر، ایران

تاریخ دریافت : 1396/05/31 تاریخ پذیرش : 1396/05/31 تاریخ انتشار : 1396/05/01

کلید واژه: بنای عقلا, احراز عدم ردع, ارتکاز عقلا, قضیه حقیقیه,

چکیده مقاله :

بدون شک بنای عقلا از جمله ادله مهم استخراج احکام شمرده می شود. لذا لازم است ماهیت این بنا و گستره حجیت آن خصوصاً نسبت به مسائل مستحدثه مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. نگارنده پس از تبیین مبانی حجیت بنای عقلا در میان صاحب نظران و نقد و بررسی آن، صحت مبنای اول را که بر پایه احراز عدم ردع بنای عقلا از ناحیه شارع است، اثبات می کند. در گام بعدی نیز به بررسی ثمرات هر یک از این مبانی در مواجه با مسائل مستحدثه می پردازد. سپس در نهایت به تحلیل احراز عدم ردع بنای عقلا از ناحیه شارع با توجه به مبنای اول که تنها مبنای صحیح میان مبانی حجیت بنای عقلا شمرده می شود، نسبت به مسائل مستحدثه پرداخته و عدم ردع بنای عقلا از ناحیه شارع را از طریق حجیت سیره بر مبنای قضیه طبیعیه و طبیعت عقلایی به همراه پاسخ به مناقشات مقدّر و نقد طرق دیگر، به اثبات می رساند.

چکیده انگلیسی:

Since the most important evidence to extract the rulings is rationalists' decisions, the nature of such decisions is required to be investigated and analyzed in the scope of the existing problems. Having studied the principles of Juridical-legal reasons for rationalists' decision, the author tried to prove the authentication and validity of the first basis where there is no need for rational decision to be authenticated by the lawgiver. The next step was to review the results of these principles in dealing with the existing problems. There was no need for the rational decision to be authenticated by the lawgiver with respect to the first basis which seems to be the only true basis regarding the rationalists' decisions. Then there was no need for the rational decision to be authenticated by the legislator too.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم.


2. آخوند خراسانى، محمد کاظم بن حسین، (1423)، کفایه الأصول، مؤسسه نشر اسلامی، قم.


3. آشتیانى، محمد حسن بن جعفر، (1403)، بحر الفوائد فی شرح الفرائد، کتابخانه آیت­الله مرعشی، قم.


4. ابن بابویه، محمد بن على(شیخ صدوق)، (1395)، کمال الدین و تمام النعمه، اسلامیه، تهران.


5. اصفهانى، محمد حسین کمپانى، (1374)، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، سید الشهداء، قم.


6. اکبرنژاد، محمد تقی، (1389)، حجیت ذاتی بناهای عقلایی و تاثیر آن در فقه و اصول، مجله فقه، شماره 64.


7. تبریزی، جواد بن علی، (1416)، إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب، مؤسسه اسماعیلیان، قم.


8. حائرى یزدى، عبدالکریم، (بی­تا)، درر الفوائد، چاپخانه مهر، قم.


9. حائرى یزدى، مرتضى بن عبد الکریم، (1388)، القواعد الفقهیه و الاجتهاد و التقلید (مبانی الأحکام - الحائری)، دفتر انتشارات اسلامى، قم.


10. حسینی روحانى، سیدمحمد، (1413)، منتقى الأصول، دفتر آیت­الله سید محمد حسینی روحانی‏، قم.


11. حسینی شاهرودى، سید محمود بن على، (1402)، کتاب الحج، مؤسسه انصاریان، قم.


12. حسینی فیروزآبادى، سید مرتضی، (1400)، عنایه الأصول فی شرح کفایه الأصول‏، فیروزآبادى، قم.


13. حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، (1381)، الخلاصه، منشورات المطبعه الحیدریه، نجف اشرف،


14. شبیری زنجانى، سید موسى، (بی­تا)، کتاب الصوم، بی­نا، بی­جا.


15. شقیر، محمد، پژوهشى در باره توقیع شریف امام زمان (ع) به اسحاق بن یعقوب، مجله فقه اهل بیت(ع) (فارسی)، شماره ‌46.


16. صدر، سید محمد، (1420)، ما وراء الفقه، دار الأضواء للطباعه و النشر و التوزیع، بیروت.


17. صدر، سید محمد باقر، (بی­تا)، بحوث فی علم الأصول، بی­نا، بی­جا،


18. صدر، سید محمد باقر، (1418)، دروس فى علم الاصول، موسسه النشر الاسلامی، قم.


19. صدر، سید محمد باقر، (1408)، مباحث الأصول، بی نا، بی­جا.


20. صدر، سید محمد باقر، (1395)، المعالم الجدیده للأصول، کتابفروشی النجاح، تهران.


21. صرامی، سیف الله، (1378)، جایگاه قرآن در استنباط احکام، دفتر تبلیغات اسلامی، قم.


22. طباطبایی، سید محمد حسین، (بی­تا)، تفسیر المیزان، بی­نا، بی­جا.


23. طباطبایی، سید محمد حسین، (بی تا)، حاشیه الکفایه، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی،  قم.


24. طبرسى، احمد بن على، (1403)، الإحتجاج على أهل اللجاج، نشر مرتضى، مشهد.


25. طبرسی، فضل بن حسن، (بی­تا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بی­نا، بی­جا.


26. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، (1427)، الرجال، دفترانتشارات اسلامى، قم.


27. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، (بی­تا)،  الفهرست، المکتبه الرضویه، نجف.


28. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، (1411)، الغیبه، دار المعارف الإسلامیه، قم.


29. عراقى، ضیاءالدین، (1417)، نهایه الافکار، دفتر انتشارات اسلامی، قم.


30. فاضل لنکرانی، محمد جواد، (بی­تا)، حق التالیف، نسخه دیجتالی در پایگاه اطلاع­رسانی آیت الله شیخ محمد جواد فاضل لنکرانی.


31. فاضل لنکرانی، محمد جواد، (1386)، درس خارج مکاسب محرمه، مقرر: سید مجتبی حسین­نژاد، جلسه 67، 27/1/1386.


32. فیض، علیرضا، (1382)، مبادی فقه و اصول، دانشگاه تهران، تهران.


33. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، (1407)، الکافی، دار الکتب الاسلامیه بی­جا.


34. مازندرانی، ملا محمد شریف(شریف العلماء)، (بی­تا)، ضوابط الاصول، بی­نا، بی­جا.


35. مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، (1404)، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، دار الکتب الإسلامیه، تهران.


36. مجمع فقه اهل البیت، (1423)، قواعد اصول الفقه علی مذهب الامامیه، المجمع العالمی لاهل البیت(ع)، قم.


37. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى، (1389)، فرهنگ نامه اصول فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.


38. مظفر، محمد رضا، (1430)، أصول الفقه، دفتر انتشارات اسلامی، قم.


39. مظفر، محمد رضا، (بی­تا)، المنطق، بی­نا، بی­جا.


40. مغنیه، محمد جواد، (بی­تا)، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدیده، بی­نا، بی­جا.


41. موسوی بجنوردى، حسن، (1380)، منتهى الأصول، مؤسسه عروج، تهران.


42. موسوی خمینى، سید روح الله، (1418)، الاجتهاد و التقلید (تنقیح الأصول)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران.


43. موسوی خمینى، سید روح الله، (1367)، تهذیب الاصول، دار الفکر، قم.


44. موسوی خمینى، سید روح الله، (1410)، الرسائل، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏، قم.


45. موسوی خمینى، سید مصطفی، (1423)، ولایت فقیه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران.


46. موسوی خویى، سید ابو القاسم، (بی­تا)، المستند فی شرح العروه الوثقى، بی­نا، بی­جا.


47. نائینى، محمد حسین، (1376)، فوائد الأصول، بی­نا، بی­جا.


48. نائینى، محمد حسین، (1373)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، المکتبه المحمدیه، تهران.


49. نجاشى، احمد بن على، (1407)، الرجال، دفتر انتشارات اسلامى، قم.


50. نجفى، محمد حسن، (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.

 

 

1. Akbarnezhad, M. (2010). Inherent validity of rational methods & its influence on Jurisprudence Principles, Jurisprudence Journal, Vol. 64.

 

1. Akhond Khorasani, K. (1988). Kefayatol Osoul. Qom: Al-Bayt Institute.

 

1. Araqi, Z. (1996). Nahayatol Afkar. Qom: Islamic Publication Office.

 

1. Assembly of Jurisprudence. (2002). Qavaedol Osoul Fiqh Ala Mazhabol Imamiah. Qom: Almajma Olalami Lel Ahl Bayt..

 

1. Esfahani, H. (1953). Nahayat  Derayah Fi Sharh Kefayah. Qom: Seyedol Shohada Publication.

 

1. Feyz, A. (2003).  Origin of the jurisprudence and principle. Tehran: T

 

1. Haeri, Y. (2005). Dorarl Favaed.  Qom: Mehr Publication.

 

1. Haeri, Y. (1967). Alqavaedol Fiqhiah Val Ejtehad Va ltaqlid. Qom: Islamic Publication Office.

 

1. Helli, H. (1960).  Alkholaseh Manshooratol Matbaatol Heidariah. Najaf.

 

1. Hosseini Firozabadi, S. (1979). Enayatol Osoul Fi Sharh Kefayatol Osoul. Qom: Firoozabadi.

 

1. Hosseini Rohani, S. (1992). Montaqiol Osoul. Qom: Ayatollah Hosseini Rohani Office.

 

1. Hosseini Shahroudi, S. (1981).  Ketabol Haj. Qom: Ansarian Institute.

 

1. Majlesi, I. (1983). Maratol Oqoul Fi Sharh Akhbar. Tehran: Darol Kotob Islamiah.

 

1. Mousavi Khomeini, M. (2002). Governance of the jurist. Tehran: Imam Khomeini’s Works Publication.

 

1. Mousavi Khomeini, S. (1989).  Al-Rasael. Qom: Esmaeilian Institute.

 

1. Mousavi Khomeini, S. (1989). Tahzibol Osool.  Qom: Darolfekr Publication.

 

1. Mousavi Khomeini, S. (1997). Al-Ijtihad Va Al-Taqlid. Tehran: Imam Khomeini’s Works Publication.

 

1. Mozafar, M. (2009). Principles of jurisprudence. Qom: Islamic Publication Office.

 

1. Najafi, H. (1983). Javaherol Kalam Fi Sharh Sharae Islam. Beirut: Dare Ehya Torath Arabi.

 

1. Najashi, A. (1986).  Alrejal. Qom: Islamic Publication Office.

 

1. Nayini, M.H. (1952). Maniatol Taleb Fi Hashiatol Makaseb. Tehran: Al-Maktabol Mohammadieh.

 

1. Sadr, S. (1974). Almaalemol Jadidat Lel Osoul. Tehran: Al-Nejah Bookstore.

 

1. Tabarsi, A. (1982).  Alehtejaj Ala Ahl Eltejaj.  Mashhad: Morteza Publication.

 

1. Tabrizi, J. (1994). Ershadol Taleb Ela Ataliq Alal Makaseb. Qom: Esmaeilian Institute.

 

1. Tousi, J.M. (1990).  Algheybat.  Qom: Darol Maarefol Islamiyah.

 

1. Tousi, J.M. (2006).  Alrejal.  Qom: Islamic Publication Office.