بررسی تطبیقی میزان مشارکت‌های مردمی در اسکان‌های غیررسمی و برنامه‌ریزی شده شهری (نمونه موردی: کوی دادگستری و محله ملازینال تبریز)

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

علی پناهی ¹ , مجید داداش‌پور مقدم ² , اکبر آذرپور ³

1 - گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز- ایران (نویسنده مسئول).
2 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/06/23 تاریخ پذیرش : 1398/08/12 تاریخ انتشار : 1398/09/01

کلید واژه: مشارکت, اسکان غیررسمی, اسکان برنامه‌ریزی شده, کوی دادگستری, محله ملازینال,

چکیده مقاله :

تجربیات جهانی نشان می‌دهد که از دهه 1980 میلادی به بعد در برنامه‌های توسعه شهری توجه فزاینده‌ای به رویکرد مشارکتی صورت گرفته است. تا جایی که در حال حاضر مشارکت شهری رمز موفقیت پروژه توسعه شهری و هم چنین یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد نظام مدیریت شهری و ارکان آن (شهرداری‌ها و شورای شهر) است. مشارکت مردم در روند توسعه از چنان اعتباری برخوردار است که توسعه را معادل مشارکت دانسته‌اند. مشارکت یکی از مفاهیم عمده و اصلی توسعه پایدار به شمار می‌رود، از این رو مدیران شهری همواره سعی کرده‌اند تا با جلب مشارکت مردمی به اهداف خود در زمینه مدیریت بهینه شهر به ویژه در حاشیه شهرها به بهترین نحو ممکن نائل آیند. با توجه به اهمیت مشارکت مردم در مدیریت مطلوب شهر، هدف از انجام این پژوهش، بررسی تطبیقی میزان مشارکت‌های مردمی در اسکان‌های غیررسمی و برنامه‌ریزی شده (نمونه موردی: کوی دادگستری و محله ملازینال) می‌باشد، که در اجرای این هدف، از روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان کوی دادگستری و محله ملازینال می‌باشند که بر اساس فرمول کوکران نمونه‌ای به تعداد 385 نفر سرپرست خانوار از دو محله‌ی شهر تبریز به صورت تصادفی انتخاب و اطلاعات به روش اسنادی و میدانی گردآوری شده است و از نرم‌افزار SPSS جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده گردید. در این پژوهش جهت تجزیه و تحلیل داده‌های تحقیق از آزمون آماری One-Sample Test، ضریب همبستگی پیرسن و رگرسیون برای آزمون فرضیات تحقیق استفاده شده است. نتایج حاصل از یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که هر چه میزان سکونت ساکنین در یک محله بیشتر باشد، آن محله از نظر سابقه و قدمت از اهمیت بیشتری برخوردار است و نیز تعلق خاطر و احساس مسئولیت ساکنین محله نسبت به محل سکونت شان بیشتر می‌باشد. هم چنین هرچه احساس تعلق اجتماعی شهروندان بیشتر باشد، میزان مشارکت آن‌ها در مدیریت شهری به همان اندازه بیشتر می‌شود.

چکیده انگلیسی:

Global experiences show that from the 1980s onward urbandevelopment plans have received increasing attention to participatoryapproaches. To the extent that urban participation is currently the key tothe success of the urban development project, as well as one of thecriteria for assessing the performance of the urban management systemand its components (municipalities and city council). People'sparticipation in the development process is so credible that developmentis equivalent to participation. Participation is one of the main concepts ofsustainable development, hence, city managers have always tried byattracting people's participation, and they can best achieve their goals ofoptimal city management, especially in the suburbs of cities. Consideringthe importance of people's participation in good city management, thepurpose of this research, is a comparative study of public participation ininformal and planned settlements (case study: Dadgostary Neighborhoodand Mollazinal neighborhood). In this research, descriptive-analytical andsurvey research has been used. The statistical population of the study iscitizens of Dadgostary Neighborhood and Mollazinal neighborhood.Based on the Cochran formula, a sample of 385 heads of householdsfrom two neighborhoods of Tabriz city randomly selected andinformation collected by documentary and fieldwork and SPSS softwarewas used to analyze the data. In this research, one-sample test, Pearsoncorrelation coefficient and regression were used to test the researchhypotheses. The results of the research suggest that, the higher theresidence of the residents in a neighborhood, the more important in termsof history and antiquity, and the greater the sense of ownership andresponsibility of its residents to their residency. Also, the greater thesense of social belonging of citizens, the more their involvement in urbanmanagement.

منابع و مأخذ:

ابراهیم‌زاده، عیسی؛ و فاطمی نژاد، خدیجه. (1393). تحلیلی بر مشارکت شهروندی و مدیریت شهری در شهرهای کوچک (مطالعه موردی: شهر کوچک یونسی)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت. سال پنجم، شماره 16، صص 38-19.       

ازکیا، مصطفی؛ و غفاری، غلامرضا. (1392). توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران. تهران: انتشارات نی. چاپ پنجم.

امین ناصری، آراز. (1386). برنامه‌ریزی محله‌ای (مبانی، تعریف، مفاهیم و روش‌ها)، نشریه جستارهای شهرسازی. شماره نوزدهم و بیستم، صص 137ـ121.

پانتام،  روبرت. (1391). دموکراسی و سنت‌های مدنی. ترجمه: محمدتقی، دلفروز. انتشارات تهران، چاپ چهارم.

پیوزی، مایکل. (1393). یورگن هابرماس. ترجمه: احمد، تدین. انتشارات شرکت نشر کتاب هرمس، چاپ 4.

تقوایی، مسعود؛ موسوی، چمران؛ و بابانسب، رسول. (1388). تحلیلی بر سنجش عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری در منطقه 4 شهر تبریز، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. سال اول، شماره 2، صص 93ـ75.

توسلی، محمود. (1389). جامعه‌شناسی شهری. دوازدهمین سال انتشار، انتشارات دانشگاه پیام نور.

رفیعیان، مجتبی؛ و هودسنی، هانیه. (1388). نقش حاکمیت محلی در فرآیند برنامه‌ریزی مشارکتی چارچوب برنامه‌ریزی توسعه پایدار اجتماعات محلی، نشریه مطالعات مدیریت شهری. دوره 1، شماره 2، صص 24ـ9.

رهنما، محمدتقی. (1388). برنامه‌ریزی مناطق مرکزی شهرها (اصول، مبانی، تئوری‌ها، تجربیات و تکنیک‌ها). انتشارات جهاد دانشگاهی، دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ اول.

شریفیان ثانی، مریم. (1380). مشارکت شهروندی، حکمروایی شهری و مدیریت شهری، فصلنامه مدیریت شهری. شماره 8.

علوی­تبار، علیرضا. (1382). بررسی الگوی مشارکت شهروندان در اداره امور شهرها (تجارب جهانی و ایران). (جلد دوم)، تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.

علیزاده، کاوه؛ رضوی­نژاد، محمد؛ و رادفر، محسن. (1392). بررسی نقش و مشارکت مردم در اداره امور شهری (نمونه موردی: منطقه 10 شهرداری مشهد)، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه مازندران، سال اول، شماره اول، صص 87-61.

علیزاده اقدام، محمدباقر؛ عباس­زاده، محمد؛ کوهی، کمال؛ و مختاری، داوود. (1392). نهادهای شهری و مشارکت شهروندان در اداره امور شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)، نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی. دانشگاه تهران، دوره 45، شماره 2، صص 214-194.

مرادی مسیحی، واراز. (1386). برنامه‌ریزی استراتژیک و کاربرد آن در شهرسازی ایران. انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، چاپ دوم.

موسوی، یعقوب. (1386 ). مبانی شهری توسعه از نوع محله‌ای. مجموعه مقالات محلات تهران، چالش‌ها و راهبردها،. شهرداری تهران، 12.

مهندسین مشاور عرصه، طرح جامع تبریز. (1374). طرح جامع شهر تبریز. سازمان مسکن و شهرسازی استان آذربایجان­شرقی.

مهندسین مشاور شارمند، (1382). شیوه‌های تحقق طرح‌های توسعه شهری بررسی تجارب و اجرای طرح‌های توسعه شهری در جهان. (جلد 1)، مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری.

مهندسین مشاور مرجان. (1359). طرح تفصیلی تبریز. صص ٣.

Blummer, M., (1985).  The Rejuvenation of Community Studies? Neighbour, Networks and Policy Context. Harcourt Brace Jovanovich, New York.

Lerner, Daglas. (1964). The passing of traditional society. New York: The macmillan com.