بررسی جامعه شناختی موانع تحقق حقوق شهروندی با تاکید بر تبارگرایی(مطالعه موردی : استان آذربایجان غربی)

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

علی معین فر ¹ , رضاعلی محسنی ² , مجید کفاشی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه جامعه شناسی ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران،ایران.
2 - دانشیار، گروه جامعه شناسی ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران،ایران. (نویسنده مسئول) [e-mail]
3 - دانشیار، گروه جامعه شناسی ، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران،ایران.

تاریخ دریافت : 1399/09/08 تاریخ پذیرش : 1399/11/12 تاریخ انتشار : 1399/12/01

کلید واژه: حقوق شهروندی, قوم گرایی, طایفه گرایی, تبارگرایی, رشدنیافتگی جامعه مدنی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف : هدف پژوهش حاضر ، بررسی جامعه شناختی موانع تحقق حقوق شهروندی با تاکید بر تبارگرایی در استان آذربایجان غربی می باشد. در پژوهش حاضر عمدتا از تئوری های مارشال، فالکس ، پارسونز، گیدنز استفاده شده است.روش بررسی : روش تحقیق حاضر، پیمایش تبیینی و روش نمونه‌گیری خوشه‌ای است. جامعه آماری این پژوهش شهروندان استان آذربایجان غربی که 384 نفر از آنها با استفاده فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب شده‌اند.ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته می باشد. به منظور آزمون فرضیه ‌های پژوهش از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس استفاده شد. پایایی پرسشنامه بر اساس آلفای کرونباخ ( ضعف در اجرای حقوق شهروندی 826/0، تبارگرایی 73/0، حاکمیت تفکر نظام ارباب – رعیتی 72/0، رشد نیافتگی جامعه مدنی 85/0 ) و برای روایی از روایی سازه و تکنیک تحلیل عاملی استفاده شد. یافته ها : تحلیل داده های این پیمایش نشان داد بین تبارگرایی و ابعاد آن(طایفه گرایی و قوم گرایی)، حاکمیت تفکر نظام ارباب – رعیتی و رشد نیافتگی جامعه مدنی با ضعف در اجرای حقوق شهروندی رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد. ضعف در اجرای حقوق شهروندی بر اساس پایگاه اجتماعی اقتصادی شهروندان متفاوت است. ضعف در اجرای حقوق شهروندی در بین پاسخگویان شهرستان های دوقومیتی در مقایسه با ساکنان شهرهای با بافت جمعتی همگن بالاتر است.

چکیده انگلیسی:

Background and Aim: The aim of the present study is to investigate the sociological barriers to the realization of citizenship rights with emphasis on tribalism in the province of West Azerbaijan. The present study mainly uses the theories of Marshall, Faulks, Parsons, Giddens, and Castells.Methods: This descriptive study was a descriptive survey that was carried out by cluster sampling and a researcher-made questionnaire on 384 citizens of West Azarbaijan province . To test the hypotheses, Pearson correlation coefficientanalysis of variance were used. Reliability of the questionnaire based on Cronbach's alpha (0.826 citizenship enforcement weakness, 0.87 0.73 kinship, 0.72 manorialism, 0.85 undeveloped civil society), and construct validity and factor analysis technique were used for validity.Results: Analysis of the data of this survey showed that there is a direct and significant relationship between kinship and its dimensions (tribalism and ethnicity), the dominance of master-slave system thinking and the immaturity of civil society with citizenship enforcement weakness. The difference in scores of weakness in the implementation of citizenship rights based on the socio-economic status of respondents is significant. Weaknesses in the implementation of citizenship rights are higher among respondents in dual-city counties than in urban residents with homogeneous population.

منابع و مأخذ:

-    امام جمعه، فرهاد، اشتری، کیان.(1391). تبیین جامعه شناختی وضعیت حقوق شهروندی در سازمان های اجرایی جامعه شهری اراک، فصلنامه پژوهشی اجتماعی، 6(19)، 13-43.

-    بهرامی،ولی،نیازی،محسن و سهراب زاده،مهران.(1398) بررسی میزان آگاهی از حقوق شهروندی وعوامل مرتبط با (مطالعه موردی: لرستان)، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی،10(38) .35-74.

-    توانا،محمدعلی.(1390).برابری جنسیتی در نظریه شهروندی متمایز آیریس ماریون یانگ،فصلنامه زن در توسعه و سیاست،9(4)،27-42.

توسلی، غلام عباس، نجات حسینی، سید محمود. (1383). واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران، مجله جامعه شناسی ایران، 5(2).32-62.

-         حافظ نیا،محمدرضا و کاویانی راد ،مراد.(1397).افق های جدید در جغرافیای سیاسی،تهران:انتشارت سمت.

-    حسام، فرحناز.(1381).هویت شهروندی، فصلنامه اندیشه و پژوهش،5(51)،11-13.

-    حسین زاده،پروین.ابراهیم پور،داوود.(1392). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با رضایت شهروندان شهر تبریزاز رعایت حقوق شهروندی، مطالعات جامعه شناسی ،6(21)،59-72.

-    جمعه پور محمود. (١٣٨٩). «مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه‌ی روستایی»،تهران: انتشارات سمت؛ چاپ چهارم .

-    خضرپور،محمدغصمدیان،منیرالسادات؛بیگدلو،رضا.(1397).تحلیل و شناسایی عوامل موثر بر برقراری امنیت پایدار در راستای حل معضل کولبری(موردمطالعه:شهرستان های پیرانشهر،سردشت،بانه و مریوان)،پژوهشنامه جغرافیای انتظامی،6(24)،37-66.

-    داودوندی، طاهره. (1389). بررسی عوامل موثر بر میزان آگاهی از حقوق شهروندی در میان دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه آزاد اسلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.

-    دره،میرحیدر.(1386).مفاهیم بنیادی در جغرافیای سیاسی،تهران:سازمان جغرافیای نیروهای مسلح.

زارعی، معصومه . عسگری،سیدامین. (1396) «چالش­ها و موانع فراروی تحقق حقوق شهروندی و یافتن راهکارهای عملی در نظام حقوقی ایران»، نخستین کنگره­ی بین­المللی حقوق ایران با رویکرد حقوق شهروند، تهران، مرکز همایش­های بین­المللی توسعه­ی داتیس.

 https://www.civilica.com/Paper-LAWICONF01- LAWICONF01_016.html

-    سپهوند ،ابراهیم. باقری بنجار، عبدالرضا.(1392) بررسی میزان آگاهی از حقوق و تکالیف شهروندی و عوامل موثر بر آن در شهر خرم آباد، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه و توسعه اجتماعی،5(17)، 177-214.

-         سردارنیا، خلیل­الله. (1398). «دستاوردها و موانع حقوق شهروندی زنان در کویت از منظر نظریه­ی ساختار- کارگزار»، فصل­نامه­ی سیاست، 49(2): 372-353.

-    سریع القلم، محمود، (1386). مبانی عشیره ای فرهنگ سیاسی ایران، تهران:مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.

-    سنگانه،رحمان.زراعت ،عباس. گنجی،محمد. خسروشاهی،قدرت اله.(1398). بررسی موانع اجتماعی‌فرهنگی اجرای حقوق شهروندی در استان اصفهان. پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 8(1). 37-60.

-    شیانی ، ملیحه.(1382). وضعیت شهروندی و موانع تحقق آن در ایران، پایان نامه دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.

-    صفائی،ابراهیم.ابراهیمی،جعفر.(1395). مقایسه نگرش کارکنان و زندانیان زندان خلخال نسبت به حقوق شهروندی، مطالعات جامعه شناسی،9(34)،69-90.

-    عاملی، سعید رضا.(1380). تعامل جهانی شدن،شهروندی و دین، تهران، نامه علوم اجتماعی، 9(18).167-200.

-    علیدادی سلیمانی حسن، حاجی کرم رعیت محمد رضا. حقوق شهروندی و میزان آگاهی شهروندان از آن (موردمطالعه: کلان‌شهر تهران). فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری. ۱۳۹۹، ۸ (۳۱) .۷۹-۹۰

-    فاطمی نیا،سیاوش.(386). عوامل مؤثر بر تعهدات شهروندی، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، گروه جامعه شناسی، دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

-    فالکس، کیث. (1399) شهروندی، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران، انتشارات کویر.چاپ سوم.

-    فتحی،سروش و مختارپور،مهدی.(1390).توسعه شهری،شهرنشینی و حقوق شهروندی،فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران،3(4)،89-105.

-    فتحی، کوروش و واحد چوکده، سکینه.(1388). شناسایی آسیب هایی تربیتی شهروندی در برنامه درسی پنهان نظام آموزش متوسطه نظری از دیدگاه معلمان زن شهر تهران و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آن، فصلنامه نوآوری های آموزشی، 5(17).93-132.

-    فتحی وار جارگاه، کورش و واحد چوکده، سکینه.(1396). آموزش شهروندی در مدارس، تهران، نشر آیین.

-    کیویستو، پیتر. (1378). اندیشه های بنیادی در جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، نشر نی.

-    گنجی،محمد؛نیازی،محسن ؛عسگری کویری،اسما.(1393).تحلیلی بر وضعیت شهروندی با تاکید بر آموزش های شهروندی،فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری،4(12)،75-100.

-    گیدنز، آنتونی.(1385). پیامدهای مدرنیته، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، انتشارات مرکز.

-         گیدنز، آنتونی. (1379). راه سوم: بازسازی سوسیال دموکراسی، ترجمه: منوچهر صبوری کاشانی، تهران: نشر شیرازه

-    محسنی، رضا علی.(1389). ابعاد و تحلیل حقوق شهروندی، راهکارهایی برای تربیت و آموزش حقوق شهروندی، فصلنامه مطالعات سیاسی، 3(10)، 117-144.

-         میرزایی تبار،میثم؛حسینی،سیدمحمدحسین . صادقی،وحید.(1396).تبیین رابطه طایفه گرایی و حقوق شهروندی(نمونه پژوهی :انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه ممسنی)،مجله پژوهش های جغرافیای سیاسی،2(2).25-54.

-         نقیب زاده،احمد.(1398).درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی،تهران:انتشارات سمت.

-    هزار جریبی، جعفر و امانیان، ابوالفصل.(1390) . آگاهی زنان از حقوق شهروندی و عوامل موثر بر آن، مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، 3(9).1-18.

-  Baubock.R.(2003)."Reinventing urban citizenship" citizenship studies Vol 7.Tssuez:139 – 160.

-  Beaman, J. (2013) French in the Eyes of Others: Cultural Citizenship, Marginalization, and France’s Middle Class North African SecondGeneration, European University Institute, Max Weber Program, Italy, EUI Working Paper

-  Brown.A& Kristiansen,A.(2009).urban politics&The Right toThe city Rights .Responsibilities andcitizenship,Habitat,Denmark,Unesco.

-  Capurri, V. (2003).Italian catholic immigrants in Toronto at the beginning of the twentieth century: A case of religious citizenship (Ontario), MAL 42/02, Apr 2004.

-  O Sullivan, Sarah Chloe. (2003) .Redefining the citizen: the construction of a European citizenship, Dalhousie University (Canada); Mal 41/06, Dec 2003.

-  Sassen,S,(2004)."The Repositioning of citizenship.Emergent subjects and Spaces for polities" Berkeley Journal of Sociology,vol,46:4-25.

-  Schebley, B. (2004). Religious oppression and womens civil riyhts: the effects of Islamic resurgence on muslim Lebanese womens freedom, the university of Utah, DALA 65/02.

-  Vitermark.J&et al.(2005)."Reinventing Multiculturalism urban citizenship and the Negotiation of Ethnic Diversity in Amsterdam" Internatinal Journal of urban and Regional Research,Vol.29,Issue.3:622-640

-    White,Stuart.(2003).Republicanism patrriatism and Global Justice,In Forms of Justice,critical perspectiveson David Millers

Political.

Imam Juma, Farhad, Ashtari, Kian. (2012). Sociological explanation of the situation of civil rights in the executive organizations of Arak urban society, Social Research Quarterly, 6 (19), 13-43.

Bahrami, Vali, Niazi, Mohsen and Sohrabzadeh, Mehran. (1398) A survey of awareness of citizenship rights and related factors (Case study: Lorestan), Quarterly Journal of Welfare Planning and Social Development, 10 (38).

Tavana, Mohammad Ali. (2011). Gender equality in the theory of distinctive citizenship Iris Marion Young, Quarterly Journal of Women in Development and Politics, 9 (4), 27-42.