بررسی حکم شبیه سازی درمانی از دیدگاه فقهای شیعه و فقهای حنفیه

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی

علیرضا صفری ¹ (دانشجوی دکتری الهیات و معارف اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران)
سید عسکری حسینی مقدم ² (استادیار، گروه حقوق و فقه اسلامی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران. ( نویسنده مسئول) [e-mail])
عباس عرب خزایلی ³ (استادیار، گروه حقوق و فقه اسلامی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران)
سیدعلی هاشمی خانعباسی ⁴ (استادیار، گروه حقوق و فقه اسلامی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران.)

تاریخ دریافت : 1402/08/13 تاریخ پذیرش : 1402/11/04 تاریخ انتشار : 1402/12/28

کلید واژه: شبیه سازی درمانی, جنین انسانی, سلول بنیادی, فقه شیعه, فقه اهل سنت,

چکیده مقاله :

شبیه سازی درمانی و تکنیک اخذ سلول های بنیادی به عنوان زیر مجموعه ای از دستاوردهای بزرگ شبیه سازی، در قرن اخیر به یک بحث جهانی تبدیل شده و در خدمت بشریت قرار گرفته است. در پژوهش حاضر بر آن هستیم تا با بررسی دیدگاه فقه شیعه و فقه حنفیه و با بهره گیری از روش تحلیلی-توصیفی ،این مسئله را مورد کنکاش قرار دهیم. شبیه سازی درمانی در مرحله قبل از انتقال به رحم مطرح است و مستلزم از بین بردن پیش رویان بوده و بدین ترتیب ابهام سقط جنین که عملی حرام است را ایجاد می نماید . أخذ سلول از رویان و نیز بافت‌ های بدن، ایجاد تمایز در آن‌ها و تولید بافت جهت پیوند در فقه شیعه و حقوق ایران جایز است زیرا آنان قائل به جواز خرید و فروش اعضای انسان به انسان بیمار دیگر می‌باشند. اما اهل سنت نظر مطلق و یکسانی در مورد شبیه سازی درمانی انسان ندارند.یافته های تحقیق نشان می دهد که مشهور فقهای شیعه و اهل سنت در این زمینه هم نظرند و به کارگیری این تکنیک درمانی را قدمی در راستای فهم عمیق تر و صحیح تر از سنت های نهان هستی دانسته و با در نظر گرفتن اصل اباحه و جواز، قبول این تکنیک باید مطابق با اصول باشد و ادعای عدم جواز آن نیازمند ارائه دلایل عقلی و نقلی می باشد.

چکیده انگلیسی:

Among the evolving human achievements are therapeutic simulation and the technique of obtaining stem cells from the embryo. In this technology, embryos are created in the laboratory to use the stem cells of those embryos to treat diseases. In the meantime, obtaining stem cells from laboratory embryos, which is the basis of therapeutic simulation, is desirable in Islamic jurisprudence for some and rejected by others. Accordingly, in this study, we intend to use the Islamic rules in a comparative comparison to analyze and analyze therapeutic simulation in terms of the jurisprudence of Islamic religions. The research method of this article is descriptive analysis. Research information has also been collected in a library. Findings show that famous Shiite and Sunni jurists agree in this regard and consider the use of this treatment technique as a step towards a deeper understanding of the hidden traditions of the universe and based on the principle of immorality and permission, accept it according to the principles. And they consider the claim of impermissibility to be justified

منابع و مأخذ:

ابن بابویه قمی، علی بن حسین. (1404 ق). من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین.
ابن عابدین، محمد امین. (2000 م). ردّ المختار علی الدّر المختار، دمشق، دار الثقافه و التراث.
ابن قدامه، عبد الرحمن. (1984 م). الشرح الکبیر، بیروت، دار الکتب العربی.
اسلامی، سیدحسن. (1386). شبیه‌سازی انسانی از دیدگاه آیین کاتولیک و اسلام، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
آخوند خراسانی، محمد کاظم. (1424 ق). کفایه الاصول، قم، موسسه نشر اسلامی، قم.
بهوتی، منصور ابن یونس. (1418 ق). کشف القناع عن متن الاقناع، بیروت، دار الکتب العلمیه.
پایا، علی. (1386). سلول‌های بنیادی؛ مبانی، کاربردها و چالش‌ها، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات.
تبریزی، جواد. (1382). پاسخ به استفتاء، شماره 1615، مورخ 8/1/1382.
جبعی عاملی، زین الدّین. (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم، انتشارات داوری.
جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، انتشارات دارالفکر، بی تا.
جناتی، محمد ابراهیم. (1382). «رساله توضیح المسایل، استفتائات»، قم، انتشارات انصاریان.
جواهری، حسن. (1385). «تقسیم جنینی و شبیه‌سازی»، مجله کاوشی نو در فقه اسلامی، شماره 47.
حلی، جمال الدین. (1413 ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه.
دردیر، ابو البرکات، الشرح الکبیر مع حاشیه الدسوقی، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه، بی تا.
راسخ، محمد. (1382). «جدال حیات، بررسی اجمالی تئوری‌های سقط جنین»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 38.
رعینی، حطاب. (1416 ق). مواهب الجلیل لشرح مختصر خلیل، بیروت، دار الکتب العلمیه.
رمضان البوطی، محمد سعید. (1409 ق). مساله تحدید النسل وقایه و علاجا، دمشق، مکتبه الفارابی.
رملی، شمس الدین. (1993 م). نهایه المحتاج الی شرح المنهاج، بیروت، دار الکتب العلمیه.
روسو، انزوا و دیوید کوو. (1380). مهندسی ژنتیک (رویاها و کابوس‌ها)، ترجمه حمیده علمی غروی و محمد صبور، تهران، انتشارات فاطمی.
زحیلی، وهبه مصطفی. (1404 ق). الفقه الاسلامی وادلته، بیروت، انتشارات دار الفکر.
السان، مصطفی و زینب کنعانی. (1383). تلاقی اخلاق ـ حقوق و واقعیت در شبیه‌سازی انسان ضرورت تحلیل منطقی و ایجاد تعادل، تهران: انتشارات سمت.
سلطانی، عبدالظاهر. (1382). «حکم شرعی همانند سازی حیوان و انسان»، پایان نامه کارشناسی ارشد فقه شافعی، دانشکده الهیات دانشگاه تهران.
شلتوت، محمود. (1975 م). الفتاوی، القاهره، دار الشروق.
صادقی، محمود. (1383). همانند سازی انسان از نظر مراجع ادیان آسمانی و بررسی آن از نظر فقه اسلامی، تهران، انتشارات سمت.
صارمی، ابوطالب. (1382). کلونینگ، تهران، انتشارات جهان رایانه.
صافی گلپایگانی، لطف الله. (1391). پاسخ به استفتاء، شماره 91249، مورخ 12/03/1391.
صانعی، یوسف. (1385). استفتائات پزشکی، تهران: انتشارات میثم تمار، ص 81.
صانعی، یوسف. (1381). پاسخ به استفتاء، شماره 9294/100، مورخ 10/10/1381.
طلعتی، محمد هادی. (1383). رشد جمعیت، تنظیم خانواده و سقط جنین: آراء و مبانی فقهی-حقوقی، قم: بوستان کتاب.
عبدالناصر، جمال. (1410 ق). الموسوعه الفقهیه، قاهره، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه.
عبدالرحمن العوضی، عبدالله و احمد رجایی الجندی. (1994 م). رویه اسلامی لزراعه بعض الاعضاء البشریه، کویت، المنظمه الاسلامیه للعلوم الطبیعه.
علیش، احمد بن محمد، فتح العلی المالک فی الفتوی علی مذهب الامام مالک، بیروت، دارالمعرفه، بی تا.
غزالی، محمد. (1998 م). احیاء علوم الدین، حلب، انتشارات دار الوعی.
فاضل هندی، بهاء الدین. (1405 ق). کشف اللثام، قم، مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.
قاضی زاده افندی، شمس الدین احمد، نتائج الافکار فی کشف الرموز و الافکار، بیروت، انتشارات: دار الفکر، بی تا.
قرضاوی، یوسف. (1382). «شبیه‌سازی»، ترجمه نور الدین سعدیانی، مجله دین پژوهان، دوره 3، شماره 3.
قماشی، سعید. (1386). اسقاط عمدی جنین از دیدگاه فقه اهل سنت، تهران، انتشارات سمت و مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی تولید مثل پژوهشکده ابن سینا.
گفتگو با اندیشهوران حوزه. (1385). «زوایای پیدا وپنهان شبیهسازی»، مجله کاوشی نو در فقه اسلامی، سال سیزدهم، شماره 47.
لاریجانی، باقر و زاهدی، فرزانه. (1383). «جنبه‌های اخلاقی و قانونی تولید و استفاده از سلول‌های بنیادی جنینی انسان»، اخلاق زیستی (بیواتیک): مجموعه مقالات، تهران: انتشارات سمت.
محمدی، زینب. (1389). «رویکردی فقهی حقوقی برحیات بالقوه رویان آزمایشگاهی»، فصلنامه فقه پزشکی، سال دوم، شماره دوم.
محمدی، ابوالحسن. (1382). اصول استنباط فقه اسلامی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
مدکور، محمد سلام. (1969 م). الجنین و الاحکام المتعلقه به فی الفقه الاسلامی، قاهره، دار النهضه العربیه.
مرداوی، علی بن سلیمان. (1978 م). الانصاف، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
مکارم شیرازی، ناصر، «المسائل المستحدثه فی الطب»، مجله فقه اهل بیت، سال سوم، شماره 10، بی تا.
منتظری، حسینعلی. (1381). احکام پزشکی، تهران: انتشارات سایه.
منتظری، حسینعلی. (1382). پاسخ به استفتاء، شماره 2056، مورخ 18/1/1382.
موسوی بجنوردی، سید میرزا حسن. (1389). القواعد الفقهیه، نجف، مطبعه الآداب.
مؤمن قمی، محمد. (1385). «شبیه‌سازی؛ انواع و احکام آن»، مجله کاوشی نو در فقه اسلامی، شماره 45 و 46.
نجفی، محمدحسن. (1407 ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
نعمتی، احمد. (1386). سقط‌جنین از دیدگاه شریعت و فقه مقارن، تهران، انتشارات سمت و مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی تولیدمثل –پژوهشکده ابن‌سینا.
یاسین، محمد نعیم. (1409 ق). «احکام اجهاض الحمل»، مجله الشریعه الکویت، سال ششم، شماره 13.
یاسین، عبداللطیف. (2000 م). الاستنساخ بین والدین و العلم، دمشق، اتحاد الکتاب العرب.