تحلیل محتوای کتاب‌های خاطرات رزمندگان دفاع مقدس آذربایجان‌شرقی با تاکید بر شناسایی ارزش‌های برجسته شده

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

محمود عسگری ¹ , محمدرضا رسولی ²

1 - کارشناسی‌ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تبریز– ایران.
2 - گروه علوم ارتباطات اجتماعی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تهران– ایران (نویسنده مسئول).

تاریخ دریافت : 1396/06/21 تاریخ پذیرش : 1396/06/21 تاریخ انتشار : 1396/07/01

کلید واژه: دفاع مقدس, ارزش‌ها, خاطرات رزمندگان دفاع مقدس,

چکیده مقاله :

در دوره معاصر یکی از حوادثی که بر زبان و محتوای شعر فارسی اثر گذاشت، جنگ ایران و عراق در شهریور ۱۳۵۹ بود. ادیبان و شاعران متعهد این سرزمین تمام هنر و استعداد خود را در آفرینش حماسه -‌ های این دوره به کار گرفتند و به عرصه تماشا گذاشتند و با تلاش آنان، ادبیاتی ایجاد شد که به ادبیات دفاع مقدس معروف است. ادبیات دفاع مقدس یکی از شاخه‌های اصلی ادبیات انقلاب اسلامی بوده که شایسته و نیازمند مطالعه جدی به ‌ویژه توسط نسل جوان اهل تحقیق و پژوهش است. روش مورد استفاده برای تحلیل مضامین یا ارزش های برجسته دفاع مقدس، توصیفی از نوع تحلیل محتوا با به کارگیری روش آنتروپی شانون بود. نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان توجه به ارزش های برجسته دفاع مقدس در کتاب (کمی موجی هستم) 07/3 درصد و (لشگر خوبان) با 85/37، درصد به ترتیب کمترین و بیشترین فراوانی را در زمینه ارزش های برجسته دفاع مقدس به خود اختصاص دادند. هم چنین نتایج تحقیق نشان داد که از بین ارزش های مطرح شده، بیشترین ضریب اهمیت برای ارزش مسئولیت پذیری فرماندهان (074/0) و کمترین ضریب اهمیت برای صمیمیت و همکاری (030/0)، شوخی وطنز (031/0) و سرکشی به خانواده شهدا (038/0) می باشد.

چکیده انگلیسی:

In the contemporary era, one of the events that affected the language and content of Persian poetry was the Iran- Iraq war. The committed poets of this land used all their arts and talents to create the epics of this period and with their efforts a literature was created that is known as holy defense literature. The holy defense literature is one of the main branches of Islamic Revolution literature which deserves serious study especially by younger generation researchers. The method used to analyze the themes or values of the holy defense was a descriptive analysis of the content using the Shannon entropy method. The results show that, the amount of attention to the high values of the holy defense in the book (I am slightly wavy), 3. 07% and (the wicked division) with 37.85%, respectively, have the least and the most frequencies in the field of the high values of holy defense. Also, among those highlighted values, the highest coefficient of importance is for the commanders' responsibility (0.774) and the lowest coefficient of importance is for intimacy and cooperation (0.303), the joke (0.031) and the visit of the martyrs’ family (0.038).                                                                                                                          

منابع و مأخذ:

امیری خراسانی، احمد؛ و حسن‌پور، عسگر. (1389). مؤلفه‌های پایداری در سیمای شخصیت‌های رمان دفاع مقدس، نشریه ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال اول، شماره دوم، بهار، صص 44-31.

بخشی، حامد؛ و بستان، زهرا. (1393). تحلیل محتوای جلوه‌های ایثار در سینمای دفاع مقدس طی سال‌های 1360 تا 1386، فصلنامه مطالعات ملی. سال پانزدهم، شماره 1، صص 72-47.

توکلی، یعقوب. (1390). تأثیر دفاع مقدس بر شکل‌گیری ادبیات معاصر ایران، نشریه رشد آموزش تاریخ. دوره دوازدهم، شماره 3، بهار، صص 52-49.

جعفری هرندی، رضا؛ و یزدخواستی، علی. (1393). تحلیل میزان توجه به مفاهیم فرهنگ ایثار و شهادت در کتاب‌های درسی دوره آموزش عمومی، دوفصلنامه تربیت اسلامی. سال نهم، شماره 18، بهار و تابستان، صص 93-71.

خوردچشم، اکبر. (1388). ادبیات دفاع مقدس. روزنامه کیهان، شماره 19477، مهرماه، ص 1.

رضوی، عبدالحمید. (1394). ﺗﺤﻠﻴل ﻣﺤﺘﻮای ﻛﺘﺎبﻫﺎی درﺳﻲ «دﻳﻨﻲ» و «ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ» دوره ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎی دﻓﺎع ﻣﻘﺪس، نشریه اسلام و پژوهش‌های تربیتی. ﺳﺎﻝ ﻫﻔﺘﻢ، ﺷﻤﺎﺭﻩ 1، ﭘﻴﺎﭘﻲ ١٣، ﺑﻬﺎﺭ ﻭ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ، صص 112-91.

سبحانی­نژاد، مهدی. (1386). مفاهیم دفاع مقدس در کتاب­های درسی دوره ابتدایی و راهنمایی، دو ماهنامه­ علمی- پژوهشی دانشور رفتار. سال 14، شماره 27، صص 57-39.

ستاری، مستوره. (1389). ادبیات داستانی دفاع مقدس و هویت ایرانی- اسلامی، کتاب ماه ادبیات. شماره 46، پیاپی 160، بهمن ماه، صص 85-82.

شهرکی‌پور، حسن. (1392). بررسی محتوای کتب درسی دوره  راهنمایی تحصیلی در گسترش فرهنگ ایثار و شهادت، نشریه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی. سال دهم، دوره دوم، شماره 10، پیاپی 37، تابستان، صص 108-97.

ﺻﺎﻟﺤﻲﻋﻤﺮان، اﺑﺮاهیم؛ ﺳﺒﺤﺎﻧﻲ­ﻧﮋاد، ﻣﻬﺪی؛ و فرهیخته (چهارباشلو)، حسین. (1394). ﺗﺤﻠﻴﻞﻣﻴﺰان ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣؤﻟﻔﻪ‌ﻫﺎی ﺷﻬﺪاء و اﻳﺜﺎرﮔﺮان دﻓﺎع ﻣﻘﺪس در ﻣﺤﺘﻮای ﻛﺘﺐ درﺳﻲ دوره اﺑﺘﺪاﻳﻲ، دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ- ﭘﮋوﻫﺸﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺷﺎﻫﺪ. ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و دوم، دوره ﺟﺪﻳﺪ، ﺷﻤﺎره 6، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن، صص 234-211.

صباغیان، زهرا. (1384). معلم، دفاع مقدس و کتب درسی، نشریه نگاه وزارت آموزش و پرورش. شماره 261.

صمصام، حمید؛ و گلپرور، ابراهیم. (1395). تحلیل سبک داستان‌های کوتاه و برجسته دفاع مقدس دهه هشتاد با بررسی 31 داستان از شش مجموعه، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). سال نهم، شماره 2، پیاپی 32، تابستان، صص 169-149.  

ضیایی، حسام؛ و صفایی، علی. (1389). بررسی جامعه‌شناختی گفتمان‌های شعر جنگ تحمیلی، نشریه ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال اول، شماره دوم، بهار، صص 218-189.

علیاری، شهلا؛ زارعیان، آرمین؛ حاتمی، زهرا؛ و علیاری شوره­دلی، محبوبه. (1394). تبیین تجربه‌ها و خاطرات معنوی کارکنان بهداشت و درمان در دفاع مقدس به روش تحلیل محتوای­کیفی تجمیعی، مجله طب نظامی. دوره هفدهم، شماره 3، صص 179-171.

فرخی، مهدی. (1391). ادبیات دفاع مقدس الگوپرداز و الگوساز / نگاهی به نقش قلم در ادبیات دفاع مقدس و مقاومت. روزنامه کیهان، شماره 20219، خرداد ماه، ص 1.

محمدیاران، محمدجواد. (1390). خاطرات دفاع مقدس؛ راهی به سوی پیوند نسل‌ها،  ماهنامه مبلّغان. شماره 143، مرداد و شهریور ماه، صص 277-269.

محمودی، محمدعلی؛ محمدی، توران؛ و باوان پوری، مسعود. (1393). ادبیات دفاع مقدس؛ سبک یا مکتب. نخستین همایش ملی الکترونیکی رویکردهای کاربردی و پژوهشی در علوم انسانی و مدیریت، ص 1.