قاعده فقهی، حقوقی انصاف
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
معصومه مظاهری
1
(
دانشگاه تهران
)
زهرا آل اسحق
2
(
دانشگاه تهران
)
کلید واژه: عدالت, انصاف, قاعده‌ی‌فقهی‌انصاف, قاعده‌حقوقی‌انصاف, قاعد‌ه‌ی‌عدل‌و انصاف,
چکیده مقاله :
انصاف صرف‌نظر این که یک قاعده‌ی فقهی باشد، به دو معنا است: یکی برابری و دیگری حکم وجدان و اخلاق در یک مورد. انصاف با مفاهیم عدالت، استحسان، مصالح مرسله متفاوت است و از مواردی است که وجود آن دارای حسن ذاتی و عدم آن دارای قبح ذاتی است. قاعده‌ی انصاف را می‌توان با استناد به آیات، سنت، اعم از روایات و افعال معصومین، و بناء عقلاء به اثبات رساند، همچنین موارد متعددی از کاربرد این قاعده در زندگی معصومین و قضاوت‌های ایشان به چشم می‌خورد. تفاوت این قاعده با قاعده‌ی عدل و انصاف که توسط برخی فقها به کار رفته است، در این است که قاعده‌ی عدل و انصاف به معنای تنصیف است و کاربرد آن در مورد تقسیم اموالی است که در مورد مالکیت و میزان آن بین دو یا چند نفر، اختلاف وجود دارد اما قاعده‌ی انصاف که مقصود این تحقیق است، به معنای مدنظر قراردادن شرایط و اوضاع و احوال قضیه و دخیل کردن آنها در دادن رأی مقتضی است. انصاف در نظام‌های حقوقی رومی ژرمنی و کامن‌لا مفهومی است که از گذشته وارد این نظام‌ها شده و به معنای رأی بر مبنای وجدان قاضی است. در نظام کامن‌لا انصاف یکی از منابع حقوق به شمار می‌رود؛ با این حال، انصاف در حقوق ایران به عنوان یک قاعده بیان نشده و برخی حقوقدانان آن را به عنوان یک منبع حقوق که نانوشته است، مطرح نموده‌اند. از طرفی این مفهوم ویژگی‌های یک قاعده‌ی حقوقی را نیز داراست و موارد کاربرد متعددی در حقوق دارد، لذا می‌تواند یک قاعده‌ی حقوقی نیز باشد.
Equity, regardless of its being a judicial principle, has two meanings: First, equality and second, conscience and morality judgment in one case. It is different from justice, Estehsan and etc. It is one of those cases that their presence make good essence and their absence follow unfavorable essence. The principle of equity can be proven by verses and tradition. Several cases of the practicality of this principle can be seen in the lives and judgments of the Immaculate. The principle of justice and equity has been used by several Jurisconsults but there is difference between equity and justice. Equity is an important concept in Roman and German systems too. In Iran, equity in not a rule and some lawyers indicate it as lawful source.
