تبارشناسی هویت قومی ترک ‌زبانان در دوره رضاشاه

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

ابراهیم ولی‌زاده ¹ ( دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران- ایران. )
داود ابراهیم پور ² ( گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی و تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز )
رشید احمدرش ³ ( استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، سنندج- ایران. )

تاریخ دریافت : 1397/04/13 تاریخ پذیرش : 1398/03/04 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: تمرکزگرایی, واژگان کلیدی: گفتمان‌ تجدد, گسست هویتی, پروژه هویت‌سازی,

چکیده مقاله :

تاریخ هویت ایران در دوره رضاشاه، تاریخ گسست هاست. تحویل پروژه هویت‌ساز ایرانی به پروژه هویت‌سازی ایرانی متجدد، مهم‌ ترین گواه وجود گسست های متعدد در هویت اجتماعی ایرانیان در این دوره است. رضاشاه پایه های حکومت خود را بر تمرکزگرایی و ناسیونالیسم ایرانی قرار داد و براساس این ایدئولوژی اقدامات گسترده‌ای به سرانجام رساند. جدای از اثرات مثبت و منفی ایدئولوژی یکپارچه سازی بر پیکره جامعه ایرانی آن زمان، پیامد های آن در آذربایجان منجر به گسست های هویتی و سرآغاز تنش های قومی گردید که از آن زمان تا به حال ادامه یافته است. شاید تجویز هویت یکپارچه و تام، خالص و ناب، تک انگار و تک گو، برای دوره ای به همراه خشونت، همبستگی جامعه ایرانی را به دنبال داشت، ولی ادامه این سیاست های خالص‌سازی که همراه با انهدام و تخریب سنت ها و آداب و زبان دیگر اقوام ایرانی بود، تبعات جبران ناپذیری به وجود آوردکه گاهی تمامیت ارضی کشور را در آستانه انحلال قرار داد. هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر اعمال ایدئولوژی ناسیونالیسم رضاخانی در آذربایجان است تا گوشه ای از علل بر ساخته شدن گسست هویت قومی در این دوره مورد تحلیل و نقد جامعه‌شناسانه قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

Iran's history of identity in Reza shah period is full of discontinuities.The change in identity paradigm into identification based on modernity isthe most important fact in discontinuities of Iran's social identity. Rezashah based his ruling on concentration and nationalism, and according tothis ideology did a great deal of actions. Besides positive and negativeeffects of integration ideology in Iran's society in that time, itsconsequences in Azerbaijan led to identity break-ups and ethnicitytensions that continued until present time. Perhaps, prescribing integrative,pure, unique, and soliloquist identity for a period with violence casedsocial solidarity in Iran, but following purification policies besides thedestruction of customs, traditions, and languages of other ethnics hadirreparable effects which sometimes damaged territorial integrity. In thispaper, Rezashah's nationalism ideology in Azerbaijan was analyzed inorder to make a picture of the reasons of construction of ethnic identitydiscontinuities in these decades.

منابع و مأخذ:

منابع

آبراهامیان، یرواند. (1393). ایران بین دو انقلاب، چاپ سوم. تهران: نشر نی.

آوری، پیتر. (1377). تاریخ معاصر ایران. ترجمه: محمد، رفیعی مهر­آبادی. تهران: عطایی.

اتابکی، تورج. (1380). تجدد آمرانه. ترجمه: مهدی، حقیقت­خواه. تهران: ققنوس.

اتابکی، تورج. (1376). آذربایجان در ایران معاصر. ترجمه: کریم، اشراق. تهرانک توس.

اسکندری، ایرج. (1368). خاطرات سیاسی. به کوشش علی دهباشی. تهران: علمی.

ایوانف، م، س. (1356). تاریخ نوین ایران. ترجمه: هوشنگ، تیزابی؛ و حسن، قائم­پناه. بی­جا، بی­نا.

تاجیک، محمدرضا. (1382). مدرنیسم و پسامدرنیسم و معمای هویت، گفتمان. شماره 7.

جامی. (1362). گذشته چراغ راه آینده است. تهران: اتشارات ققنوس.

جنکینز، ریچارد. (1381). هویت اجتماعی. ترجمه: تورج، یاراحمدی. تهران: انتشارات شیرازه.

حاجیانی، ابراهیم. (1388). جامعه­شناسی هویت ایرانی. پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.

حسنلی، جمیل. (1387). آذربایجان ایران، آغاز جنگ سرد. ترجمه: منصور، صفوتی. تهران: شیرازه.

درویشیان، علی­اشرف. (1378). خاطرات. تهران: چشمه.

دهقان، علی. (1348). سرزمین زردشت. تهران: ابن­سینا.

ذوقی، ایرج. (1368). ایران­و قدرت­های بزرگ در جنگ جهانی دوم: پژوهشی درباره امپریالیسم. تهران: انتشارات پازنگ.

زیباکلام، صادق. (1393). تحولات سیاسی و اجتماعی ایران (1322-1320). تهران: اتشارات سمت.

طبری، احسان. (1366). کژ راهه: خاطراتی از تاریخ حزب توده. تهران: انتشارات امیرکبیر.

صدری، منیژه؛ و نیکبخت، رحیم. (1386). پیدایش فرقه دموکرات به روایت اسناد منتشر نشده. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.

عابدی اردکانی، محمد. (1389). بررسی علل و پیدایش و فروپاشی فرقه دموکرات آذربایجان، تاریخ روابط خارجی. شماره 42.

فرامرزی. عبدالرحمن. (1379). استاد فرامرزی و قضیه آذربایجان. به کوشش حسن فرامرزی. تهران: دستان.

فرودست، حسین. (1371). ظهور و سقوط سلطنت پهلوی. تهران: انتشارات اطلاعات.

قدس. رضا. (1375). ناسیونالیسم ایرانی و رضاشاه، ترجمه: علی، طایفی. فرهنگ و توسعه. شماره 23.

کاتوزیان، محمدعلی. (1385). جامعه دولت در رضا­شاه، تجدد امرانه. گردآوری تورج، اتابکی. ترجمه: مهدی، حقیقت‌خواه. تهران: ققنوس.

کاظم­زاده ایرانشهر، حسین. (1923). ملیت و روح ملی ایران. سال دوم، شماره 4.

کچویان، حسین؛ و سیدحسین، شهرستانی. (1387). معضله یا بحران هویت، راهبرد فرهنگ. شماره 3 .

کسروی، احمد .(1357). سرنوشت ایران چه خواهد بود، و امروز چاره چیست. تهران: شرکت چاپاک.

گیدنز، آنتونی. (1378). جامعه­شناسی. ترجمه: منوچهر، صبوری. تهران: نشر نی.

لنزوسکی، جورج. (1353). رقابت روسیه و غرب در ایران. ترجمه: اسماعیل، رائین. تهران: انتشارات جاویدان.

محمدی، رضا. (1392). آذربایجان از سلطنت رضا­شاه تا دولت پیشه­وری (1320-1304). تهران: انتشارات شایسته.

مرادی مراغه­ای، علی. (1381). از زندان رضاخان تا صدر فرقه دموکرات آذربایجان. بررسی آرای سیدجواد جوادزاده، تهران: نشر واحدی.

معظم­پور، اسماعیل. (1383). ملت و هویت: تاملی در نسبت ملیت و هویت ایرانی، در افکار کاظم­زاده ایرانشهر، مطالعات ملی. شماره 20، زمستان 1383.

موسوی­زاده، جهانگیر. (1381). تبریز زیر چکمه­های ارتش سرخ، تشکیل حزب دموکرات ایران. تهران: نشر موسوی­زاده.

مصدق، محمد. (1324). مذاکرات مجلس.دوره 14، سال اول، شماره 48.

نظری، اشرف. (1386). هویت ملی و وحدت یابی جمعی (تاملی بر ابعاد فردی و جمعی)، نامه تاریخ پژوهان. شماره 12، زمستان 1386.